Για τους μικρούς και μικρομεσαίους της κλαδικής αγοράς το τελευταίο δίμηνο του χρόνου είναι η ύστατη ευκαιρία να περιορίσουν τις απώλειες εσόδων από την υγειονομική κρίση, τα τοπικά ή καθολικά lockdown και την καταβαράθρωση της τουριστικής οικονομίας. Το νέο κλείδωμα των εμπορικών καταστημάτων και της εστίασης κι η απαγόρευση της κυκλοφορίας στρέφουν και πάλι μαζικά τους καταναλωτές στα σούπερ μάρκετ και το διαδίκτυο για κάθε είδους προμήθεια. Το μείζον πλεονέκτημα της μικρής κι ανεξάρτητης λιανικής είναι η προσέλκυση καταναλωτών, που αναγνωρίζουν στα καταστήματα της γειτονιάς μικρότερους κινδύνους απειλής από τον Covid-19 κατά τις αγορές τους.

Oι ελπίδες των μικρών λιανεμπόρων εναποτίθενται στο έγκαιρο λανσάρισμα του εμβολίου κατά του κορονοϊού. Γιατί μόνο έτσι μπορεί να επανέλθει η αγορά σε μια κανονικότητα γι’ αυτούς. Στο μεταξύ, έχουν περάσει μια πραγματικά πολύ δύσκολη θερινή περίοδο, έχοντας δει οι περισσότεροι τον τζίρο τους κυριολεκτικά να γκρεμίζεται, ζώντας το ντόμινο της κατάρρευσης της τουριστικής αγοράς.

Το αποτέλεσμα είναι ότι η ρευστότητά τους έχει «χτυπήσει κόκκινο». Όπως ορισμένοι από αυτούς ομολογούν, τα προβλήματα που αντιμετώπισαν ήταν σοβαρότητα. Κάποιοι λίγοι είχαν τη δυνατότητα να απευθυνθούν στις τράπεζες για έκτακτο δανεισμό, κάποιοι άλλοι ζήτησαν τη στήριξη των προμηθευτών, «τραβώντας πίσω» τις πληρωμές τους, ενώ δεν ήταν λίγοι όσοι βρέθηκαν ή βρίσκονται ακόμα σε οριακή κατάσταση, αναγκασμένοι να περικόπτουν δραστικά κόστη, όσο δεν έκοψαν ούτε την περίοδο των μνημονίων, ακόμα και ανελαστικά.

Σε συνολικό επίπεδο η μικρή και μεσαία ανεξάρτητη αγορά χάνει διαρκώς πόντους, καταγράφοντας σοβαρή διαρροή εσόδων και μεριδίου στον ανταγωνισμό. Ωστόσο, γνωρίζοντας ότι κάθε κανόνας έχει την εξαίρεσή του, έτσι και στο λιανεμπόριο τροφίμων και ειδικά στα χαμηλά της «πυραμίδας» υπήρξαν τοπικές αλυσίδες, που κατάφεραν να κάνουν τη διαφορά, κερδίζοντας με ιδιαίτερο κόπο και θυσίες τζίρο, ικανό να τις κρατήσει όρθιες έναντι των μεγαθηρίων της οργανωμένης λιανικής. Μέχρι πρότινος οι ελπίδες όλων στρέφονταν στο 2021, με την πεποίθηση ότι η νέα χρονιά θα φέρει ισχυρή ανάπτυξη στην οικονομία, μετά τη βαθιά υφεσιακή χρονιά φέτος. Όμως, το νέο ολικό lockdown, με ισχύ από 7 Νοεμβρίου, διαμορφώνει κλίμα απαισιοδοξίας και βαθιάς ανησυχίας στις μικρές δυνάμεις του κλάδου.

Τα περιθώρια που θα έχουν να ανταπεξέλθουν είναι, λένε, στην καλύτερη περίπτωση στενά. Ας δούμε, όμως, πως αντιδρούν τα «συστήματα» εκπροσώπησης των μικρών και μικρομεσαίων επιχειρηματιών του κλάδου. Τι συζητούν για τις οικονομικές επιπτώσεις της υγειονομικής κρίσης και πώς αξιολογούν την επόμενη μέρα.
 
SPAR Hellas
Σε περίοδο στασιμότητας έχει εισέλθει αναγκαστικά η Spar Hellas. Δεχόμενη έντονες πιέσεις στο δίκτυό της κυρίως στις τουριστικές περιοχές, όπου είναι εστιασμένη σε μεγάλο βαθμό η δραστηριότητά της, η ολλανδικών συμφερόντων αλυσίδα φαίνεται ότι έχει αναστείλει μερικώς το σχεδιασμό επέκτασης του δικτύου της με νέα καταστήματα. Στελέχη της αναφέρουν στο «σελφ σέρβις» ότι προς το παρόν το ενδιαφέρον των συνεργαζόμενων με την εταιρεία λιανοπωλητών, είτε ανεξάρτητων είτε μέσω του ομίλου αγορών Αστέρα, έχει ατονήσει. Ο λόγος είναι, φυσικά, το δυσμενέστατο κλίμα στην οικονομία και η αβεβαιότητα για την επόμενη μέρα. Πλέον η προτεραιότητα για τους περισσότερους είναι η εξασφάλιση της μεγαλύτερης δυνατής ρευστότητας. Κατά συνέπεια τα όποια σχέδια για επενδύσεις έχουν περάσει σε δεύτερο πλάνο. Μάλιστα, στους κόλπους της Spar Hellas υπήρξαν και περιπτώσεις επιχειρηματιών, οι οποίοι, ενώ είχαν διαμορφώσει κάποια από τα καταστήματά κατά το πρότυπο των Spar, προγραμματίζοντας την αναμόρφωση περισσότερων, διέκοψαν τις σχετικές διαδικασίες, αφήνοντας το πρόγραμμα στη μέση.

Στο πλαίσιο αυτό, το δίκτυο των Spar παραμένει με 34 καταστήματα πλήρως εναρμονισμένα κατά το πρότυπο προδιαγραφών της ολλανδικής εταιρείας και με 40 στην ενδιάμεση φάση. Και οι δύο σχετικές λίστες των καταστημάτων φαίνεται ότι έχουν σταματήσει να ενημερώνονται. Οι εξελίξεις έχουν «παγώσει». Υποτονικό είναι το κλίμα και σε ό,τι αφορά τη συνεργασία της εταιρείας με τη Bazaar για τη διακίνηση των PL συλλογών στο δίκτυο των Spar, όπως και για την παραγωγή κάποιων λίγων τυροκομικών προϊόντων.

Αστέρας
Στην οικογένεια του ομίλου αγορών Αστέρας, τα μέλη της, κυρίως όσα εδρεύουν σε τουριστικές περιοχές, είδαν τους τζίρους τους να κατακρημνίζονται. Κατά κύριο λόγο αυτοί δοκιμάστηκαν πολύ σκληρά το καλοκαίρι. Τώρα επιδιώκουν στο υπόλοιπο του έτους να βγάλουν τουλάχιστον ένα μέρος από «τα σπασμένα», αν και το νέο lockdown δυσχεραίνει το κλίμα στην αγορά και μειώνει τις προσδοκίες τους. Σημειώνουμε ότι περίπου το ένα τρίτο των καταστημάτων του ομίλου αγορών εδρεύουν σε τουριστικές περιοχές. Πρόκειται για σούπερ και μίνι μάρκετ που υπέστησαν μειώσεις τζίρου έως 65% την περίοδο του καλοκαιρού.
 
ΕΛΟΜΑΣ
Ανάλογα προβλήματα αντιμετώπισε και ο ΕΛΟΜΑΣ, του οποίου επίσης ένα σημαντικό τμήμα των μελών του βασίζουν την ανάπτυξή τους στην τουριστική αγορά. Οι δυσκολίες ήταν προφανώς πολλές, ιδιαίτερα για τα καταστήματα που βρίσκονται στη νησιωτική Ελλάδα. Διότι πέραν της δραματικής μείωσης της ζήτησης σε πολλές περιπτώσεις οι τοπικοί επιχειρηματίες αντιμετωπίζουν την ανταγωνιστική κρούση των ισχυρών της οργανωμένης λιανικής, οι οποίοι τα τελευταία χρόνια έχουν στέψει το επενδυτικό ενδιαφέρον τους στη νησιωτική χώρα.

ΕΛΕΤΑ
Εξίσου έντονη πίεση υφίστανται και οι οικογενειακές επιχειρήσεις-μέλη του ομίλου αγορών ΕΛΕΤΑ, έχοντας όμως ανοίξει, όπως αναφέρουν τα στελέχη του, ένα κανάλι συνεργασίας με την ΑΝΕΔΗΚ Κρητικός, από την οποία προμηθεύονται ένα μεγάλο μέρος των προϊόντων που διακινούν, εκμεταλλευόμενες τις κεντρικές συμφωνίες της εν λόγω εταιρείας. Η σύμπραξη αυτή φαίνεται ότι έδωσε μια μικρή, αλλά σημαντική ανάσα στο δίκτυο καταστημάτων του ομίλου, του οποίου το δυναμικό αριθμεί σήμερα 400 επιχειρηματίες, ιδιοκτήτες 450 καταστημάτων. Εκπρόσωποι του ομίλου επισημαίνουν ότι, το γεγονός ότι τα μέλη του είναι οικογενειακές επιχειρήσεις, τους επιτρέπει μέσω της αυτοαπασχόλησης να συμπτύσσουν αποτελεσματικά το λειτουργικό τους κόστος. Πέραν αυτού, ωστόσο, φέτος υποχρεώθηκαν να επιδιώξουν περαιτέρω οικονομίες κλίμακος.

Ασπίδα
Θετικά είναι τα μηνύματα από την Πελοπόννησο και τη Δυτική Ελλάδα που λαμβάνει η διοίκηση του ομίλου αγορών Ασπίδα, σε ό,τι αφορά την εξέλιξη του τζίρου των εκεί μελών του, τα οποία καλύπτουν το 65% του δυναμικού του. Ωστόσο, αρνητικά είναι τα «μαντάτα» από το υπόλοιπο 35% των μελών, που εδρεύουν στη νησιωτική Ελλάδα. Τα μέλη του εμφάνισαν στο πρώτο εξάμηνο του έτους σε συνολικό επίπεδο πτώση τζίρου 11%. Ωστόσο, το αμέσως επόμενο διάστημα η γενική εικόνα βελτιώθηκε, με αποτέλεσμα τα συνολικά ομιλικά έσοδα να καταγράψουν οριακά θετική εξέλιξη.

Σημειώνουμε ότι ο όμιλος Ασπίδα εμφανίζει σήμερα ετήσιο τζίρο 150 εκατ. ευρώ έναντι 300 εκατ. ευρώ το 2015. Τα μέλη του ανέρχονται σε 105 εταιρείες (έναντι 150 το 2015), οι οποίες έχουν στην κατοχή τους 125 καταστήματα. Όπως σημειώνουν στελέχη του Ασπίδα, τα τελευταία χρόνια υπήρξαν αποχωρήσεις από τους κόλπους του. Όμως, ολοκληρώθηκε ο εξορθολογισμός των συνολικών μεγεθών, που «έδιωξε» όσους δεν παρακολουθούσαν τις συμφωνίες με τους προμηθευτές. Πλέον, σημειώνουν, ο όμιλος είναι μεν μικρότερος σε όγκο, αλλά πιο συνεκτικός και λειτουργικός στη δράση του.