Το λιανεμπόριο τροφίμων έχει σημαντική συνεισφορά στην κοινωνική και οικονομική ζωή της Ελλάδας, δεδομένου ότι παράγει εθνικό πλούτο, δημιουργεί θέσεις εργασίας και υποκινεί νέες επιχειρηματικές δραστηριότητες. Οι έμμεσες και πολλαπλασιαστικές επιδράσεις του σε άλλους κλάδους της οικονομίας, καθιστά το λιανεμπόριο τροφίμων έναν από τους σημαντικότερους κλάδους της εθνικής οικονομίας, με ουσιαστική συμβολή στην ακαθάριστη προστιθέμενη αξία της, αλλά και συνεισφορά στους σημαντικούς μακροοικονομικούς δείκτες, σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα του Ινστιτούτου Έρευνας Λιανεμπορίου Καταναλωτικών Αγαθών (ΙΕΛΚΑ).

Το ΙΕΛΚΑ ολοκλήρωσε πρόσφατα μία ιδιαίτερα πρωτοποριακή και σημαντική έρευνα, με στόχο την καταγραφή της συνεισφοράς του κλάδου του λιανεμπορίου τροφίμων στην ελληνική οικονομία. Η μελέτη, που βασίστηκε σε στοιχεία της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής και της Eurostat, αξιοποίησε την καινοτόμο μεθοδολογία του μοντέλου εισροών-εκροών.

Η συνεισφορά του κλάδου στην οικονομία υπολογίστηκε με τις μετρικές της Ακαθάριστης Προστιθέμενης Αξίας, της Απασχόλησης, της Αξίας Παραγωγής και άλλες αντίστοιχες μετρικές των εθνικών λογαριασμών.

Το χρησιμοποιούμενο μοντέλο εισροών-εκροών (input-output model) αποτελεί μία ποσοτική τεχνική των οικονομικών, που αντανακλά τις αλληλεξαρτήσεις μεταξύ διαφορετικών κλάδων της οικονομίας. Ειδικότερα, μετρά τρεις ξεχωριστές, αλλά συνδεόμενες μεταξύ τους κατηγορίες οικονομικών επιπτώσεων: τις άμεσες (direct impacts), τις έμμεσες (indirect impacts) και τις πολλαπλασιαστικές (induced/multiplier impacts).

 Πίνακας: Συνολικές επιπτώσεις λιανεμπορίου τροφίμων στην Εθνική Οικονομία (ποσά σε χιλ. ευρώ)

   Προστιθέμενη αξία  Απασχόληση  Αξία παραγωγής
 Συνολικές επιπτώσεις  14.025.236  521.181  26.640.093
 Σύνολο Ελλάδας  200.032.937  4.782.684  348.962.043
 % Λιανεμπορίου τροφίμων επί της συνολικής οικονομίας  7,01%  10,89%  7,63%

Οι άμεσες επιπτώσεις περιλαμβάνουν το συνολικό οικονομικό αποτέλεσμα, καθώς και την απασχόληση (αριθμό εργαζομένων) που παράγεται από και στον κλάδο του λιανεμπορίου τροφίμων.

Οι έμμεσες επιπτώσεις αναφέρονται στην απασχόληση και στο συνολικό οικονομικό αποτέλεσμα που παράγεται από τις επιχειρήσεις εκτός του λιανεμπορίου τροφίμων, το οποίο όμως συνδέεται με τις δραστηριότητες που σχετίζονται και πραγματοποιούνται αποκλειστικά για το λιανεμπόριο τροφίμων (των προμηθευτών του).

Οι πολλαπλασιαστικές επιπτώσεις σε άλλους κλάδους, οι οποίοι αντιπροσωπεύουν αποτελέσματα στην περιφερειακή ή/και εθνική οικονομία, προέρχονται από διαδοχικούς γύρους δαπανών ως συνέπεια των άμεσων και έμμεσων επιπτώσεων.


Ουσιαστική προστιθέμενη αξία από τον κλάδο
Το συνολικό οικονομικό αποτέλεσμα του κλάδου αποτελεί το άθροισμα των τριών παραπάνω κατηγοριών. Τα τελικά αποτελέσματα των επιδράσεων του λιανεμπορίου τροφίμων στην ελληνική οικονομία εμφανίζονται στον Πίνακα και εκτιμώνται ως ιδιαίτερα σημαντικά. Αυτοί οι αριθμοί φέρουν τον κλάδο πολύ ψηλά ως προς τη σημασία του, τόσο για την ελληνική οικονομία (ΑΕΠ) όσο και για την κοινωνία (απασχόληση).

Όσον αφορά στην Ακαθάριστη Προστιθέμενη Αξία, που αντιπροσωπεύει την αξία που παράγεται για τον σχηματισμό του ΑΕΠ σε μία περιοχή ή σε έναν κλάδο της οικονομίας, αυτή υπολογίζεται σε 14.025 εκατ. ευρώ, το οποίο αντιστοιχεί στο 7,01% της συνολικής ακαθάριστης προστιθέμενης αξίας της Ελλάδας.

Όσον αφορά στην Αξία Παραγωγής, που αντιπροσωπεύει την πραγματική αξία των εκροών (δηλαδή, χωρίς την αξία της απόδοσης των παγίων κεφαλαίων ή την αξία των αγαθών μεταπώλησης), αυτή υπολογίζεται σε 26.640 εκατ. ευρώ, ποσό που αντιστοιχεί στο 7,63% της αξίας παραγωγής της Ελλάδας.

Όσον αφορά στην απασχόληση, το σύνολο των 521.000 εργαζομένων, των οποίων η εργασία βασίζεται και εξαρτάται από το λιανεμπόριο τροφίμων, αντιστοιχεί στο 10,89% του απασχολούμενου πληθυσμού της Ελλάδας.

Ενδιαφέρον παρουσιάζει η περαιτέρω ανάλυση των αποτελεσμάτων αυτών. Όσον αφορά συγκεκριμένα μόνο στις άμεσες οικονομικές επιδράσεις, η Ακαθάριστη Προστιθέμενη Αξία για τον κλάδο του λιανεμπορίου τροφίμων το 2007, που αποτελεί την τελευταία επίσημη μέτρηση της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής, υπολογίσθηκε σε 3.335 εκατ. ευρώ. Το ποσό αυτό αντιστοιχεί στο 1,7% της συνολικής προστιθέμενης αξίας της Ελλάδας, στο 35,6% της συνολικής προστιθέμενης αξίας του λιανεμπορίου στην Ελλάδα και στο 13,4% της αξίας συνολικά του εμπορίου στην Ελλάδα.

Σημαντικό είναι, επίσης, ότι η αξία παραγωγής του λιανεμπορίου τροφίμων στην Ελλάδα υπολογίζεται σε 5.321 εκατ. ευρώ, το οποίο αντιστοιχεί στο 1,5% της συνολικής αξίας παραγωγής της Ελλάδας. Οι αριθμοί αυτοί είναι ιδιαίτερα υψηλοί για έναν κλάδο παροχής υπηρεσιών, ενώ, με βάση τα διαθέσιμα στοιχεία του κύκλου εργασιών των επιχειρήσεων του κλάδου, εκτιμάται ότι τα ποσοστά αυτά στην τριετία 2008-2010 έχουν αυξηθεί σημαντικά.

Ευεργετικές επιδράσεις σε άλλους κλάδους δραστηριοτήτων
Από τα αποτελέσματα των αναλύσεων φαίνεται ιδιαίτερα σημαντική η επίδραση του λιανεμπορίου τροφίμων σε άλλους κλάδους, τόσο ως προς τα οικονομικά αποτελέσματά τους όσο και ως προς την απασχόληση. Τα μεγαλύτερα πολλαπλασιαστικά αποτελέσματα προκύπτουν, όπως είναι αναμενόμενο, στη μεταποίηση, όπου τα σχετικά οικονομικά αποτελέσματα κατανέμονται σε διάφορες κατηγορίες της μεταποίησης, με σημαντικότερες τη διύλιση πετρελαίου (καύσιμα), τη χαρτοποιία και την κατασκευή χάρτινων προϊόντων, όπως και τηλεπικοινωνιακού και ηλεκτρολογικού εξοπλισμού.

Άλλοι κλάδοι με ιδιαίτερα σημαντική επίδραση από το λιανεμπόριο τροφίμων είναι ο τομέας της διαχείρισης ακίνητης περιουσίας, εκμισθώσεων και λοιπών επιχειρηματικών δραστηριοτήτων, ο τομέας των ενδιάμεσων χρηματοπιστωτικών οργανισμών (τράπεζες κλπ), αλλά και ο τομέας των μεταφορών και της αποθήκευσης. Η σημαντική επίδραση του λιανεμπορίου τροφίμων στη διαχείριση της ακίνητης περιουσίας είναι αναμενόμενη, λόγω του μεγάλου αριθμού των καταστημάτων των επιχειρήσεων, αλλά και των σημαντικών επενδύσεων που γίνονται σε αυτά.

Όμως, αξίζει να σημειωθεί ότι ο συγκεκριμένος τομέας της οικονομίας (σύμφωνα με την κατηγοριοποίηση της ΕΛΣΤΑΤ) επιδρά αρκετά σημαντικά και σε άλλες επιχειρηματικές δραστηριότητες, όπως είναι η διαφήμιση, η επικοινωνία και η έρευνα αγοράς, ο τομέας της έρευνας και ανάπτυξης, οι συμβουλευτικές υπηρεσίες και οι λογιστικές υπηρεσίες.

Εξίσου σημαντική και αναμενόμενη με την επίδραση του κλάδου στον τομέα της ακίνητης περιουσίας είναι η συμβολή του στον τομέα των logistics (μεταφορές και αποθήκευση). Αυτή είναι αποτέλεσμα της πολυπλοκότητας και τους εύρους των δικτύων διανομής που έχουν δημιουργήσει σε όλη την Ελλάδα, κυρίως οι επιχειρήσεις σούπερ μάρκετ. Σημαντική, τέλος, είναι η επίδραση του κλάδου στους τομείς της παραγωγής και διάθεσης ενέργειας, τόσο λόγω των μεταφορών όσο και των λοιπών διαδικασιών (αποθήκευση, συντήρηση προϊόντων).


Σημαντική συνεισφορά στην αντιμετώπιση της ανεργίας
Σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, το 2007 στο λιανεμπόριο τροφίμων απασχολούνταν 185.787 εργαζόμενοι, μέγεθος που αντιστοιχούσε στο 3,38% της συνολικής απασχόλησης στην Ελλάδα. Από αυτούς οι 160.723 (85% περίπου) ήταν εργαζόμενοι πλήρους απασχόλησης και οι 25.064 μερικής απασχόλησης.

Με βάση την πορεία του σχετικού δείκτη απασχόλησης της ΕΛΣΤΑΤ σήμερα στο λιανεμπόριο τροφίμων της χώρας απασχολούνται περισσότεροι από 190.000 εργαζόμενοι, μέγεθος του οποίου η αντιστοιχία υπερβαίνει το 4,3% επί του συνόλου της απασχόλησης στην Ελλάδα, αντικατοπτρίζοντας την πολύ σημαντική συμβολή του κλάδου στην ελληνική κοινωνία.

Τα στοιχεία αυτά δείχνουν την αναπτυξιακή πορεία του κλάδου, η οποία επιβεβαιώνεται και από τα στοιχεία της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής για την τελευταία πενταετία, οπότε η απασχόληση αυξήθηκε κατά 4,2% ενώ στο λοιπό λιανεμπόριο μειώθηκε την ίδια περίοδο περίπου κατά 10% (Διάγραμμα).

Εντυπωσιακό είναι ότι από το 2000 έως το 2010 η συνολική απασχόληση στο λιανεμπόριο τροφίμων αυξήθηκε κατά 30,2%, ενώ η απασχόληση στο λοιπό λιανεμπόριο αυξήθηκε κατά μόλις 4,3%. Αξίζει να σημειωθεί ότι το 2010 οι τάσεις στην απασχόληση ήταν πτωτικές. Ο σχετικός δείκτης στο μεν λιανεμπόριο τροφίμων μειώθηκε κατά 2,2%, στο δε λοιπό εμπόριο κατά 3,7%.

Ποιοτική συμβολή στην ενίσχυση της απασχόλησης
Πέρα από τα ποσοτικά στοιχεία όσον αφορά στη συμβολή του κλάδου στην απασχόληση, ιδιαίτερα σημαντικά είναι τα ποιοτικά χαρακτηριστικά της. Το σύγχρονο λιανεμπόριο τροφίμων αποτελεί σημαντικό συντελεστή στην καταπολέμηση της ανεργίας.

Σύμφωνα με την Eurostat, η περισσότερη από τη μακροπρόθεσμη ανεργία εστιάζεται μεταξύ των νέων και των ανειδίκευτων. Το ποσοστό της ανεργίας είναι ακόμη ιδιαιτέρως υψηλό μεταξύ των γυναικών και των μοναχικών γονέων. Λόγω της φύσης των επιχειρήσεών του, το σύγχρονο λιανεμπόριο τροφίμων εμφανίζει αύξηση του αριθμού των θέσεων εργασίας σε αυτές τις κατηγορίες, συμβάλλοντας στη μείωση της ανεργίας στην Ευρώπη και, φυσικά, στην Ελλάδα.

Λόγω, επίσης, της φύσης των εργασιών και διαδικασιών του, το λιανεμπόριο τροφίμων έχει ένα από τα υψηλότερα ποσοστά των λιγότερο ειδικευμένων εργαζομένων. Αντίθετα με αρκετούς κλάδους της μεταποίησης, που μεταφέρουν την επιχειρηματική δραστηριότητα στις γειτονικές βαλκανικές χώρες, λόγω του φθηνού εργατικού κόστους που τους προσφέρουν, το λιανεμπόριο τροφίμων δημιουργεί θέσεις εργασίας τοπικά.

Παρέχονται με αυτόν τον τρόπο ευκαιρίες απασχόλησης σε ένα ευρύ φάσμα ανέργων, από τους νεότερους και λιγότερο ειδικευμένους εργαζόμενους ως τους ηλικιωμένους που θέλουν να επεκτείνουν την οικονομικά ενεργή ζωή τους. Το λιανεμπόριο τροφίμων θεωρείται σημαντικός τομέας στη μάχη κατά της μακροπρόθεσμης ανεργίας και της ανεργίας της νεολαίας. Με την πρόσληψη, την κατάρτιση και την ανάπτυξη ενός μεγάλου μέρους των λιγότερο ειδικευμένων, των νέων, των γυναικών και των ηλικιωμένων, ο κλάδος συμβάλλει στη μείωση της ανεργίας σε τμήματα του πληθυσμού που η ανεργία τείνει να είναι η υψηλότερη.

Είναι αξιοσημείωτο ότι οι ασφαλιστικές εισφορές από τις επιχειρήσεις του κλάδου και τους εργαζομένους προσεγγίζουν τα 368 εκατ. ευρώ, ενώ από την υπόλοιπη αλυσίδα αξίας (έμμεσες επιδράσεις) εκτιμώνται σε 492 εκατ. ευρώ. Μέρος των χρημάτων αυτών, αλλά και της λοιπής φορολογίας των επιχειρήσεων του κλάδου δαπανώνται, με αποτέλεσμα τη δημιουργία θέσεων εργασίας δημοσίων υπαλλήλων. Οι θέσεις εργασίας των δημοσίων υπαλλήλων που συντηρούνται από αυτά τα χρήματα, εκτιμώνται σε περισσότερες από 75.000.

info
Η έρευνα βασίζεται στη μελέτη του Ινστιτούτου Έρευνας Λιανεμπορίου Καταναλωτικών Αγαθών με τίτλο: «Λιανεμπόριο Τροφίμων: Κλαδική μελέτη και καταγραφή της συνεισφοράς του στην εθνική οικονομία (2011)».