«Δυστυχώς παραμένει ο κατακερματισμός των αρμοδιοτήτων του ελεγκτικού μηχανισμού», ομολογεί για τον ΕΦΕΤ ο πρόεδρός του, καθηγητής Μικροβιολογίας Τροφίμων, Γιώργος Ιωάννης Νυχάς, εξηγώντας ταυτόχρονα, γιατί ο φορέας έπρεπε να παραμείνει στο Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων. Μεταξύ άλλων, τονίζει ότι «οι έλεγχοι του ΕΦΕΤ μπορεί να έχουν χάσει σε ποσότητα, εξαιτίας της οικονομικής κρίσης, αλλά κέρδισαν σε ποιότητα, καθώς θα βασίζονται στην ανάλυση της επικινδυνότητας κι όχι σε ελέγχους βασισμένους στο κίνδυνο».

Σε ερώτησή μας στην έναρξη της συζήτησης με τον πρόεδρο του ΕΦΕΤ, σχετικά με το αν πρέπει να μας εμπνέουν ανησυχία οι εισαγωγές τροφίμων από την Ιαπωνία, μετά το πυρηνικό ατύχημα, ο καθηγητής Γ. Ι. Νυχάς δήλωσε: «Αμέσως μετά το ατύχημα, η αντίδραση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής υπήρξε άμεση. Αρχικά προέβη σε εκτενή ενημέρωση των κρατών-μελών, σχετικά με τις ενέργειες που έπρεπε να εκκινήσουν και για τις κατηγορίες των τροφίμων που εισάγονται στην Ευρώπη, ώστε να αρχίσουν να διενεργούνται οι έλεγχοι.

Από την ΕΕ εστάλη επίσης ο κανονισμός για τις ενέργειες -πχ φυσικούς ελέγχους, συμπεριλαμβανομένης της εργαστηριακής ανάλυσης, σχετικά με την παρουσία συγκεκριμένων ραδιενεργών στοιχείων στα τρόφιμα-, ενώ επισημάνθηκε ότι οποιοδήποτε προϊόν εισάγεται από την Ιαπωνία θα ελέγχεται στα τελωνεία, ενώ δείγμα του θα αποστέλλεται στον Δημόκριτο για ανάλυση.

Στο πλαίσιο αυτό, μετά από συσκέψεις των συναρμόδιων υπηρεσιών και των εμπλεκόμενων φορέων που έλαβαν χώρα στον ΕΦΕΤ, εγκρίθηκε το Σχέδιο Έκτακτης Ανάγκης, που αφορά στο σύνολο των απαιτούμενων δράσεων, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που αφορούν στο στάδιο κατά την εισαγωγή των προϊόντων. Τα δείγματα που στείλαμε για έλεγχο είναι ελάχιστα, διότι οι ποσότητες τροφίμων που εισάγουμε από την Ιαπωνία είναι εξαιρετικά περιορισμένες. Στο σύνολό τους οι έλεγχοι ήταν αρνητικοί. Κατά συνέπεια -μέχρι στιγμής τουλάχιστον- δεν υφίσταται λόγος ανησυχίας.

Να μας αφήσουν απερίσπαστους στο έργο μας
σελφ σέρβις: Πώς αισθάνεστε που διοικείτε έναν φορέα ο οποίος θυμίζει «μεταφερόμενο θίασο» από το ένα υπουργείο στο άλλο;

Γιώργος Ιωάννης Νυχάς: Κανείς δεν επιθυμεί τις μετακινήσεις, ούτε εγώ προσωπικά ούτε και οι εργαζόμενοι στον ΕΦΕΤ. Αν μας απασχολεί κάτι, αυτό δεν είναι το υπουργείο στο οποίο θα υπαχθούμε, αλλά το πώς θα εξασφαλιστεί η ενιαία δράση των ελεγκτικών μηχανισμών. Βέβαια, όλοι μας αντιλαμβανόμαστε ότι οι μετακινήσεις από υπουργείο σε υπουργείο επιδρούν αρνητικά στον ΕΦΕΤ και γι΄ αυτό επιθυμία μας είναι να μας αφήσουν απερίσπαστους να ξεδιπλώσουμε τις δυνάμεις μας.

σελφ σέρβις: Ορθά ο ΕΦΕΤ κατέληξε στο Υπουργείο Υγείας;

Γιώργος Ιωάννης Νυχάς: Το βασικό θέμα για τον ΕΦΕΤ είναι να παραμείνει σε ένα υπουργείο. Ας είναι όποιο αποφασίσει η πολιτεία, αλλά μέχρι εκεί. Κατά την άποψή μου, πάντως, ο ΕΦΕΤ έπρεπε να παραμείνει στο Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων για δύο λόγους. Πρώτον, διότι στα περισσότερα κράτη-μέλη ο ΕΦΕΤ εποπτεύεται από υπουργούς Γεωργίας και δεύτερον, διότι στην Ελλάδα οι περισσότεροι ελεγκτικοί μηχανισμοί βρίσκονται στο εν λόγω υπουργείο, οπότε θα λειτουργούσε καλύτερα ο συντονισμός των ενεργειών που επιθυμεί και η Επιτροπή της ΕΕ.

Το Υπουργείο Υγείας αποτελεί για μας μια νέα πραγματικότητα. Στους επτάμηνο που μεσολάβησε από τη μετακίνησή μας σε αυτό, καταφέραμε να προσαρμοστούμε απόλυτα στις νέες συνθήκες. Αυτό οφείλεται και στις άμεσες ενέργειες του υφυπουργού, κ. Χρήστου Αηδόνη, που βοήθησε τον φορέα να ανταποκριθεί στο νέο του περιβάλλον. Ο μηχανισμός μας έχει αποκτήσει γρήγορα αντανακλαστικά και μεγάλη προσαρμοστικότητα, γεγονός που φαίνεται από τη δράση μας.


«Γκρίζες ζώνες» και νέες ρυθμίσεις
σελφ σέρβις: Θα υπάρξουν νομοθετικές παρεμβάσεις προς αναβάθμιση του ΕΦΕΤ;

Γιώργος Ιωάννης Νυχάς: Βεβαίως. Υπενθυμίζω ότι ο ΕΦΕΤ ήδη έχει διανύσει την πρώτη δεκαετία από την ίδρυσή του. Οι συνθήκες της αγοράς, στο μεταξύ, έχουν αλλάξει. Άρα πρέπει να προσαρμοστεί και η νομοθεσία ανάλογα. Αλλαγές πρέπει να υπάρξουν και στην οργανωτική δομή του φορέα. Ήδη έχουμε κάνει προσπάθειες προς αυτήν την κατεύθυνση, όπως για παράδειγμα επαναλειτουργήσαμε το Επιστημονικό Συμβούλιο, που είχε να λειτουργήσει πέντε χρόνια. Στο μεταξύ, υπάρχουν δυναμικές διεργασίες και δράσεις τις οποίες έχει εξαγγείλει ο υφυπουργός, κ. Αηδόνης.

Ειδικότερα, η πολιτική ηγεσία του υπουργείου έχει συγκαλέσει δύο ειδικές επιτροπές από υπηρεσιακούς υπαλλήλους όλων των συναρμόδιων υπουργείων. Σκοπός τους είναι ο προσδιορισμός των «γκρίζων ζωνών» στους ελέγχους μεταξύ των εμπλεκομένων φορέων και η ομοιόμορφη επιβολή των κυρώσεων. Εκτιμώ πως οι προτάσεις τους θα είναι έτοιμες περί τα μέσα Μαΐου, για νομοθετικές ρυθμίσεις που θα προωθηθούν προς ψήφιση στη Βουλή, σχετικά αφενός με το κυρωτικό σύστημα του φορέα και αφετέρου με το καθεστώς διενέργειας των ελέγχων.

Παράλληλα, προς το καλοκαίρι θα υπάρξουν αλλαγές και στη νομοθεσία σχετικά με τους διατροφικούς ισχυρισμούς, όπου σήμερα δυστυχώς υπάρχουν πολλές «γκρίζες ζώνες».

Έμφαση στην εκπαίδευση του καταναλωτή
σελφ σέρβις: Ο ΕΦΕΤ δρα σήμερα συντονισμένα;

Γιώργος Ιωάννης Νυχάς: Δυστυχώς παραμένει ο κατακερματισμός των αρμοδιοτήτων του ελεγκτικού μηχανισμού, και κατά συνέπεια η σύγχυση αρμοδιοτήτων. Γνωρίζετε βέβαια ότι ο συντονισμός των υπηρεσιών αποτέλεσε πολιτικό και συνδικαλιστικό ζήτημα, οπότε, η όποια προσπάθεια επιχειρήθηκε οδηγήθηκε σε αδιέξοδο.

Αυτό, πάντως, που πρέπει να αντιληφθούν όλοι είναι ότι η δύναμη του ΕΦΕΤ βρίσκεται στην πολυ-επιστημονικότητά του, όπως και στην πολύ καλή φήμη που έχει στο ευρύ κοινό, τους απλούς καταναλωτές. Έχουμε δουλέψει πολύ σκληρά για ζητήματα, μάλιστα, που δεν γίνονται ευρύτερα γνωστά. Η μεγαλύτερη επιτυχία του ΕΦΕΤ, πχ, ήταν οι παρεμβάσεις του για τη σήμανση των προϊόντων. Έχουμε αλλάξει τις σημάνσεις σε πολλά τρόφιμα, όπως αλλαντικά, γάλατα και χυμούς, ενώ διακόψαμε αρκετές διαφημίσεις ως παραπλανητικές.

Πέραν αυτών, μεγάλη έμφαση δίνουμε στην εκπαίδευση των καταναλωτών, εκπέμποντας προς αυτούς σειρά σημαντικών μηνυμάτων, όπως λχ ότι δεν υπάρχει κανένα 100% ασφαλές τρόφιμο. Και για να σας προλάβω, διευκρινίζω ότι σήμερα τα τρόφιμα είναι πολύ πιο ασφαλή από ό,τι πριν 20 ή 30 χρόνια, συνεπεία των εξελίξεων της επιστήμης, η οποία, ωστόσο, υπόκειται επίσης σε αλλαγές και αναθεωρήσεις.

Ένα άλλο σημαντικό μήνυμα που επιθυμούμε να λάβουν οι καταναλωτές είναι ότι σε κάθε διατροφική κρίση –όπως αυτή που προκάλεσε το πρόσφατο πυρηνικό ατύχημα στη Φουκουσίμα ή εκείνο των διοξινών- σημασία δεν έχει μόνο το μέγεθος του κινδύνου αυτό καθ΄ αυτό, αλλά το πόσο συχνά εκτίθεται ο καταναλωτής στον κίνδυνο και σε τι βαθμό.


Μείωση προϋπολογισμού 40%-45%!
σελφ σέρβις: Η κρίση σήμανε περικοπές στον κρατικό μηχανισμό. Ποιες ήταν οι επιπτώσεις στα οικονομικά του ΕΦΕΤ;

Γιώργος Ιωάννης Νυχάς: Υπάρχει μια σημαντική μείωση του προϋπολογισμού μας, της τάξης του 40%-45%. Στο πλαίσιο αυτό, αναζητούμε νέα οικονομικότερη κτιριακή στέγη για τις υπηρεσίες μας. Στους ελέγχους, όμως, καταφέραμε να μην γίνουν εκπτώσεις.

Πλέον στοχεύουμε σε ποιοτικότερες παρεμβάσεις στην αγορά και σε έναν ορθολογικότερο σχεδιασμό των ενεργειών μας, βασιζόμενοι και στην εμπειρία και στα στοιχεία των προηγούμενων ελέγχων. Ο ΕΦΕΤ σήμερα στρέφεται με μεγαλύτερη επιμονή σε «ύποπτες» περιοχές παραβάσεων των όρων υγιεινής και ασφάλειας των τροφίμων. Είμαστε περισσότερο προσανατολισμένοι σε επιχειρηματικές δραστηριότητες μεγαλύτερης επικινδυνότητας, όπως τα ξενοδοχεία ή ακόμη και τα νοσοκομεία, δημόσια και ιδιωτικά, όπου οι έλεγχοί μας εκτιμούμε ότι μπορεί να καταστούν αποδοτικότεροι.

Οι έλεγχοι του ΕΦΕΤ μπορεί να έχουν χάσει σε ποσότητα, εξαιτίας της οικονομικής κρίσης, αλλά έχουν κερδίσει σε ποιότητα με τη νέα στρατηγική που ακολουθούμε, γιατί στο εξής θα βασίζονται στην ανάλυση της επικινδυνότητας κι όχι σε ελέγχους βασισμένους στον κίνδυνο. Προκειμένου, μάλιστα, να τους ενισχύσουμε περαιτέρω ποιοτικά, σκοπεύουμε να κατηγοριοποιήσουμε τις επιχειρήσεις σε μικρές, μεσαίες και μεγάλες, όπως και να ταξινομήσουμε την επικινδυνότητα στον χώρο της παραγωγής και της διακίνησης τροφίμων.

Επί παραδείγματι, τα έτοιμα προς κατανάλωση τρόφιμα, εκείνα μάλιστα για τα οποία δεν απαιτείται καμμία επιπλέον επεξεργασία από τον καταναλωτή (πχ θέρμανση), ενέχουν μεγαλύτερη επικινδυνότητα έναντι των υπολοίπων. Γι΄ αυτό όσες επιχειρήσεις τα παράγουν, τις θεωρούμε υψηλού κινδύνου, όχι γιατί δεν τηρούν τους όρους ασφαλείας, αλλά λόγω της φύσης του αντικειμένου τους.

σελφ σέρβις: Εκπτώσεις στην ποιότητα ή την ασφάλεια των τροφίμων κάνουν οι εταιρείες, λόγω της ανάγκης που δημιουργεί η κρίση για περικοπές κόστους;

Γιώργος Ιωάννης Νυχάς: Για να είμαι ειλικρινής δεν έχω διαπιστώσει κάτι τέτοιο.