Στην πραγματικότητα, δεν πρόκειται για ένα ακόμη μάθημα, αλλά για μια εντελώς διαφορετική προσέγγιση της διδασκαλίας ενός αντικειμένου, στην οποία δεν μας είχε συνηθίσει μέχρι σήμερα το ελληνικό σχολείο. Τα σχετικά προγράμματα είναι προαιρετικής διδασκαλίας και παρακολούθησης και, σύμφωνα με το υπουργείο, στόχο έχουν «να συμβάλουν, μέσα από την ενεργητική και βιωματική μάθηση, στην αλλαγή στάσης και συμπεριφοράς των μαθητών», βοηθώντας τους «να κατανοήσουν την κατανάλωση ως οικονομικό φαινόμενο και ως κοινωνική και πολιτισμική δραστηριότητα, να αποκτήσουν γνώσεις και στάσεις απέναντι στις συνθήκες λειτουργίας της αγοράς και τις επιπτώσεις της καταναλωτικής συμπεριφοράς στο κοινωνικό και φυσικό περιβάλλον και να τους καταστήσουν ικανούς να σκέφτονται, να λειτουργούν και να δρουν ατομικά και συλλογικά, στο πλαίσιο μιας κριτικής ορθολογικής και υπεύθυνης καταναλωτικής συμπεριφοράς για την διασφάλιση της υγείας, της προστασίας του περιβάλλοντος και της αναβάθμισης της ποιότητας της ζωής…».

Η θεματολογία του προγράμματος

Το υπουργείο έχει ορίσει τους κεντρικούς άξονες αυτών των προγραμμάτων, αφήνοντας μεγάλα περιθώρια για διαφορετικές προσεγγίσεις. Συνοπτικά, οι άξονες είναι οι εξής:

  • «Η αγωγή του καταναλωτή και η οικονομία»: Αφορά στην οικονομική διάσταση της κατανάλωσης. Τα θέματα που περιλαμβάνει ξεκινούν από τα προϊόντα και τους παραγωγούς και καταλήγουν στην ασφάλεια των προϊόντων, στις περιβαλλοντικές επιπτώσεις, στην προστασία της υγείας και στα δικαιώματα των καταναλωτών.
  • «Η αγωγή του καταναλωτή και η κοινωνία»: Προσεγγίζει την κοινωνική διάσταση της κατανάλωσης, και η θεματολογία του αφορά στις υπηρεσίες, τα δίκτυα διακίνησης και επικοινωνίας, τις νέες τεχνολογίες, την κοινωνία της πληροφορικής, τις οργανώσεις των καταναλωτών, την οικογένεια και την κατανάλωση.
  • «Η αγωγή του καταναλωτή και ο πολιτισμός»: Αφορά στην πολιτισμική διάσταση της κατανάλωσης και ειδικότερα στην κατανάλωση πολιτισμικών αγαθών. Ασχολείται με θέματα που, πέρα από τις τέχνες, αφορούν στον τουρισμό, τη μόδα, τα ΜΜΕ, τη διαφήμιση κλπ.
  • «Η αγωγή του καταναλωτή στην ΕΕ»: Ασχολείται με την ευρωπαϊκή διάσταση της κατανάλωσης και τα ζητήματα που προκύπτουν στον ενιαίο οικονομικό χώρο της ΕΕ.

Τα εν λόγω προγράμματα υλοποιούνται στο πλαίσιο της δραστηριότητας των ίδιων των μαθητών και των δασκάλων ή των καθηγητών τους στη σχολική τάξη. Η ομαδική εργασία συνδυάζεται με επισκέψεις σε χώρους ή φορείς σχετικούς με το εκάστοτε θέμα που ερευνάται, ενώ δίνεται η δυνατότητα συνεργασίας των σχολικών ομάδων με φορείς των ΟΤΑ, με καταναλωτικές οργανώσεις, ΜΚΟ, επιστημονικούς συλλόγους κλπ.

Ο κ. Γιάννης Ανουσάκης, αντιπρόεδρος της ομοσπονδίας ΙΝΚΑ και πρόεδρος του ΙΝΚΑ Κρήτης, ο οποίος συμμετείχε με το ΙΝΚΑ σε τέτοια προγράμματα ενημέρωσης των μαθητών σε σχολεία της Κρήτης και της Αττικής, δηλώνει εντυπωσιασμένος από το ενδιαφέρον των μαθητών και τη δίψα τους για ενημέρωση σε σχέση με τα δικαιώματά τους.

Αξίζει να σημειωθεί ότι, στο πλαίσιο του 2ου ΚΠΣ, έχει παραχθεί υποστηρικτικό εκπαιδευτικό υλικό στα εφαρμοζόμενα προγράμματα «Αγωγής του Καταναλωτή» για μαθητές ηλικίας 11-14 και 15-18 ετών. Ενθαρρυντικό πρέπει να θεωρηθεί και το γεγονός ότι, στο πλαίσιο ευρωπαϊκού διαγωνισμού με θέμα «Νεαρός Καταναλωτής», ‘Ελληνες μαθητές και μαθήτριες που υλοποίησαν προγράμματα στην «Αγωγή του Καταναλωτή» απέσπασαν το πρώτο, το δεύτερο και το τρίτο ευρωπαϊκό βραβείο.

Γνώση με αξία!

‘Ενα από τα πιο ενδιαφέροντα και μαζικά προγράμματα, στα οποία συμμετέχουν οι μαθητές στο πλαίσιο της «Αγωγής του Καταναλωτή», είναι αυτό που υλοποιήθηκε με τη συνεργασία του Ελληνικού Παιδικού Μουσείου και της Citibank υπό τον γενικό τίτλο «Οικονομία: Γνώση με… αξία!». Ειδικότερα, πραγματοποιήθηκαν συνολικά 240 εφαρμογές του προγράμματος σε δημοτικά σχολεία της Αττικής και της Θεσσαλονίκης, στις οποίες συμμετείχαν πάνω από 5.600 μαθητές, με στόχο την εξοικείωση των παιδιών με βασικές οικονομικές έννοιες που επηρεάζουν την καθημερινή τους ζωή και την καλλιέργεια της καταναλωτικής τους συνείδησης.

Εκ μέρους της Citibank δηλώνεται ότι η ενίσχυση της οικονομικής εκπαίδευσης αποτελεί παγκόσμια δέσμευσή της και ότι στο πλαίσιο αυτό έχει επενδύσει 36 εκατ. δολάρια ΗΠΑ για την εφαρμογή 616 προγραμμάτων σε όλο τον κόσμο. Το ελληνικό πρόγραμμα στο οποίο αναφερθήκαμε είναι καρπός μελέτης του Ελληνικού Παιδικού Μουσείου. ‘Οπως μας ενημέρωσε η κυρία ‘Αννα Αλεξανδρή, εκπρόσωπος του Μουσείου, φέτος ήταν η τέταρτη συνεχής χρονιά που υλοποιήθηκε το πρόγραμμα, και το Μουσείο είναι πανέτοιμο να το συνεχίσει και το 2009, με έναρξη τον Ιανουάριο και ολοκλήρωσή του τον Απρίλιο. ‘Οπως σημειώνει, η μεγάλη επιτυχία που έχουν γνωρίσει οι εφαρμογές του οφείλεται στη βιωματική προσέγγιση του θέματος, μέσα από παιχνίδια ρόλων και πειραματισμού με αντικείμενα, ώστε «τα παιδιά συμμετέχουν με μεγάλη χαρά, ενώ η μάθηση έτσι είναι πιο αποτελεσματική».

Για μια ιδέα της φιλοσοφίας του προγράμματος παρουσιάζουμε συνοπτικά τους εκπαιδευτικούς του στόχους, όπως τίθενται από το Ελληνικό Μουσείο Παιδιού:

Για τα παιδιά της Α’ Δημοτικού ο στόχος είναι η πρώτη εξοικείωση των μικρών μαθητών με τα χρήματα και τη χρήση τους και η καλύτερη διαχείριση του παιδικού χαρτζιλικιού. Σχετικά με τους μαθητές της Β’ Δημοτικού, το πρόγραμμα αποβλέπει στην καλύτερη διαχείριση των χρημάτων του χαρτζιλικιού και στην επαφή με την έννοια της αποταμίευσης ως μέσου απόκτησης αγαθών. Για τους μαθητές της Γ’ και Δ’ Δημοτικού οι στόχοι είναι η απόκτηση μιας αρχικής αντίληψης των κριτηρίων επιλογής και αγοράς προϊόντων, στην κατεύθυνση της διαμόρφωσης καταναλωτικής συνείδησης και συμπεριφοράς. ‘Οσον αφορά στους μαθητές των δύο τελευταίων τάξεων του Δημοτικού, το πρόγραμμα αποβλέπει στη γνωριμία των παιδιών με τα βασικά διεθνή οικονομικά προβλήματα και στην εξοικείωσή τους με την ιδέα της εύρεσης τρόπων για τη λύση τους, όπου τα παιδιά συμμετέχουν με τις δικές τους προτάσεις.

Εκπαιδευτικές πρωτοβουλίες του ΙΑΔ

Από την πλευρά του, το ‘Ιδρυμα Αριστείδης Δασκαλόπουλος (ΙΑΔ) έχει συμπεριλάβει στους στόχους του, αναλαμβάνοντας σχετική δράση, την εκπαίδευση των παιδιών και των εφήβων σε ζητήματα που αφορούν στη διατροφή και στη σωματική δραστηριότητα. Απώτερος σκοπός του είναι η υιοθέτηση ισορροπημένων διατροφικών συνηθειών από τους μελλοντικούς ενήλικες.

‘Ενα πρώτο βήμα αυτής της προσπάθειας αποτελεί η μετάφραση και η προσαρμογή στα ελληνικά δεδομένα της ιστοσελίδας «coolfood» του EUFIC, της οποίας τη χρήση έχει εγκρίνει το Υπουργείο Παιδείας για την άντληση πληροφοριακού και εκπαιδευτικού υλικού για τη σχολική εκπαίδευση. Η ιστοσελίδα δίνει την ευκαιρία στα παιδιά να μάθουν, μέσω παιχνιδιών, κουίζ και άλλων διαδραστικών δραστηριοτήτων, τη σημασία της ισορροπημένης διατροφής και της σωματικής δραστηριότητας. ‘Ηδη, η ζήτηση των υλικών της προς χρήση στην πρωτοβάθμια και τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση είναι αυξημένη.

Το ΙΑΔ έχει διαμορφώσει συναφή εκπαιδευτικά προγράμματα, σε συνεργασία με άλλους φορείς με πολυετή εμπειρία στη δημιουργία και υλοποίηση εκπαιδευτικών προγραμμάτων, όπως το ‘Ιδρυμα Μείζονος Ελληνισμού, ενώ σχεδιάζει την επέκταση τέτοιων συνεργασιών. ‘Ηδη, από τον Φεβρουάριο φέτος εξελίσσεται το εκπαιδευτικό πρόγραμμα «Είμαι όπως τρώω», που διαμορφώθηκε με τη συνεργασία του Ιδρύματος Μείζονος Ελληνισμού, και απευθύνεται σε μαθητές του Δημοτικού και της Α΄ Γυμνασίου. Το εν λόγω πρόγραμμα εκπαιδεύει τα παιδιά αφενός σχετικά με την αξία της ισορροπημένης διατροφής και της σωματικής άσκησης και αφετέρου στη συσχέτιση της τροφής με τις πολιτισμικές και κοινωνικές πτυχές της καθημερινότητάς τους.

Το ΙΑΔ σύντομα πρόκειται να παρουσιάσει μια παιδική ιστοσελίδα με διαδραστικά παιχνίδια και άλλες δραστηριότητες που θα διδάσκουν στα παιδιά τις αρχές της ισορροπημένης διατροφής, με συμβουλές κά, και ένα παιδικό περιοδικό, το οποίο θα διανέμεται δωρεάν σε όλα τα παιδιά που επιθυμούν να γίνουν συνδρομητές του και σε όσα παρακολουθούν σχετικά εκπαιδευτικά προγράμματα.

Το άρθρο δημοσιεύεται στο τεύχος 378 του περιοδικού «σελφ σέρβις» (εκδόσεις Comcenter).