Σε Ιαπωνία και ΗΠΑ τα ανθρωπόμορφα ρομπότ ήδη διεκπεραιώνουν ορισμένες εργασίες σε καταστήματα λιανικής. Ωστόσο, διάγουμε ακόμα σε εποχή πειραματισμού, ενώ το κόστος τους είναι και ασύμφορα υψηλό. Όντας ακόμα και κάμποσο «χαζά», τουλάχιστον στο ορατό μέλλον, δεν φαίνεται ότι θα τα δούμε να μας εξυπηρετούν σε καταστήματα λιανικής. Δεν ισχύει, όμως, το ίδιο στην περίπτωση των αποθηκών όπου, όπως αποδεικνύεται, τα βιομηχανικού τύπου ρομπότ είναι πολύ πιο γρήγορα, αποτελεσματικά και μειώνουν το κόστος λειτουργίας.

Όποιος ταξιδεύει μέσω του «Ελευθέριος Βενιζέλος», έχει τη δυνατότητα να συναντήσει το Pepper. Συνήθως κινείται κάτω από τα Burger King και είναι κρυμμένο, λόγω ύψους, πίσω από ομάδες περιέργων επισκεπτών. Το Pepper είναι ένα ρομπότ που δίνει πληροφορίες, σε αυτή τη φάση, κυρίως σε Κινέζους επισκέπτες για την εγκατάσταση της εφαρμογής «WeChat», με την οποία οι Κινέζοι έχουν σχέση μαξιλαριού/μαξιλαροθήκης. Αργότερα, σύμφωνα με τους αρμόδιους του αεροδρομίου, θα αναλάβει κι άλλα έργα εξυπηρέτησης επιβατών. Αν και το Pepper είναι τροχήλατο και ανεξάρτητο, δεν έχει πολλές ελευθερίες μέσα στο αεροδρόμιο, κυρίως για την προστασία του από όσους τυχόν βούλονται να το βλάψουν –έχουν συμβεί δύο τέτοια περιστατικά– ή να το… απαγάγουν.

Στην πρώτη παρουσίαση του Pepper ρωτήσαμε τη «συνοδό» του πώς αισθάνεται, που έχει την ευθύνη της επίβλεψης του. Μας είπε, λοιπόν, ότι όταν χρειάζεται να είναι μόνη μαζί του, νιώθει λίγο άβολα κι οι σχετικές έρευνες λένε ότι δεν είναι η μόνη. Η επικοινωνία ανθρωπόμορφων ρομπότ με ανθρώπους συναντά αρκετά τεχνολογικά εμπόδια, αλλά και το φόβο της «σχέσης». Πολλά από τα πειράματα που εξελίσσονται σε παγκόσμιο επίπεδο, με τη συμμετοχή κοινωνιολόγων και ψυχολόγων, έχουν ως στόχο να διερευνήσουν και να επιλύσουν προβλήματα επικοινωνίας. Οι Ιάπωνες επιστήμονες έχουν την πρωτοπορία σε αυτόν τον τομέα με ρομπότ όπως το Kengoro, το οποίο «ζει» κυρίως στο πανεπιστήμιο του Τόκιο, και η Erica, που δημιουργήθηκε στα Hiroshi Ishiguro Laboratories. Ο τελικός σκοπός είναι η συμβίωσή μας μαζί τους, την οποία οι ακραία απαισιόδοξοι θεωρούν απίθανη, προβλέποντας ότι στο όχι μακρινό μέλλον τα ρομπότ, με τη συνδρομή της τεχνητής νοημοσύνης, θα μας εξαφανίσουν, επειδή θα μας θεωρούν υποδεέστερα όντα. Κι ενώ αυτός ο κίνδυνος, ακόμα και αν είναι ρεαλιστικός, ακούγεται μακρινός, ο κίνδυνος της απώλειας θέσεων εργασίας από τη χρήση των ρομπότ είναι πιο άμεσος και γι’ αυτό έχει θέσει τις ενώσεις των εργαζομένων σε επιφυλακή.

Τα πρώτα «πειράματα» με το ευρύ κοινό
Το Robomart είναι ένα όχημα που σχεδίασε η ομώνυμη startup από την Καλιφόρνια, έχοντας στο νου της ένα παντοπωλείο σε τροχούς. Το ηλεκτρικό όχημα δεν έχει οδηγό, μεταφέρει ήδη παντοπωλείου και γυρνά στις γειτονιές, πουλώντας προϊόντα συνεργαζόμενων εταιρειών. Ο αγοραστής έχει τη δυνατότητα, μέσω εφαρμογής στο κινητό του, να ανοίξει τη συρόμενη πόρτα του minivan και να διαλέξει προϊόντα, τα οποία καταγράφονται αυτόματα μέσω τεχνολογίας RFID και η πληρωμή τους γίνεται επίσης μέσω του κινητού. Σε ένα άλλο πείραμα, που λαμβάνει χώρα σε μια καφετέρια του Τόκιο, άτομα με παράλυση ελέγχουν ρομπότ, τα οποία έχουν το ρόλο του σερβιτόρου. Συνολικά στην καφετέρια λειτουργούν 10 ρομπότ και οι ελεγκτές τους κερδίζουν μέχρι και 1000 γιεν την ώρα. Τα ρομπότ, που κατασκευάζει η εταιρεία Ory, έχουν ύψος 1,2 μέτρα και, όπως φαίνεται, δεν έχουν ακόμα αρκετή νοημοσύνη για να κάνουν το σέρβις αυτόνομα.

Αρκετά από τα πειράματα που γίνονται δεν έχουν αίσιο τέλος. Για παράδειγμα, η εταιρεία Henn Na που ιδρύθηκε το 2015, αγόρασε 80 ρομπότ βοηθούς για να καλύψει τις ανάγκες μιας ξενοδοχειακής μονάδας, που λειτουργούσε σε απομονωμένη αγροτική περιοχή. Δυστυχώς για την εταιρεία, τα ρομπότ αποδείχτηκαν πολύ λιγότερο έξυπνα σε σχέση με τις υποσχέσεις του κατασκευαστή τους, ενώ χρειάζονται συχνά συντήρηση για την αναβάθμιση του λογισμικού τους.

Μια πολύ πιο ηχηρή αποτυχία είναι αυτή του ρομπότ Baxter, το οποίο σχεδιάστηκε για να συνεργάζεται με ανθρώπους στα στάδια μιας βιομηχανικής παραγωγής. Η Rethink Robotics, μετά από έξι χρόνια προσπαθειών, ανακοίνωσε τη διακοπή της λειτουργίας της τον περασμένο Οκτώβριο. Σύμφωνα με τον κ. Jim Lawton, Chief Operating Officer της Rethink Robotics, το κόστος των 22.000 δολαρίων έκανε το Baxter, αρκετά ακριβότερο από τα βιομηχανικά ρομπότ κι αυτός ήταν ο λόγος της αποτυχίας του. Υπάρχουν, όμως, αρκετές αναφορές στο Internet, που διαφωνούν με τον ισχυρισμό ότι το κόστος ήταν η βασική αιτία της αποτυχίας. Σύμφωνα με τις απόψεις των συντακτών τους, το Baxter αδυνατούσε να φέρει σε πέρας τις αποστολές του κατά το προσδοκώμενο, με αποτέλεσμα να καθυστερεί αντί να επιταχύνεται η παραγωγή.

Η είσοδος των ρομπότ στο λιανεμπόριο
Δεκάδες χιλιάδες ρομπότ εργάζονται ήδη σε αποθήκες μεγάλων αλυσίδων λιανεμπορίου, όπως η Amazon και η Walmart, για να φέρουν σε πέρας τα εκατομμύρια παραγγελίες, ειδικά σε περιόδους εποχικών εκπτώσεων. H WalMart έκανε ήδη το επόμενο βήμα, τοποθετώντας 50 ρομπότ σε καταστήματά της στις ΗΠΑ. Τα ρομπότ, κινούμενα στους διαδρόμους, ελέγχουν αν υπάρχουν ελλείψεις στα ράφια, στέλνουν τις πληροφορίες που συλλέγουν στους έμβιους συνεργάτες τους, οι οποίοι και αναλαμβάνουν δράση. Τι εμποδίζει τα ίδια ρομπότ να ολοκληρώσουν μόνα τους τις δράσεις, όπως η αναπλήρωση των προϊόντων στο ράφι; Δύο είναι οι παράγοντες που τα ρομπότ συνεχίζουν να υστερούν σημαντικά των ανθρώπων, η ευφυΐα και η αποτελεσματική χρήση της ενέργειας. Για την ώρα οι εργαζόμενοι σε αλυσίδες καταστημάτων μπορούν να κοιμούνται ήσυχοι, καθώς τα ρομπότ είναι ακόμα αρκετά «χαζά» για να τους αντικαταστήσουν. Επιπλέον, για να αναπληρώσουν προϊόντα σε ένα ράφι, θα χρειάζονται πολλαπλάσιο χρόνο και δαπάνη ενέργειας από τον άνθρωπο, ακόμα κι αν πρόκειται για άνθρωπο με νοητική υστέρηση. Οπότε, ναι μεν ο Marty, θα κάνει έντονη την παρουσία του σε 172 καταστήματα της αλυσίδας Giant το ερχόμενο εξάμηνο, αλλά όχι για να αντικαταστήσει ανθρώπους. Ο ρόλος του θα είναι κυρίως βοηθητικός, εστιασμένος στην παρακολούθηση του αποθέματος στο ράφι, στον έλεγχο των τυχόν διαφορών μεταξύ της πραγματικής τιμής του προϊόντος και της αναγραφόμενης στο ράφι και σε ζημιές εντός του καταστήματος. Η κατασκευάστρια εταιρεία του Marty ισχυρίζεται ότι έχει κάνει πολύ δουλειά πάνω στην τεχνητή νοημοσύνη και ο Marty θα είναι πολύ αποτελεσματικός, πράγμα που μένει να αποδειχτεί.

Ο σημαιοφόρος κι ο αποθηκάριος
Όλοι έχουμε δει το σημαιοφόρο των οδικών έργων. Είναι ο άνθρωπος που κάνει την πιο βαρετή, αλλά και την πιο απαραίτητη κι επικίνδυνη δουλειά. Η εργασία του είναι η φθηνότερη προσφερόμενη λύση από οποιαδήποτε άλλη έχουν να επιλέξουν οι κατασκευαστές των μεγάλων έργων. Ευτυχώς για μια μεγάλη μερίδα εργαζόμενων στην Ελλάδα, όπου ο βασικός μισθός μόλις έφτασε τα 600 και κάτι ευρώ μικτά, τα ρομπότ είναι ακόμα ασύμφορα για τέτοιες δουλειές. Σε συνδυασμό με το ότι είναι ακόμα και κάμποσο «χαζά», οι πιθανότητες να «δουλέψουν» σύντομα σε καταστήματα λιανικής είναι μικρές.

Δεν ισχύει, όμως, το ίδιο στην περίπτωση των αποθηκών. Όπως αποδεικνύει το παράδειγμα της e-Fresh.gr, η οποία βασίζει τη λειτουργία της σε μια ρομποτική αποθήκη, τα βιομηχανικού τύπου ρομπότ είναι πολύ πιο γρήγορα, αποτελεσματικά και μειώνουν το κόστος λειτουργίας. Οπότε το ερώτημα που μένει να απαντηθεί είναι πώς και πότε θα ανοίξει το πεδίο του ανταγωνισμού των αλυσίδων στην υποκατάσταση του ανθρώπινου δυναμικού των αποθηκών από ρομπότ και με τι αντίκτυπο.