ΑΓΟΡΑ 2005 : TΙΠΟΤΑ ΠΛΕΟΝ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΟΠΩΣ ΕΧΘΕΣ

Μια νέα πραγματικότητα της αγοράς θα κληθούν σύντομα να αντιμετωπίσουν οργανωμένο λιανεμπόριο και βιομηχανία, μετά τις νομοθετικές παρεμβάσεις της κυβέρνησης και τις αποφάσεις της Επιτροπής Ανταγωνισμού σχετικά με τις ευθύνες των σούπερ μάρκετ για την ακρίβια. Κορυφαία στελέχη του λιανεμπορίου προειδοποιούν: Αν η απόφαση της Επιτροπής Ανταγωνισμού είναι καταδικαστική για τον κλάδο, η "απάντηση" των αλυσίδων θα είναι κάτι περισσότερο από σκληρή. Οι προμηθευτές του θα είναι οι πρώτοι που θα υποστούν τις συνέπειες.

Οι θεσμικές παρεμβάσεις που σχεδιάζει η κυβέρνηση όσον αφορά την τροποποίηση του νόμου για τις πωλήσεις κάτω του κόστους, την αναθεώρηση του πλαισίου για την προστασία του ανταγωνισμού και την αναμόρφωση του καθεστώτος αδειοδότησης των υπεραγορών, καθώς και η απόφαση που θα κληθεί να λάβει -σύντομα πλέον- η Επιτροπή Ανταγωνισμού θα επηρεάσουν καθοριστικά τη μελλοντική πορεία των δύο κλάδων και τις μεταξύ τους σχέσεις.

Σε μια περίοδο μάλιστα η οποία «κινδυνεύει» να χαρακτηριστεί προεκλογική, όλα τα ανωτέρω συμπλέκονται περιέργως. Η παραπομπή για παράδειγμα του λιανεμπορίου στην Επιτροπή Ανταγωνισμού ως μοναδικού υπεύθυνου για τις ανατιμήσεις των τελευταίων ετών στην περίπτωση της προσφυγής στις κάλπες, λόγω της μη εκλογής Προέδρου της Δημοκρατίας, σίγουρα θα έβαζε την κυβέρνηση σε πειρασμό να "πουλήσει" προεκλογικά το θέμα -υπό την προϋπόθεση βέβαια ότι θα της βγουν τα "κουκιά" από την ακροαματική διαδικασία…

Στην αγορά πάντως οι δύο κλάδοι θυμίζουν "καζάνι που σιγοβράζει" και που, αν κάποιος δεν το… τραβήξει εγκαίρως από τη φωτιά, θα "εκραγεί". Βιομήχανοι και λιανέμποροι συνεχίζουν να πορεύονται, δίνοντας την εντύπωση ότι όλα βαίνουν καλώς και ότι οι μεταξύ τους σχέσεις διέπονται από αμοιβαία εμπιστοσύνη. Ωστόσο, άπαντες αναγνωρίζουν κατά βάθος ότι πίσω από τη φαινομενική κατά τ' άλλα ηρεμία, οι επιχειρήσεις ανασυντάσσουν τις δυνάμεις τους, μετρούν φίλους και εχθρούς, προετοιμάζουν το έδαφος για νέες συμμαχίες, ενώ επεξεργάζονται κάθε πιθανό σενάριο ώστε να είναι προετοιμασμένοι για τις επιπτώσεις από τις σχεδιαζόμενες θεσμικές παρεμβάσεις.

"Το νερό μπήκε στ΄ αυλάκι" ήδη από τις 19 Νοεμβρίου, οπότε στην Επιτροπή Ανταγωνισμού άρχισε η εκδίκαση της υπόθεσης για το Sofitel και την άτυπη λίστα με τις αναγραφόμενες επί των τιμολογίων εκπτώσεις της βιομηχανίας προς το λιανεμπόριο. Από την πρώτη στιγμή ο ΣΕΣΜΕ διά του δικηγόρου του κ. Δημ. Τζουγανάτου, πρώην προέδρου της Επιτροπής Ανταγωνισμού, έδειξε ότι δεν είναι διατεθειμένος να πορευτεί μόνος ενώπιον της ανεξάρτητης αρχής. Υπέβαλε ένσταση για τη μη κλήτευση του ΣΕΒΤ, υποστηρίζοντας ότι εφόσον η λίστα με τις εκπτώσεις αποτελεί προϊόν συμφωνίας, στις διαδικασίες πρέπει να συμμετάσχουν και οι δύο εταίροι: και το λιανεμπόριο και η βιομηχανία. Τη θέση αυτή, όπως αναφέρουν κύκλοι της αγοράς, δεν πρόκειται να την εγκαταλείψει καθ΄ όλη τη διάρκεια διερεύνησης της υπόθεσης, ώστε η ολομέλεια της Επιτροπής να υποχρεωθεί τελικά στην κλήτευση του ΣΕΒΤ.

Ενδιαφέρον έχουν επίσης οι πληροφορίες σχετικά με τις μαρτυρικές καταθέσεις στις οποίες στηρίχθηκε η γραμματεία προκειμένου να παραπέμψει τις αλυσίδες σούπερ μάρκετ για τις "μυστικές", κατά την άποψή της, συναντήσεις στο Sofilet. Σύμφωνα με τα όσα αφήνουν να διαρρέουν παράγοντες της αγοράς, στην υπόθεση κατέθεσαν οκτώ κορυφαία στελέχη γνωστών προμηθευτών του λιανεμπορίου. Εξ αυτών τέσσερα τοποθετήθηκαν υπέρ των αλυσίδων του λιανεμπορίου, τρία τοποθετήθηκαν ουδέτερα και μόνο ένας μάρτυρας διατύπωσε την κατηγορία ότι η συνάντηση είχε σκοπό την επίτευξη συμφωνίας για τον αποκλεισμό τρίτων λιανεμπορικών εταιρειών από την αγορά. Όμως, σύμφωνα με τις ίδιες διαρροές, ο εν λόγω μάρτυρας δεν είχε συμμετάσχει στις συναντήσεις του Sofitel. Στην ολομέλεια απλώς μετέφερε τις …εντυπώσεις υφιστάμενού του!

Στο μεταξύ, οι αλυσίδες ενημερώθηκαν εκ των υστέρων για την ταυτότητα όσων μαρτύρων κατάθεσαν στη γραμματεία της Επιτροπής. Σημειωτέον ότι τα ονόματά τους δεν αναφέρονταν στην εισήγηση, παρά το γεγονός ότι οι ίδιοι δεν είχαν ζητήσει να τηρηθεί η ανωνυμία τους. Έτσι, μετά από σχετικό αίτημα στην ολομέλεια, οι δικηγόροι των αλυσίδων και του ΣΕΣΜΕ έλαβαν γνώση για το ποιοι ήταν οι μάρτυρες κατηγορίας και ποιες θέσεις διατύπωσαν.

Τι θα συμβεί όμως όταν η εκδίκαση της υπόθεσης ολοκληρωθεί και η ανεξάρτητη διοικητική αρχή εκδώσει την απόφασή της; Παράγοντες του λιανεμπορίου εκτιμούν ότι σε περίπτωση που ο κλάδος αθωωθεί, οι επιδράσεις στην αγορά θα είναι μάλλον περιορισμένες. Αν αντίθετα το λιανεμπόριο χαρακτηριστεί υπαίτιο για τις ανατιμήσεις, η αντίδρασή του αναμένεται ότι θα είναι άμεση και προς πάσα κατεύθυνση. Οι προμηθευτές του θα είναι οι πρώτοι που θα υποστούν τις συνέπειες μιας καταδικαστικής απόφασης. Κορυφαίοι κύκλοι του κλάδου, χωρίς να μπαίνουν σε "λεπτομέρειες", αφήνουν να εννοηθεί ότι η "απάντηση" των αλυσίδων θα είναι κάτι περισσότερο από σκληρή. Μάλιστα δεν διστάζουν να επισημάνουν τη δύσκολη θέση στην οποία μοιραία θα βρεθούν όσοι προμηθευτές στήριξαν την "προσπάθεια της κυβέρνησης και της Επιτροπής Ανταγωνισμού να κατασκευάσουν ένα μη πραγματικό κατηγορητήριο για τις ανατιμήσεις".

Πώς αντιδρά όμως ο ΣΕΒΤ στα όσα συμβαίνουν γύρω από την υπόθεση της Επιτροπής Ανταγωνισμού; Τα στελέχη του Συνδέσμου επιμένουν να μην τοποθετούνται επί της ουσίας. Συνεχίζουν δηλαδή να απέχουν -επισήμως τουλάχιστον- από τις εξελίξεις, με εξαίρεση, ίσως, τον κ. Δημ. Δασκαλόπουλο, πρόεδρο του ΣΕΒΤ, ο οποίος με συνέντευξή του σε κυριακάτικη εφημερίδα τοποθετήθηκε επί του θέματος, προκαλώντας τα αρνητικά σχόλια και τις αντιδράσεις του λιανεμπορίου για τις θέσεις τις οποίες διατύπωσε. Πέραν αυτού ο κλάδος της βιομηχανίας αναμένει την απόφαση της ανεξάρτητης διοικητικής αρχής και ενδεχομένως τις συνέπειες αυτής, εφόσον βέβαια υπάρξουν.

Όμως αλλαγές στις συναλλακτικές σχέσεις λιανεμπορίου και βιομηχανίας αναμένεται ότι θα επιφέρει και η τροποποίηση του νόμου που σήμερα απαγορεύει τις πωλήσεις σε τιμές κάτω του τιμολογιακού κόστους. Η πρόθεση του Υπουργείου Ανάπτυξης να απαλείψει από το νόμο τον όρο "τιμολογιακό", εκτιμάται ότι θα φέρει τα "πάνω-κάτω" στην αγορά, αφού θα επιτρέψει στους έχοντες ισχυρά δίκτυα και μεγάλα κεφαλαιακά αποθέματα να συμπιέσουν περαιτέρω τις τιμές τους, προκειμένου να οδηγήσουν σε οικονομική εξόντωση τους μικρομεσαίους και μικρούς παίκτες του λιανεμπορίου και να φέρουν σε δυσχερέστατη θέση όσους εκ των ανταγωνιστών τους διαθέτουν μεγάλα μερίδια.

Κύκλοι της αγοράς, επιχειρώντας να σκιαγραφήσουν την επόμενη μέρα της ψήφισης του νόμου για τις πωλήσεις κάτω του κόστους, δηλώνουν στο "σελφ σέρβις" ότι η πρώτη κίνηση, στην οποία θα προβούν όλοι οι λιανέμποροι, θα αποσκοπεί στο να ισορροπήσουν τις net τιμές σε τέτοια επίπεδα ώστε μην… αδικείται κανείς. Αυτό θα επιδιωχθεί μέσω των ετήσιων συμφωνιών που θα συνάψουν με τους προμηθευτές τους, στο πλαίσιο των οποίων θα ασκηθούν οι αναγκαίες πιέσεις προς τη βιομηχανία. Οι λιανέμποροι διαμηνύουν προς κάθε κατεύθυνση ότι αν βάσει του νέου νόμου η αγορά "πρέπει" να πουλά φθηνότερα, αυτό θα ισχύσει για όλους τους ισχυρούς και με τρόπο ώστε να μη διαταράσσονται οι συνθήκες του ανταγωνισμού σε βάρος ορισμένων μόνο παικτών.

Εφόσον κάτι τέτοιο δεν καταστεί εφικτό και διαφανεί ότι κάποιοι ευνοούνται από το νέο καθεστώς -ενδεχόμενο διόλου απίθανο-, τότε οι… αδικούμενοι, όσοι δηλαδή παρά τις όποιες πιέσεις δεν εξασφαλίσουν τις αναγκαίες παροχές και εκπτώσεις από τους προμηθευτές τους, θα επιδιώξουν να χαράξουν μια καλά οργανωμένη "γραμμή άμυνας". Οι επιλογές τους θα είναι τρεις και θα προτάσσονται ανάλογα με τον προμηθευτή ή την κατηγορία του προϊόντος.

Η πρώτη και λιγότερο επώδυνη για τη βιομηχανία θα είναι η ενδυνάμωση των private label κωδικών, με σκοπό την τόνωση των πωλήσεών τους σε βάρος των αντίστοιχων επώνυμων αγαθών. Η δεύτερη θα προβλέπει τη διενέργεια παράλληλων εισαγωγών. Η αναζήτηση δηλαδή από το εξωτερικό επώνυμων προϊόντων, τα οποία δεν θα μπορούν να προμηθευτούν από την εγχώρια αγορά στις πλέον ανταγωνιστικές τιμές. Όσο για την τρίτη στρατηγική επιλογή των αλυσίδων, την περισσότερο δραματική για τη βιομηχανία, αυτή θα είναι ο αποκλεισμός από τα ράφια τους εκείνων των προϊόντων για τα οποία θα διαπιστώνονται ότι οι "νέες ταχύτητες" στις παροχές και τις εκπτώσεις λειτουργούν σε βάρος συγκεκριμένων λιανεμπορικών εταιρειών. Οι εταιρείες αυτές θα αποσύρουν τους επίμαχους κωδικούς, ώστε να πλήξουν με ανάλογο τρόπο τις πωλήσεις των προμηθευτών τους, μεταφέροντας ταυτόχρονα το μήνυμα ότι στην αγορά η βιομηχανία δεν έχει "και το μαχαίρι και την πίτα"…

Όλοι γνωρίζουν ότι ανάλογες κινήσεις δεν αποφασίζονται και πολύ περισσότερο δεν υλοποιούνται εύκολα. Ωστόσο όταν οι συνθήκες του ανταγωνισμού ξεπερνούν κάθε προηγούμενο, ορισμένοι επιλέγουν να "τα παίξουν όλα για όλα". Μένει λοιπόν να φανεί αν οι σχεδιαζόμενες αλλαγές στον νόμο για τις πωλήσεις κάτω του κόστους και η ετυμηγορία της Επιτροπής Ανταγωνισμού θα εξωθήσουν τα πράγματα της αγοράς στα άκρα, σε ένα παιχνίδι εκτός ελέγχου, ανατρέποντας όλα όσα γνωρίζουμε σήμερα για τον ανταγωνισμό και τον τρόπο διαμόρφωσης των τιμών.

Αν πάλι δεν ισχύσει αυτό, τα ενδεχόμενα θα είναι δύο, είτε δεν θα αλλάξει τίποτε, οπότε όλα θα έχουν συμβεί για το θεαθήναι, είτε παράλληλα με τις αλλαγές στις συναλλακτικές συνήθειες λιανεμπορίου-βιομηχανίας και την πτώση των τιμών, θα αποδειχθεί ότι η πολιτεία είναι τελικά ικανή, αντί να τρέχει δεύτερη και καταϊδρωμένη, να προτρέχει της αγοράς επιβάλλοντας τους δικούς της κανόνες!

Στο μεταξύ, μέχρι να ξεκαθαρίσουν τα πράγματα, οι μεν επιχειρηματίες και τα στελέχη τους απαιτείται να επιδείξουν ψυχραιμία και γερά νεύρα, οι δε καταναλωτές υπομονή μήπως και οι τιμές τελικά πέσουν. Όσο για την κυβέρνηση, αυτή θα κριθεί στις κάλπες όποτε έρθει η ώρα τους, διότι "ο λαός έχει τον τελευταίο λόγο" και -δυστυχώς για τους χαμένους- "πάντα δίκιο!".

Κανονιστικές αρμοδιότητες θα αποκτήσει η Επιτροπή Ανταγωνισμού βάσει του νομοσχεδίου του Υπουργείου Ανάπτυξης, η ψήφιση του οποίου θα προσδώσει στην ανεξάρτητη διοικητική αρχή νέα δυναμική, αλλά και θα τη θέσει υπό τον απόλυτο έλεγχο της κυβέρνησης, η οποία πλέον θα επιλέγει τα έξι από τα ένδεκα μέλη του οργάνου.

Το νομοσχέδιο, που δόθηκε πρόσφατα στη δημοσιότητα για διαβούλευση με τους αρμόδιους φορείς, αποσκοπεί στην αναβάθμιση της Επιτροπής Ανταγωνισμού, αλλά και στη στενότερη, συχνότερη και αποδοτικότερη συνεργασία της με τις αρχές ανταγωνισμού των υπολοίπων κρατών-μελών της ΕΕ των 15.

Οι βασικότερες ρυθμίσεις του προβλέπουν τα εξής:

• Η Επιτροπή Ανταγωνισμού θα εξουσιοδοτηθεί με κανονιστικές αρμοδιότητες ώστε να προσδιορίζει η ίδια τους όρους του ανταγωνισμού σε αγορές για τις οποίες υπάρχουν ενδείξεις ότι δεν διασφαλίζονται οι συνθήκες του υγιούς ανταγωνισμού. Οι παρεμβάσεις της θα έχουν προκαθορισμένη διάρκεια.
• Επαναφέρεται η απαγόρευση της καταχρηστικής εκμετάλλευσης σχέσεων οικονομικής εξάρτησης.
• Επαναφέρεται ο εκ των υστέρων έλεγχος συγκεντρώσεων επιχειρήσεων που δεν εμπίπτουν στον προληπτικό έλεγχο (συγκεντρώσεις μικρού βεληνεκούς).
• Οι μετέχοντες στον μηχανισμό της Επιτροπής Ανταγωνισμού θα μπορούν, λειτουργώντας ως φορολογικοί ελεγκτές, να εισβάλουν σε γραφεία και γενικότερα σε εγκαταστάσεις επιχειρήσεων, αλλά και σε κατοικίες στελεχών των επιχειρήσεων για τη συγκέντρωση στοιχείων που αφορούν υποθέσεις υπό διερεύνηση.
• Η Επιτροπή Ανταγωνισμού θα καθορίζει με απόφασή της τους όρους και τις προϋποθέσεις απαλλαγής ή μείωσης των προστίμων εις βάρος επιχειρήσεων, οι οποίες θα συμβάλλουν στη διερεύνηση παραβάσεων του σχετικού νόμου.
• Όλοι οι φορείς του δημοσίου θα υποχρεωθούν να συνδράμουν στο έργο της ανεξάρτητης αρχής, ενώ η ίδια υποχρέωση θα ισχύσει και για όλους τους υπαλλήλους του δημοσίου, οι οποίοι μάλιστα στην περίπτωση που διαπιστώνονται παραλείψεις τους θα τιμωρούνται με φυλάκιση και χρηματικές ποινές.
• Καθορίζονται αυστηρότερες κυρώσεις για τους παραβάτες ειδικών ρυθμίσεων (μη γνωστοποίηση στοιχείων κά).
• Διατηρούνται σε υψηλά επίπεδα οι χρηματικές κυρώσεις για τη μη γνωστοποίηση και πραγματοποίηση οικονομικής συγκέντρωσης, για τις απαγορευμένες συμπράξεις και για την κατάχρηση δεσπόζουσας θέσης.
• Τα μέλη της Επιτροπής θα αυξηθούν σε ένδεκα από εννέα που είναι σήμερα, έξι από τα οποία θα διορίζει ο υπουργός. Σήμερα ο υπουργός επιλέγει τα τέσσερα μέλη της Επιτροπής.
• Η θητεία του προέδρου και των μελών της Επιτροπής θα μπορεί να ανανεώνεται μόνο μία φορά.