Πρωταρχικός στόχος:  να κερδηθούν οι εντυπώσεις!

Η επιφανειακή προσέγγιση των πραγμάτων κάνει πιο εύκολη τη διείσδυση στον νου και υιοθέτηση απόψεων που εξυπηρετούν τα εκάστοτε συμφέροντα. Ο λόγος, σε συνδυασμό ίσως και με μια εικόνα που εντυπωσιάζει, απευθυνόμενος σε βαθύτερα της συνείδησης επίπεδα, χαϊδεύει τα βασικά μας ένστικτα. Δεν απαιτεί ιδιαίτερο κόπο κατανόησης ούτε προϋποθέτει τεκμηρίωση. Το αντίθετο. Όσο πιο προκλητικά επιφανειακό το ψέμα, όπως σε μια κατασκευασμένη «είδηση», τόσο πιο εύπεπτο.

Στον τομέα της ενημέρωσης και της επικοινωνίας, εκτός από τον ανταγωνισμό στο πεδίο της πρόσβασης σε πολύτιμα δεδομένα, έχουμε και την ένταση του ανταγωνισμού για την ταχύτητα απόκτησης και αξιοποίησής τους, με όλο και πιο ανεξέλεγκτες -από το άτομο και τις κυβερνήσεις- βουλιμικές τάσεις.

Μιλώντας ειδικότερα για τη «μαζική» ενημέρωση, το κυνήγι της αποκλειστικότητας της είδησης στο πρωτοσέλιδο ή το δελτίο ειδήσεων, μεταφέρθηκε σε μεγάλο βαθμό στο κυνήγι της αποκλειστικότητας σε ένα tweet ή σε μια ανάρτηση στο Facebook. Ειδοποιός διαφορά είναι ότι η ταχύτητα διασποράς των σχολίων ή ειδήσεων στα κοινωνικά δίκτυα από άτομα, φορείς ή οργανωμένες συλλογικότητες με μεγάλη επιρροή και πρόσβαση σε λογισμικά που εξασφαλίζουν ακρίβεια στη στόχευση κοινού, δεν επιτρέπει από τη φύση της την ανάλυση και την τεκμηρίωση, που παραδοσιακά ακολουθεί στις μέσα σελίδες μιας εφημερίδας ή σε εκπομπές ανάλυσης στο ραδιόφωνο ή την τηλεόραση ή σε ανεξάρτητα blog.

Πέρα από τη σαφή υποταγή της πλειονότητας των παραδοσιακών ΜΜΕ σε εκτός της δημοσιογραφίας συμφέροντα, μέσω των αλλαγών στο ιδιοκτησιακό τους καθεστώς, υπάρχει πλέον και νέα δυνατότητα παραπλάνησης ή καθοδήγησης του κοινού, με πρωτοφανείς ταχύτητες και σύγχρονα τεχνολογικά μέσα. Και το κυριότερο, υπάρχει η εκπαίδευση των πολιτών στην ταχύτητα της κατανάλωσης «ειδήσεων», χωρίς τη διάθεση χρόνου για εμβάθυνση και διερεύνηση της αξιοπιστίας τους.

Διαβάζοντας τεκμηριωμένες έρευνες μέσων ενημέρωσης που διατηρούν τη σοβαρότητά τους, στο πλαίσιο πάντοτε των περιθωρίων που αφήνει το ιδιοκτησιακό τους καθεστώς και το πολιτικό περιβάλλον στο οποίο λειτουργούν, ώστε να διατηρήσουν το κύρος τους και την υποστήριξή τους από το αναγνωστικό κοινό, πληροφορηθήκαμε το πώς εταιρείες που ελέγχουν τα δεδομένα της προσωπικής επικοινωνίας των πολιτών αξιοποιήθηκαν για να κατευθύνουν την ψήφο στις προηγούμενες προεδρικές εκλογές στις ΗΠΑ, που κέρδισε ο απερχόμενος -κακήν κακώς- Τράμπ ή για τη χειραγώγηση πλήθους ψηφοφόρων και των δύο μεγάλων κομμάτων στη Μ. Βρετανία, σχετικά με τη θέση τους στην υπόθεση του Brexit.

Σε άρθρο του BBC επισημαίνεται πως το σκάνδαλο της Cambridge Analytica αποκάλυψε τον τρόπο συλλογής δεδομένων από το FB, ενώ γίνεται αναφορά σε έκθεση του Γραφείου του Επιτρόπου Πληροφοριών του Ηνωμένου Βασιλείου (ICO) για την αδιαφανή σχέση χρηματιστών, δεδομένων και πολιτικών. Ακόμη και το όνομα ενός ατόμου μπορεί να οδηγήσει, όπως σημειώνεται, κατόπιν επεξεργασίας από συγκεκριμένο λογισμικό ανάλυσης, σε προβλέψεις για την κοινωνική του θέση ή τις πολιτικές του προτιμήσεις…
Τα σύντομα μηνύματα οδήγησαν, αποπροσανατολίζοντας τους πολίτες με θεωρίες συνομωσίας από τα πραγματικά αίτια της απογοήτευσης και του θυμού τους, και στην τραγική -λόγω των θυμάτων και της επιλεκτικής χαλαρότητας των μέτρων ασφάλειας-, και συνάμα κωμική -λόγω της γραφικότητας πολλών πρωταγωνιστών-, εισβολή στο Καπιτώλιο.

Στη χώρα μας, τα fake news δημιουργούν στους Έλληνες πολίτες εντυπώσεις καλά σχεδιασμένες, ώστε η διάψευσή τους να ακούγεται κι αυτή ψευδής. Η ενημέρωση μόνο μέσα από τίτλους και σύντομες ειδήσεις δεν αφήνουν περιθώριο προβληματισμού και δημιουργίας ολοκληρωμένης εικόνας, δίνοντας την ψευδαίσθηση μιας σφαιρικής ενημέρωσης, που μπλέκει συχνά τις ειδήσεις για τα διεθνή θέματα με τα σχόλια για την εξέλιξη της σχέσης του νικητή ενός reality…

Το 2021 ξεκίνησε εντυπωσιακά. Από τις πρώτες κιόλας ημέρες του δεχθήκαμε καταιγισμό αντικρουόμενων μηνυμάτων για μια σειρά ζητήματα, από την εξέλιξη του εμβολιασμού του πληθυσμού, το χρονοδιάγραμμα της ενίσχυσης της οικονομίας μέσω του Ευρωπαϊκού Ταμείου Ανάκαμψης, τις εξελίξεις στις ΗΠΑ, τη συνεργασία μεταξύ των χωρών της Ευρώπης, τη διάρκεια του lockdown κοκ. Επειδή οι μεγάλες προκλήσεις απαιτούν ουσιαστικές λύσεις, σε αυτό το θολό περιβάλλον συστήνεται η επένδυση στην πολύπλευρη ενημέρωση, με κριτήριο την αξιοπιστία και την αμεροληψία ατόμων, φορέων, κυβερνήσεων…