Τα χαμόγελα από τα πρόσωπα των franchisors και franchisees φέτος έσβησαν. Η κρίση χτύπησε, άσχημα μάλιστα, και την αγορά της δικαιόχρησης. Ο κλάδος πλήττεται από τις αυξημένες επισφάλειες, τη μειωμένη ρευστότητα, τις περιορισμένες δυνατότητες χρηματοδότησης, όπως και το αρνητικό κλίμα που επικρατεί γενικότερα στο εμπόριο. Τα τελευταία στοιχεία μαρτυρούν ότι οι ενδιαφερόμενοι να δράσουν επιχειρηματικά με το σύστημα δικαιόχρησης, έχουν μειωθεί δραματικά.

Aπό τη μια οι τράπεζες, που κρατούν κλειστές τις κάνουλες χορηγήσεων, και από την άλλη τα αρμόδια τμήματα των αλυσίδων, που φιλτράρουν και ξανα-φιλτράρουν τους υποψηφίους franchisees, αλλά και η επιφυλακτικότητα των τελευταίων να επενδύσουν βασιζόμενοι σε ίδια κεφάλαια, έχουν αλλάξει πλήρως το τοπίο στη δικαιόχρηση.

«Η χρηματοδότηση των καταστημάτων franchise αποτέλεσε θέμα προβληματισμού για την αγορά μας ήδη από τον Σεπτέμβριο του 2008, οπότε το παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα κλυδωνίσθηκε από την κατάρρευση της Lehman Brothers και η κρίση χτύπησε σε όλο τον κόσμο. Από την περίοδο εκείνη φάνηκαν τα πρώτα αρνητικά σημάδια, που σήμερα έχουν λάβει απρόβλεπτες διαστάσεις, φυσικά, και στον τομέα του franchise», ανέφερε στο σελφ σέρβις παράγοντας της αγοράς με βαθιά γνώση για τη δικαιόχρηση.

«Σε έναν κλάδο που διέπεται πλέον από στασιμότητα, με τα νέα καταστήματα να είναι πλέον λίγα και τα κλεισίματα να έχουν αυξηθεί αισθητά, το franchise, όπως ήταν αναμενόμενο, έχει ζοριστεί. Σε αυτό επέδρασε και το κάκιστο ψυχολογικό κλίμα στην αγορά, που αποθαρρύνει τους υποψηφίους franchisees να λάβουν αποφάσεις με επιχειρηματικό ρίσκο, να δοκιμάσουν σχέσεις συνεργασίας με μεγάλα δίκτυα και να εμπλακούν γενικότερα στο επιχειρείν», εξηγεί.

Χωρίς ανάπτυξη το 2010
Σε συνολικά μεγέθη φαίνεται, λοιπόν, ότι το 2010 έκλεισε χωρίς ανάπτυξη για το franchise, ενώ κάτι ανάλογο -αν όχι χειρότερο- αναμένεται και για το 2011. Οι μεγάλες αλυσίδες ελπίζουν ότι μέσα στους επόμενους μήνες οι υποψήφιοι επιχειρηματίες θα αντιδράσουν στο «πάγωμα» της αγοράς κι ότι ορισμένοι θα αρχίσουν να κινούνται με ίδια κεφάλαια, αναγνωρίζοντας ότι υπάρχουν ευκαιρίες τις οποίες πρέπει τώρα να αναζητήσουν.

Όσο για τον πιστωτικό κίνδυνο, τα στελέχη της αγοράς παραδέχονται ότι μπλοκάρει τις επενδύσεις. Πράγματι, κάθε μήνα που περνά γίνονται όλο και πιο συχνές οι περιπτώσεις των επιχειρηματιών που αναγκάζονται να «παγώσουν» τη δραστηριότητά τους, φορτώνοντας έτσι με δυσβάσταχτες επισφάλειες τους προμηθευτές και τους συνεργάτες τους. «Όχι ότι στο παρελθόν δεν υπήρχαν τέτοια φαινόμενα, όμως, τους τελευταίους μήνες έχουν αυξηθεί αισθητά», αναφέρει άλλος παράγοντας. Κατά την άποψή του ο πιστωτικός κίνδυνος είναι άμεσα συνυφασμένος με την υπεραξία κάθε προϊόντος, υπηρεσίας ή επιχείρησης.

Επομένως το ζητούμενο για το οργανωμένο λιανεμπόριο είναι να μπορέσει να αυξήσει την προστιθέμενη αξία των προϊόντων και των υπηρεσιών που προσφέρει, ώστε να κρατήσουν τα δίκτυα πωλήσεων καλύτερη άμυνα απέναντι στις συνέπειες της οικονομικής κρίσης.

«Στην οργανωμένη λιανική η προστιθέμενη αξία αποτυπώνεται στην επεξεργασμένη εμπορική πολιτική των εταιρειών, στο λανσάρισμα καινοτόμων προϊόντων, στη δημιουργία του σωστού μίγματος κωδικών στο ράφι, όπως και στην παροχή ποιοτικού σέρβις στον πελάτη. Όσο πιο πολύ το παλέψει η αγορά προς αυτήν την κατεύθυνση, τόσο περισσότερο θα περιορίζει τον πιστωτικό κίνδυνο, αναζητώντας ταυτόχρονα νέα και περισσότερο αποτελεσματικά μοντέλα πρόβλεψης των επισφαλειών», λέει ο συνομιλητής μας.

Τους προαναφερόμενους προβληματισμούς εκφράζουν δύο στελέχη της αγοράς, με ευρεία γνώση και άποψη για το franchise. Σημασία έχει, λοιπόν, ακριβώς η πεποίθησή τους ότι «η δικαιόχρηση έχει μέλλον στην Ελλάδα παρά τα μακροοικονομικά προβλήματα και τις δυσμενείς συνέπειες της κρίσης χρέους, που βασανίζουν σήμερα τη χώρα».


Η… αιρετική άποψη
Όμως, καταγράψαμε και μια πιο αιρετική θέση παράγοντα της αγοράς, ο οποίος επιμένει με φανατισμό να μην επενδύει στη δικαιόχρηση, θεωρώντας ότι «δεν αξίζει τον κόπο», τόσο για την εταιρεία του όσο και για κάθε συνεργαζόμενο επιχειρηματία.

Μιλώντας στο περιοδικό μας, υποστήριξε ότι το κέρδος που παράγει η αλυσίδα της τροφοδοσίας δεν επαρκεί πλέον ώστε να επιβιώσουν όλοι όσοι εμπλέκονται στη διακίνηση-πώληση των αγαθών καθημερινής ανάγκης. Κατά την άποψή του, λοιπόν, το franchisee στην Ελλάδα ασθενεί και όσο προχωρά ο χρόνος τόσο περισσότερο θα αυξάνονται οι επιπλοκές της ασθένειάς του.

Όπως εξηγεί ειδικότερα, ένα κατάστημα franchise έχει λόγο ύπαρξης σε μια περιοχή όσο αυτή δεν φιλοξενεί κάποιο μεγάλο σούπερ μάρκετ. Μόλις δίπλα του λειτουργήσει μια υπεραγορά, καθότι μεγαλύτερη και περισσότερο ανταγωνιστική στις τιμές, γρήγορα θα υπερισχύσει παίρνοντας κομμάτια από τον τζίρο της δικαιόχρησης.

«Η δικαιόχρηση αναπτύχθηκε όπου δεν υπήρχαν σούπερ μάρκετ. Όμως, πλέον οι περιοχές αυτές λιγοστεύουν, οπότε τώρα το franchise διανύει αντίστροφη πορεία», σχολιάζει, προσθέτοντας ότι «σήμερα, δεν είναι λίγα τα καταστήματα franchise, τα οποία εξαναγκάζονται να τα αγοράζουν οι αλυσίδες-δικαιοπάροχοι, γιατί κάποιοι από τους συνεργάτες τους τις “φέσωσαν”…».

Στην ερώτησή μας γιατί -εφόσον ισχύουν οι ισχυρισμοί του- οι franchisors επιμένουν να επεκτείνουν τα δίκτυά τους, απάντησε: «Μα γιατί κερδίζουν, έστω και πρόσκαιρα, έστω και για μικρό διάστημα. Σε κάθε περίπτωση, πάντως, αυτή η αγορά δεν έχει μέλλον, τουλάχιστον στη χώρα μας!… Μόνη εξαίρεση στα προαναφερόμενα είναι οι πολύ μικρές γεωγραφικές περιοχές, στις οποίες δεν πρόκειται να εγκατασταθεί ποτέ κάποιο μεγάλο σούπερ μάρκετ. Εκεί το κατάστημα franchise μπορεί να παραμείνει στην αγορά, δημιουργώντας μάλιστα και σχέσεις πιστότητας με τους πελάτες του».

Ενδιαφέρον είχαν, όμως, και τα σχόλιά του, σχετικά με την πολιτική τιμών των εταιρειών μέσα από τα δίκτυα franchise. Όπως είπε, «το πεδίο της τιμολόγησης ήταν θολό μέχρι πρότινος. Είναι γεγονός ότι η Επιτροπή Ανταγωνισμού επιχείρησε να το καταστήσει περισσότερο διαφανές για κάθε νεοεισερχόμενο franchisee στην αγορά, ώστε να διαφυλάξει τα οικονομικά του συμφέροντα. Θεωρώ ότι με τις αποφάσεις που εξέδωσε στο παρελθόν η ανεξάρτητη αρχή πέτυχε αρκετά. Δύσκολα σήμερα μια αλυσίδα θα επιχειρούσε να ρισκάρει στη “γκρίζα” ζώνη της τιμολόγησης, μετά τα πρόστιμα που επιβλήθηκαν σε βάρος γνωστών εταιρειών».

Όσον αφορά στις πολλές πλέον περιπτώσεις λύσης συνεργασίας μεταξύ franchisors και franchisees, ο συνομιλητής μας υποστήριξε ότι κατά κανόνα πρόκειται για «διαζύγια» που δεν είναι συναινετικά, με αποτέλεσμα οι δύο πλευρές να οδηγούνται συχνά στα δικαστήρια…

Η Carrefour Μαρινόπουλος
Πάντως, το franchise είναι μια πραγματικότητα στη ζωή της οργανωμένης λιανικής και, όπως όλα δείχνουν, κανείς πια δεν μπορεί να τη διανοηθεί αλλιώς. Αυτό τουλάχιστον προκύπτει από τα στοιχεία που έχουμε στη διάθεσή μας για το leader του κλάδου, την Carrefour Μαρινόπουλος, η οποία πέρα από τα πολυάριθμα εταιρικά καταστήματα -τα 30 υπέρ μάρκετ Carrefour, τα 238 σούπερ μάρκετ Carrefour Μαρινόπουλος και τα 41 πλέον Express- αριθμεί και περί τα 268 franchise καταστήματα, εκ των οποίων τα 27 είναι Carrefour Μαρινόπουλος, τα 62 φέρουν την επωνυμία Carrefour Express, τα 89 λειτουργούν ως OK! Αnytime Μarkets και ακόμα 90 έχουν στις προσόψεις τους το brand «Smile Markets».

Στα προαναφερόμενα δεν συμπεριλαμβάνονται περί τα 110 καταστήματα δικαιόχρησης που κληρονόμησε η εταιρεία με την απορρόφηση της Dia Hellas. Με αυτά, όπως τουλάχιστον αναφέρουν οι πηγές μας, η διοίκηση της αλυσίδας δεν έχει ακόμη ασχοληθεί ενεργά, καθώς έχει δώσει προτεραιότητα στα εταιρικά καταστήματα της Dia Hellas, τα οποία εδώ και μήνες βρίσκονται στη διαδικασία προσαρμογής στα πρότυπα των καταστημάτων της Carrefour Μαρινόπουλος.


Η ΑΒ Βασιλόπουλος
Πολύ δυναμικά στην αγορά του franchise επιμένει και η ΑΒ Βασιλόπουλος, η οποία, έχοντας εισέλθει στον σχετικό τομέα ήδη από το 2002, αριθμεί σήμερα συνολικά 38 σημεία πώλησης, από τα οποία τα 20 λειτουργούν με το σήμα AB Food Market και τα 18 με το σήμα AB Shop & Go. Οι περιοχές στις οποίες λειτουργούν είναι η Αττική, με 7 καταστήματα, η Στερεά Ελλάδα, επίσης με 7, η Πελοπόννησος με 10, η Ήπειρος όπου σήμερα λειτουργεί μόνο 1, οι Κυκλάδες με 5, τα Δωδεκάνησα με 3, το Βόρειο Αιγαίο με 2 καταστήματα και τα Επτάνησα με 3.

Σε ό,τι αφορά τη στρατηγική της εταιρείας στο franchise, στελέχη της αναφέρουν πως πλέον η έμφαση δίνεται στα ΑΒ Food market, καθότι το concept που εφαρμόζουν ταιριάζει καλύτερα στις μικρές επαρχιακές πόλεις, με πληθυσμιακό δυναμικό μεταξύ 4.000 και 10.000 κατοίκων. Πρόκειται για καταστήματα έκτασης 400 έως 600 ή και 700 τμ.

Αναφορικά με τα ΑΒ Shop & Go, που εδρεύουν σε μεγάλα αστικά κέντρα, επανεξετάζεται το μοντέλο τους, ώστε να οργανωθούν σε νέα μορφή κατά το πρότυπο του convenience store καταστήματος, του καταστήματος γειτονιάς. Ήδη η ΑΒ Βασιλόπουλος τα οργανώνει στη νέα τους μορφή, προκειμένου να γίνει πιο αποδοτική η λειτουργία τους, κυρίως όπου δεν είναι δυνατή η δράση μεγαλύτερων καταστημάτων.

Τα Issimo Sisa
Το franchise έχει, όμως, έκφραση και σε μικρότερα δίκτυα πωλήσεων, με βασικότερο αυτό της Sisa Hellas, το οποίο άρχισε τελευταία να αναπτύσσεται κόντρα στην κρίση, έχοντας ήδη παρουσία, μέσω περίπου 25 καταστημάτων που φέρουν την επωνυμία Issimo Sisa, στην Κρήτη, τη Θεσσαλία, τη Θεσσαλονίκη και τη Δυτική Ελλάδα (Ιωάννινα και Άρτα).

Πρόκειται για καταστήματα τα οποία τροφοδοτούνται με προϊόντα από αντίστοιχες κεντρικές αποθήκες στη Δυτική Ελλάδα, μέσω της Παϊπουτλίδης, στην Κρήτη μέσω της Μ. Μυλωνάκης, στη Θεσσαλία μέσω της Sisa Θεσσαλίας με έδρα το Βόλο, και στη Θεσσαλονίκη μέσω της χονδρεμπορικής Ήλιος ΑΕ.

Σημειώνεται ότι το μετοχικό κεφάλαιο της Sisa Holdings ελέγχουν η οικογένεια Παϊπουτλίδη, ο Γαληνός Λαουτάρης και η Sisa, που με τα σειρά της ελέγχει πάνω από το 51% τη Mesis, η οποία λειτουργεί ως όμιλος αγορών και τροφοδοτεί -πέρα από τα Issimo Sisa- τα καταστήματα Sisa, που είναι εταιρικά, αλλά και δεκάδες άλλες ανεξάρτητες τοπικές επιχειρήσεις.

Στελέχη της Mesis, σχολιάζοντας τους λόγους για τους οποίους προχώρησαν στην οργάνωση καταστημάτων franchise εν μέσω αντίξοων οικονομικών συγκυριών, δήλωσαν στο σελφ σέρβις ότι το δίκτυο της Mesis αναπτύσσεται σε περιοχές, όπου οι ισχυροί της αγοράς δεν έχουν καταφέρει να διεισδύσουν, επιδιώκοντας να επωφεληθεί από την τάση οι καταναλωτές να επιλέγουν για τις καθημερινές αγορές τους τα μικρά σημεία πώλησης, που είναι οργανωμένα στη λογική των σούπερ μάρκετ. Προσθέτουν, μάλιστα, ότι τα Issimo Sisa στις περιοχές όπου δραστηριοποιούνται είναι σε μεγαλύτερο βαθμό αναγνωρίσιμα από τις περισσότερες ισχυρές αλυσίδες λιανικής και για τον λόγο αυτό κρατούν το κοινό τους.

Άλλες προσπάθειες
Στην αγορά του franchise επιχείρησε επίσης να μπει και η Market In με τα καταστήματα Daily, τα Bazaar που επεκτείνουν το δίκτυό τους κατ’ αυτόν τον τρόπο, όπως άλλωστε και τα Άριστα, τα οποία υποστηρίζονται από τη Βήτα Πι, η οποία ως γνωστόν βρίσκεται υπό τον έλεγχο της ΕΛΓΕΚΑ. Η Βήτα Πι τροφοδοτεί σήμερα ένα δίκτυο franchise 400 εταιρειών λιανικής, οι οποίες λειτουργούν κοντά στα 600 σημεία πώλησης, τα περισσότερα εκ των οποίων εδρεύουν στη Βόρεια Ελλάδα. Ωστόσο, σταδιακά η εταιρεία επεκτείνει την ακτίνα δράσης της και στη Νότια Ελλάδα, μέσω της οργάνωσης υποκαταστήματός της στην Αθήνα.