Η ανασχηματισμένη πλέον κυβέρνηση στο προσχέδιο του προϋπολογισμού του 2017 προβλέπει ότι το επόμενο έτος θα είναι έτος ανάπτυξης, αναμένοντας αύξηση του ΑΕΠ κατά 2,7% στο επίπεδο των 181 δισ. ευρώ έναντι 176 δισ. το 2016. Μάλιστα, αφήνει ανοιχτό το ενδεχόμενο να κλείσει με θετικό πρόσημο και το 2016, με την προϋπόθεση ότι το δεύτερο εξάμηνο του έτους θα αυξηθεί έστω και λίγο το ΑΕΠ.

Mεγαλύτερη από ότι είχε υπολογιστεί αρχικά ήταν η ύφεση το 2015, σύμφωνα με τη 2η εκτίμηση της ΕΛΣΤΑΤ. Το ΑΕΠ της χώρας υποχώρησε κάτω από τα 176 δισ. ευρώ και σε τρέχουσες τιμές διαμορφώθηκε σε 175,7 δισ. ευρώ, από 177,9 δισ. το 2014, σημειώνοντας πτώση 1,3% ή περίπου 2,2 δισ. ευρώ. Το πρώτο εξάμηνο του 2016 το εθνικό προϊόν διαμορφώθηκε σε 84.925 εκατ. ευρώ και κυμάνθηκε πρακτικά στα ίδια επίπεδα με του αντίστοιχου εξαμήνου του 2015 (85.041 εκατ. ευρώ). Η κυβέρνηση εκτιμά ότι το δεύτερο εξάμηνο θα υπάρξει ισχνή ανάπτυξη, που θα έχει αποτέλεσμα να κλείσει η χρονιά με θετικό πρόσημο 0,3%.

Στο προσχέδιο του προϋπολογισμού καταγράφονται νέα έσοδα ύψους 4,3 δισ. ευρώ, τα οποία θα προέλθουν: 1,4 δισ. από την ασφαλιστική μεταρρύθμιση, 1,4 δισ. από τις αλλαγές στη φορολογία εισοδήματος και 1,5 δισ. από την αύξηση των έμμεσων φόρων. Η κυβέρνηση αναμένει ότι θα εισπραχθούν 400 εκατ. ευρώ επιπλέον από την αύξηση του ειδικού φόρου κατανάλωσης (ΕΦΚ) και του ΦΠΑ στα καύσιμα, 140 εκατ. ευρώ από την αύξηση του ΕΦΚ στα τσιγάρα και την επιβολή φόρου στο ηλεκτρονικό τσιγάρο, 60 εκατ. ευρώ από την επιβολή ΕΦΚ στον καφέ και 50 εκατ. από το νέο τέλος στη σταθερή τηλεφωνία.

Στο μεταξύ, οι ληξιπρόθεσμες οφειλές προς το Δημόσιο έφτασαν τον Σεπτέμβριο τα 92,76 δισ. ευρώ από 82,4 δισ. στα τέλη του 2015, ενώ τον Ιούλιο οι καθυστερούμενες οφειλές του Δημοσίου προς τους ιδιώτες ξεπερνούσαν τα 6,2 δισ. ευρώ.

Παράγοντες της αγοράς αντιμετωπίζουν με δυσπιστία τους στόχους που θέτει η κυβέρνηση για το 2017, καθότι αναμένουν περαιτέρω περιορισμό της κατανάλωσης λόγω της μείωσης των συντάξεων και των αυξημένων φόρων που καλούνται να πληρώσουν φυσικά πρόσωπα κι επιχειρήσεις τους επόμενους μήνες, οπότε θα περιοριστούν και τα προσδοκώμενα έσοδα από την αύξηση των ειδικών φόρων κατανάλωσης και του ΦΠΑ. Επιπλέον, η πολιτική και οικονομική κατάσταση στην Ευρωζώνη και στο σύνολο της ΕΕ-27 γενικότερα μπορεί ανά πάσα στιγμή όχι μόνο να ανατρέψει τα ελληνικά σχέδια, αλλά να πυροδοτήσει μεγαλύτερη οικονομική ύφεση από αυτή του 2008. Από τη μια πλευρά η «φούσκα» της Ντόιτσε Μπανκ και από την άλλη το δημοψήφισμα στην Ιταλία, η εγγενής αστάθεια του πολιτικού συστήματος στην Ισπανία και οι εκλογές σε Γαλλία και Γερμανία, δεδομένης και της ενίσχυσης των ακραίων ξενοφοβικών δυνάμεων και των ευρωσκεπτικιστών, καθιστούν παρακινδυνευμένες όχι μόνο τις μεσοπρόθεσμες αλλά και τις βραχυπρόθεσμες εκτιμήσεις.

Άγριο μαχαίρι στις διακοπές
Η Ελλάδα το 2015 διένυε τον 8ο χρόνο της ύφεσης, ενώ είχε μπει στον 6ο χρόνο από την υπογραφή του πρώτου μνημονίου. Σε γενικές γραμμές είναι γνωστές τόσο οι ποσοτικές όσο και οι ποιοτικές επιπτώσεις στην ελληνική οικονομία και στους προϋπολογισμούς των νοικοκυριών. Όμως, μια πρόσφατη έρευνα της ΕΛΣΤΑΤ με αντικείμενο τα ποιοτικά χαρακτηριστικά των ημεδαπών τουριστών, τη μοναδική που αναφέρεται στις διακοπές των Ελλήνων, δείχνει το μέγεθος των ανατροπών σε μία ιδιαίτερα «ελαστική δαπάνη», αλλά και τα τεράστια προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι επιχειρήσεις τουρισμού και εμπορίου των τουριστικών περιοχών της χώρας.

Συγκρίνοντας τα ευρήματα της έρευνας του 2015 με τα αντίστοιχα του 2008, του πρώτου έτους της κρίσης, προκύπτουν τα εξής στοιχεία:

  • Οι δαπάνες των Ελλήνων τουριστών από 5 δισ. ευρώ το 2008 περιορίστηκαν σε 1,6 δισ. το 2015. Δηλαδή, χάθηκαν για τις τοπικές οικονομίες 3,4 δισ. ευρώ ή το 68,6% των εσόδων από τη συγκεκριμένη πηγή εισοδήματος.
  • Στα ταξίδια άνω των τεσσάρων διανυκτερεύσεων οι συνολικές διανυκτερεύσεις μειώθηκαν κατά 45,5%, από 94,4 εκατομμύρια σε 51,4 εκατομμύρια, ενώ τα ταξίδια αυτής της κατηγορίας μειώθηκαν από 7,8 εκατομμύρια σε 4,2 εκατομμύρια, δηλαδή κατά 46,5%.
  • Το πιο συνταρακτικό ίσως στοιχείο, είναι αυτό που αναφέρεται στους Έλληνες που επιλέγουν να κάνουν διακοπές δωρεάν σε καταλύματα συγγενών ή φίλων: Το 2015 το 64% των ταξιδιών είχαν ως προορισμό φιλικά ή συγγενικά σπίτια των ταξιδιωτών, ενώ το ποσοστό διανυκτερεύσεων σε αυτά έφθασε το 78,4% του συνόλου και το ποσοστό των δαπανών το 50,5% του συνόλου. Το 2008 μόνο το 24,4% των ταξιδιών άνω των τεσσάρων ημερών είχαν προορισμό φιλικά ή συγγενικά σπίτια των ταξιδιωτών, ενώ τα αντίστοιχα ποσοστά διανυκτερεύσεων και δαπανών ήταν 24,4% και 15,4%.
  • Το 2015 πραγματοποίησαν ταξίδια με σκοπό τις διακοπές 3.380.945 Έλληνες, 5,5% λιγότεροι σε σχέση με το 2014 (η μεγαλύτερη μείωση σημειώθηκε στις ηλικίες 25-44 ετών και ήταν 11,8%). Τα άτομα αυτά πραγματοποίησαν 5.452.650 ταξίδια (-8,7% σε σχέση με το 2014, με τη μεγαλύτερη πτώση, της τάξης του 30,2%, να σημειώνεται στα ταξίδια για προσκύνημα, αγωγή υγείας κλπ). Μειωμένες κατά 8,8% ήταν οι διανυκτερεύσεις. Σε ό,τι αφορά τις δαπάνες, μειώθηκαν από 1,68 δισ. ευρώ σε 1,57 δισ., δηλαδή κατά 6,4% (στην κατηγορία των ταξιδιών για προσκύνημα και αγωγή υγείας οι δαπάνες μειώθηκαν κατά 30,7%).

Περαιτέρω όξυνση της δημογραφικής κρίσης
Η ύφεση οξύνει περαιτέρω το ήδη οξύτατο δημογραφικό πρόβλημα της χώρας. Από τη σχετική έρευνα της ΕΛΣΤΑΤ προκύπτει ότι οι γεννήσεις βρίσκονται σε συνεχή πτώση από το 2008. Από τις 118.302 γεννήσεις το 2008, το 2015 έπεσαν στις 91.847, δηλαδή μειώθηκαν κατά 22,4% (26.455 μωρά λιγότερα). Για πρώτη φορά μετά το 1932 (με εξαίρεση το διάστημα 1941-1954 που δεν υπάρχουν στοιχεία) οι γεννήσεις από το 2013 και μετά κινούνται κάτω από το όριο των 100.000. Αντίθετα, ανοδική είναι η πορεία των θανάτων, οι οποίοι αυξήθηκαν από 107.979 το 2008 σε 121.232 το 2015 (αύξηση 13.253 ή ποσοστό 12,3%). Αρνητικό είναι το ισοζύγιο γεννήσεων-θανάτων από το 2011 και μετά, ενώ το 2015 σημειώθηκε νέο ρεκόρ, όταν καταγράφηκαν 29.385 θάνατοι περισσότεροι από τις γεννήσεις.