Το franchise παραμένει βασικός πυλώνας ανάπτυξης των επιχειρήσεων του κλάδου, παρά τις δυσμενέστατες επιπτώσεις στο σχετικό δίκτυο της Μαρινόπουλος από την εξέλιξη των πραγμάτων στην αλυσίδα, οι οποίες συγκλόνισαν ακόμα μια φορά το δίκτυο της Αφοί Καρυπίδη (πρώην Αρβανιτίδης). Οι προθέσεις της Σκλαβενίτης να διατηρήσει σε ακμή το δυναμικό του franchise της Μαρινόπουλος, όπως και της Market In να γίνει franchisor του δικτύου της Αφοί Καρυπίδη, σημαίνουν ότι υπό προϋποθέσεις το micro επιχειρείν μπορεί να διασώσει την παρουσία του στην οργανωμένη λιανική.

Σε κάθε περίπτωση είναι ξεκάθαρο πως το σύστημα της δικαιόχρησης αξιοποιείται από τους ισχυρούς της αγοράς ως εργαλείο εξασφάλισης μεγαλύτερων μεριδίων στον κλάδο στον μεταξύ τους ανταγωνισμό, αλλά και διείσδυσής τους σε περιοχές στις οποίες αδυνατούν να ελέγξουν με τα παραδοσιακού τύπου καταστήματα. Όπως προκύπτει από στοιχεία του σελφ σέρβις, σήμερα με συμβάσεις franchise λειτουργούν στην αγορά περί τα 800 σούπερ μάρκετ, αριθμός ο οποίος εκτιμάται ότι θα αυξηθεί αισθητά τα επόμενα χρόνια. Η αυτοαπασχόληση, άλλωστε, επιτρέπει στον μικροεπιχειρηματία να κρατά χαμηλά το κόστος λειτουργίας της επιχείρησής του και υπό την καθοδηγητική εποπτεία του franchisor να επιζεί σε μια αγορά εξοντωτικά ανταγωνιστική, εξασφαλίζοντας ένα λογικό κέρδος.

Το στοίχημα της Σκλαβενίτης
Η Σκλαβενίτης είναι αυτή που, μεταξύ των ισχυρών του κλάδου, καλείται να κερδίσει εξ αρχής το στοίχημα ενός αποδοτικού franchise, έχοντας κληρονομήσει από τη Μαρινόπουλος ένα σχετικό δίκτυο που αριθμεί περί τα 150 σημεία πώλησης. Το δίκτυο αυτό πρέπει τώρα να ανασυγκροτηθεί σε νέες βάσεις και να αποκτήσει διαφορετικά αντανακλαστικά από εκείνα που του εμφύσησε η Μαρινόπουλος, καθοδηγούμενο, ωστόσο, από στελέχη χωρίς πρότερη εμπειρία στο αντικείμενο. Το τελευταίο, πάντως, δεν εμπόδισε τη Σκλαβενίτης να αποφασίσει πως πρέπει να στηριχθούν οι franchisees της Μαρινόπουλος, προκειμένου να μειωθούν οι δυνατότητες των ανταγωνιστών της να επιτεθούν αμφισβητώντας την έκταση του ενοποιημένου δικτύου της.

Και δεύτερη διάσωση
Στο μέτωπο της Αφοί Καρυπίδη η Market In φέρεται αποφασισμένη να δράσει επιχειρηματικά, αναζητώντας λύση μέσω του franchise. Κατά πληροφορίες η διοίκηση της εταιρείας συζητεί με τον μέτοχο της Αφοί Καρυπίδη, κ. Θεόδωρο Καρυπίδη, να αναλάβει σε πρώτη φάση την υποστήριξη υπό καθεστώς δικαιόχρησης 43 καταστημάτων και εν συνέχεια ακόμη 37, ώστε να διασωθούν συνολικά τα 80 πιο εμπορικά από τα 130 καταστήματα της βορειοελλαδικής αλυσίδας και, φυσικά, οι περισσότερες θέσεις εργασίας ενός δικτύου που σήμερα βρίσκεται στο κενό. Κατά τις ίδιες πληροφορίες, η Market In θα χρειαστεί τουλάχιστον δύο μήνες, προκειμένου να διενεργήσει όλους τους αναγκαίους ελέγχους πριν προχωρήσει στην υπογραφή της πρώτης σύμβασης. Στόχος της ασφαλώς είναι η επέκταση του δικτύου της στην Κεντρική και Βόρεια Ελλάδα. Στο μεταξύ, συνεχίζει να τροφοδοτεί μερικώς την Αφοί Καρυπίδη, πουλώντας της προϊόντα μόνο τοις μετρητοίς.

Σημειώνεται ότι για τις διαβουλεύσεις των δύο πλευρών είναι ενήμερο το Υπουργείο Εργασίας, στο πλαίσιο επαφών που έγιναν περί τα τέλη Νοεμβρίου, με τη συμμετοχή εκπροσώπου της αλυσίδας, νομικού της συμβούλου και εκπροσώπων του σωματείου των εργαζομένων σε αυτήν. Εκ μέρους του σωματείου των εργαζομένων δηλώνεται ότι το επιχειρούμενο deal μεταξύ των δύο εταιρειών, εφόσον καταλήξει θετικά, θα αφορά συνολικά 110 από τα 130 καταστήματα της Αφοί Καρυπίδη, επομένως θα καλύπτει τους 1.100 από τους 1.300 εργαζόμενους της αλυσίδας. Επίσης αντιδρά έντονα στο γεγονός ότι, κατά τις αιτιάσεις του, η συμφωνία των δύο επιχειρήσεων προβλέπει, μεταξύ άλλων, περικοπές στους μισθούς κατά 20%. Καταγγέλλει δε ότι το βοήθημα των 1.000 ευρώ, που θα λάβουν οι απλήρωτοι επί οκτώ με εννέα μήνες εργαζόμενοι της αλυσίδας από το Υπουργείο Εργασίας, επιχειρείται εκ μέρους της διοίκησης της Αφοί Καρυπίδη να συμψηφιστεί με τις οφειλές της προς τους υπαλλήλους της, πράγμα που επιβεβαιώνει, άλλωστε, ανακοίνωση σε αυστηρό ύφος κατά της εταιρείας από το υπουργείο. Κύκλοι της Market In, πάντως, δηλώνουν ότι η πρόθεσή της είναι να μην θιγούν τα οικονομικά συμφέροντα και τα δικαιώματα όσων απασχολούνται σε καταστήματα της Αφοί Καρυπίδης.

Ξεπέρασαν τα 100 τα σημεία της ΑΒ Βασιλόπουλος
Η ΑΒ Βασιλόπουλος επενδύει στρατηγικά στον τομέα της δικαιόχρησης εδώ και πολλά χρόνια. Έτσι σήμερα ελέγχει ένα δίκτυο 101 σημείων πώλησης ανά την Ελλάδα επί συνόλου 368 εταιρικών και franchise καταστημάτων. Τα έσοδα από το δίκτυο δικαιόχρησης συμμετέχουν περίπου με 6,5% στο σύνολο των ετήσιων πωλήσεων της αλυσίδας ή με σχεδόν 130 εκατ. ευρώ.

Σε μέσα επίπεδα κάθε σούπερ μάρκετ του δικτύου franchise της εταιρείας πραγματοποιεί ετησίως 1,3 εκατ. ευρώ. Σύμφωνα με πηγές του σελφ σέρβις, κάθε επιχειρηματίας που συμμετέχει στο δίκτυο της ΑΒ Βασιλόπουλος, μπορεί να προσβλέπει σε κέρδη από τον πρώτο χρόνο λειτουργίας του. Η απόσβεση της επένδυσής του υπολογίζεται σε διάστημα πέντε έως έξι ετών.

Η αλυσίδα το τελευταίο διάστημα εστιάζει την προσοχή της κυρίως στην ανάπτυξη των μικρών σημείων πώλησης, των Shop & Go, με τα οποία επιχειρείται η διείσδυση του δικτύου σε πυκνοκατοικημένες γειτονίες της πρωτεύουσας. Ήδη τα μηνύματα από τη δράση των πρώτων πέντε καταστημάτων, όπως μάθαμε, κρίνονται ενθαρρυντικά. Έτσι, εκτιμάται ότι το επενδυτικό πλάνο για την επέκταση των μίνι μάρκετ έκτασης περί τα 120τμ θα εξελιχθεί ομαλά.

Το κόστος για την οργάνωση ενός καταστήματος franchise υπολογίζεται περί τα 80.000-90.000 ευρώ, εφόσον το σημείο είναι μικρό. Μπορεί να φθάσει τα 250.000 ή τα 350.000 ευρώ, εφόσον πρόκειται για σούπερ μάρκετ έκτασης μέχρι τα 500τμ. Βέβαια, το τελικό κόστος της επένδυσης για τον επιχειρηματία εξαρτάται από πλήθος παραμέτρων, με βασικότερη την κατάσταση του ακινήτου που πρόκειται να αξιοποιηθεί εμπορικά.

Στο κόστος επένδυσης ο κάθε επιχειρηματίας πρέπει να υπολογίζει και μια light ανακαίνιση του καταστήματός του, ώστε να προσαρμοστεί με τα δεδομένα του δικτύου των καταστημάτων της αλυσίδας.

Express market από τη Δ. Μασούτης
Δυναμική παρουσία στο franchise έχει και η Δ. Μασούτης, η οποία αναπτύσσεται με το σήμα Express Market, λειτουργώντας ήδη 230 σημεία πώλησης. Ενδιαφέρον έχει το γεγονός ότι η αλυσίδα, αν και εδρεύει στη Θεσσαλονίκη και το δίκτυό της εκτείνεται στη Βόρεια και την Κεντρική Ελλάδα, μέσω του συστήματος franchise έχει αποκτήσει πανελλαδική παρουσία, διαθέτοντας καταστήματα ακόμα και στην Αθήνα, τα οποία τροφοδοτεί από τις εγκαταστάσεις της στη Θεσσαλονίκη.

Τα franchise σούπερ μάρκετ εισέφεραν στη Μασούτης 29 εκατ. ευρώ το 2015. Φέτος εκτιμάται ότι ο τζίρος τους θα αυξηθεί κυμαινόμενος στα 35 εκατ. ευρώ, ενώ το 2017 προϋπολογίζεται ότι θα φτάσει στα 48 εκατ. ευρώ. Η προσδοκία αύξησης των πωλήσεων βασίζεται κυρίως στην υπογραφή νέων συμβάσεων δικαιόχρησης από τη Δ. Μασούτης.

Στις υποχρεώσεις των franchisees είναι, μεταξύ άλλων, να προμηθεύονται το 80% των προϊόντων τα οποία έχει τη δυνατότητα να παρέχει η αλυσίδα στους συνεργάτες της και υπόλοιπο 20% από τρίτους προμηθευτές. Το κόστος για την προσαρμογή κάθε καταστήματος στις προδιαγραφές της Express Market υπολογίζεται στα 25.000-30.000 ευρώ. Η Δ. Μασούτης δεν χρεώνει fee για την είσοδο κάθε επιχειρηματία στο δυναμικό της, ενώ το δίκτυό της αναπτύσσεται κυρίως με μικρά σημεία πώλησης και ειδικότερα με καταστήματα έκτασης περί τα 120τμ.

Η «Συνεργαζόμενοι Παντοπώλες» στο franchise
Στη Βόρειο Ελλάδα επενδύει στρατηγικά στο franchise και η εταιρεία Συνεργαζόμενοι Παντοπώλες, που σήμερα ελέγχει περί τα 270 μικρά σημεία πώλησης, μοιρασμένα σε τρεις επωνυμίες. Τα 110 από αυτά φέρουν το brand Ελληνικά Μάρκετ, ενώ συμπληρώνονται και από ακόμη 20 εταιρικά σούπερ μάρκετ, ώστε τα σημεία πώλησης του εν λόγω δικτύου αριθμούν τελικώς τα 130. Υπό την Συνεργαζόμενοι Παντοπώλες περιλαμβάνονται και 100 σούπερ μάρκετ που δραστηριοποιούνται με το σήμα Πρόοδος, τα οποία λειτουργούν επίσης υπό καθεστώς franchise. Το τρίτο σήμα δικαιόχρησης της Συνεργαζόμενοι Παντοπώλες είναι της εταιρείας Ήλιος, που εντάχθηκε πρόσφατα στο δυναμικό της. Ειδικότερα στις 29 Νοεμβρίου οι γενικές συνελεύσεις των εν λόγω εταιρειών έδωσαν το «πράσινο φως», ώστε η πρώτη να απορροφήσει τη δεύτερη, οπότε από κοινού πλέον τα δύο σχήματα να συμπράττουν σε κοινές συμφωνίες με τους προμηθευτές. Μέσα στον Δεκέμβριο θα υπογραφεί και η συμβολαιογραφική πράξη, ώστε εν συνεχεία να γίνει η προβλεπόμενη από το νόμο ανάρτηση στο ΓΕΜΗ. Τα δύο σχήματα αποτελούν πλέον ενιαίο δυναμικό, αυξάνοντας το σύνολο των καταστημάτων franchise της Συνεργαζόμενοι Παντοπώλες κατά 60 σε 270. Προσθέτοντας τα 20 εταιρικά, το δίκτυό της φθάνει τα 290 καταστήματα.

Η Συνεργαζόμενοι Παντοπώλες, παράλληλα με τα προαναφερόμενα καταστήματα, τροφοδοτεί και 150 μίνι και σούπερ μάρκετ, με συμφωνίες που δεν είναι αποκλειστικής συνεργασίας. Πρόκειται, φυσικά, για καταστήματα το καθένα εκ των οποίων διατηρεί τη δική του ταυτότητα. Κάτι ανάλογο ισχύει για την Ήλιος, η οποία υπό την ομπρέλα της έχει ακόμη 40 καταστήματα που τροφοδοτεί η ίδια.

Συνολικά επομένως οι κοινές συμφωνίες με τους προμηθευτές γίνονται για λογαριασμό 480 καταστημάτων και ειδικότερα 270 franchise, 20 εταιρικών και 190 εταίρων με ελεύθερες συμβάσεις. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Συνεργαζόμενοι Παντοπώλες, ο ενοποιημένος τζίρος είναι της τάξης των 75 εκατ. ευρώ. Το δίκτυο της εταιρείας εκτείνεται από τον Βόλο έως την Αλεξανδρούπολη, ενώ παρουσία η Συνεργαζόμενοι Παντοπώλες έχει και στην Κρήτη με 25 καταστήματα επωνυμιών Πρόοδος και Ελληνικά Μάρκετ.

Σύμφωνα με τη διοίκηση της εταιρείας, έχει αποκλειστεί η ένταξη στο σχήμα κι άλλης επωνυμίας καταστημάτων, καθώς η σύνθετη δομή που έχει δημιουργηθεί απαιτεί υπερπροσπάθεια ώστε να λειτουργήσει ανταγωνιστικά, δεδομένου ότι, αν και οι συμφωνίες με τους προμηθευτές καλύπτουν όλα τα καταστήματα, την ίδια στιγμή τα private label προϊόντα, οι προωθητικές ενέργειες, οι προσφορές κι η έκδοση φυλλαδίων απευθύνονται σε επιχειρήσεις τριών κατευθύνσεων, όσες δηλαδή οι επωνυμίες των καταστημάτων που λειτουργούν υπό την Συνεργαζόμενοι Παντοπώλες. Ωστόσο, οι προσπάθειες για μεμονωμένες συμφωνίες με επιχειρηματίες που επιθυμούν να ενταχθούν σε ένα υπό τα τρία σχήματα δεν σταματούν, όπως άλλωστε και για τη σύναψη ελεύθερων συνεργασιών, πάντα στις περιοχές της Βόρειας Ελλάδας και της Κρήτης. Η Συνεργαζόμενοι Παντοπώλες δεν αποκλείει το σενάριο της πρόταξης ενός ενιαίου σήματος για τα καταστήματα των τριών συστημάτων της, κυρίως γιατί σε πολλές περιοχές οι επιχειρηματίες που τα υποστηρίζουν γειτνιάζουν, συνυπάρχοντας ως ανταγωνιστές διαφορετικών επωνυμιών.

Πέρα από τις κοινές συμφωνίες με τους προμηθευτές, οι επιχειρήσεις των τριών επωνυμιών εμπορεύονται πολλά από τα private label προϊόντα του ΕΛΟΜΑΣ, καθότι η εταιρεία είναι μέλος του εν λόγω ομίλου αγορών. Όπως δηλώνεται στο σελφ σέρβις, «στόχος της Συνεργαζόμενοι Παντοπώλες είναι να καθιερωθεί στη Βόρεια Ελλάδα ως ο μόνος οργανωμένος «παίκτης» στον τομέα του franchise που μπορεί να υποστηρίξει το μικρό σημείο πώλησης σε επίπεδο ενιαίας εταιρικής εικόνας, πολιτικής μάρκετινγκ, κοινής μηχανογράφησης, προωθητικών ενεργειών, κάρτας πιστότητας και συμφωνιών με τις τράπεζες για τη χρήση από τους πελάτες του πιστωτικών καρτών».

Ο αντίλογος για τη δικαιόχρηση
Ενδιαφέρον έχει το πως αντιμετωπίζουν το franchise οι «αιρετικοί» του συστήματος. Όπως εξηγούν, η αίσθηση που αποκομίζουν από πελάτες των cash & carry είναι ότι ο βασικότερος λόγος για τον οποίο επιθυμούν την ένταξη στο δυναμικό των επώνυμων δικτύων δεν είναι τόσο οι κοινές δομές μάρκετινγκ ή το ισχυρό brand που τους προσφέρουν, όσο ότι μέσω αυτών αποκτούν μια καλή, ανταγωνιστικά αναβαθμισμένη σχέση με τους προμηθευτές, καθώς εξασφαλίζουν χαμηλές τιμές. «Κατά τα άλλα, στην πλειονότητά τους οι ενταγμένοι στα δίκτυα franchise μικροί επιχειρηματίες αισθάνονται ότι πάντα θα έχουν έναν βρόγχο, που θα τους εμποδίζει να αναπνεύσουν επιχειρηματικά. Ταυτόχρονα, θεωρούν ότι γνωρίζουν πολύ καλά την καθημερινότητα του λιανεμπορίου, δηλαδή καλύτερα από αυτούς που τους προσφέρουν τα σήματά τους, τους ισχυρούς της αγοράς», τονίζει στέλεχος αλυσίδας που δεν αναπτύσσεται μέσω franchise. Δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις, προσθέτει, που δικαιοδόχοι σημάτων βρίσκονται σε διαρκή προστριβή με τους δικαιοπαρόχους τους. Ενίοτε έρχονται σε ρήξη μεταξύ τους, με αποτέλεσμα τη δημιουργία κακής εικόνας στον πελάτη για το εκάστοτε επώνυμο δίκτυο, που εμφανίζεται ανίσχυρο να διατηρήσει την τεμπέλα του στο κατάστημα από όπου αυτός ψωνίζει.

Όπως εξηγεί, η εταιρεία του κερδίσει τζίρο χονδρικής χωρίς να προσφεύγει στο franchise, χορηγώντας ειδικές εκπτώσεις ή συνάπτοντας συμφωνίες αποκλειστικής συνεργασίας με μικρές μονάδες λιανικής, δίχως να ρισκάρει το σήμα ή να πιέζει το συνεργάτη της για το πώς θα οργανώσει το κατάστημά του ή θα τιμολογήσει τα προϊόντα του.

Εξάλλου, όπως επισημαίνεται, ένα σούπερ μάρκετ franchise δύσκολα αντέχει στον ανταγωνισμό ενός επώνυμου καταστήματος που δραστηριοποιείται στη γειτονιά του. Οι franchisees δεν παύουν να είναι μικροί, χωρίς οικονομικές αντοχές, και όταν καλούνται να αντιμετωπίσουν επί ίσοις όροις τον ανταγωνισμό, δεν έχουν την πολυτέλεια των επενδύσεων στις τιμές ή στην αναβάθμιση του χώρου πωλήσεων για να προσελκύουν πελατεία, οπότε η βιωσιμότητά τους τίθεται υπό απειλή. Στο πλαίσιο αυτό, όσο περισσότερο τα μεγάλα επώνυμα δίκτυα των αλυσίδων σούπερ μάρκετ αναπτύσσονται με εταιρικά καταστήματα ανά την επικράτεια, τόσο η θέση των franchisees θα γίνεται δυσχερέστερη.