«Φρένο στην κατηφόρα» μπαίνει σταδιακά στην βορειοελλαδική λιανεμπορική αγορά και τη βιομηχανία τροφίμων, που έχοντας ήδη σηκώσει πάνω από τρία χρόνια ύφεσης και μειώσεων σε τζίρο και κέρδη, μόλις τώρα, όπως εκτιμούν τα στελέχη της, στάθηκαν στον «πυθμένα», οπότε ελπίζουν τουλάχιστον σε σταθεροποίηση.

Ωστόσο, η ανάκαμψη θα είναι κατά πάσα πιθανότητα βραδεία και επώδυνη. Θα απαιτήσει χρόνο και θα είναι συνάρτηση πολλαπλών παραγόντων, που σχετίζονται με το διαθέσιμο καταναλωτικό εισόδημα, την μη επιβολή νέων φόρων και μέτρων περικοπής των εισοδημάτων και την πρόσβαση σε τραπεζική χρηματοδότηση.

Η πρόσφατη εορταστική περίοδος του Πάσχα χαρακτηρίζεται ενθαρρυντική, κυρίως γιατί υπήρξαν αρκετές επιχειρήσεις που κατάφεραν να διατηρήσουν τον τζίρο τους στα περσινά επίπεδα, ενώ κάποιες άλλες κατόρθωσαν να τον αυξήσουν.Την ίδια στιγμή, πάντως, η ελληνική λιανεμπορική αγορά παραμένει πολυδιασπασμένη και με μεγάλα περιθώρια συγκέντρωσης, πράγμα που σημαίνει ότι παραμένουν λιγότερες οι πιθανότητες σύστασης καρτέλ, σε σχέση με πολλές άλλες ευρωπαϊκές αγορές –κυρίως σε ό,τι αφορά τον κρίσιμο τομέα της οργανωμένης λιανικής των τροφίμων-ποτών.

Το προαναφερόμενο συμπέρασμα εξάγεται από μελέτη σχετικά με την ευρωπαϊκή βιομηχανία τροφίμων-ποτών για το 2012, την οποία ανακοίνωσε πρόσφατα ο φορέας FoodDrink Europe, που συνασπίζει υπό τη «σκέπη» του τους μεγαλύτερους εθνικούς και προϊοντικούς συνδέσμους βιομηχανιών τροφίμων-ποτών, αλλά και πολυεθνικές επιχειρήσεις του κλάδου (Danone, Nestlé, Kraft Foods, Heinz, Heineken, Ferrero, Pepsico, Unilever κά).

Αθροιστικό μερίδιο αγοράς των τριών μεγαλύτερων αλυσίδων σ/μ ανά χώρα της ΕΕ (2011)
1 Ρουμανία: KAUFLAND, CARREFOUR, PENNY 20
2 Βουλγαρία: KAUFLAND, CBA, BILLA 21
3 Ιταλία: COOP, CONAD, ESSELUNGA 24
4 Πολωνία(1): BIEDRONKA, LIDL, KAUFLAND 30
5 Γερμανία: ALDI, LIDL, KAUFLAND 35
6 Ελλάδα: LIDL, CARREFOUR, AB ΒΑΣΙΛΟΠΟΥΛΟΣ 35
7 Γαλλία: LECLERC, INTERMARCHE, CARREFOUR 38
8 Ουγγαρία: TESCO, COOP, SPAR HUNGARY 39
9 Βέλγιο: COLRUYT, ALDI, CARREFOUR MARKET/GB 40
10 Πορτογαλία: CONTINENTE, PINGO DOCE, MODELO 41
11 Αυστρία: BILLA, HOFER (ALDI), SPAR 42
12 Τσεχία: KAUFLAND, REWE, PENNY 43
13 Ισπανία: MERCADONA, DIA, CARREFOUR HYPER 46
14 Ολλανδία: AHOLD GROUP, C1000, LIDL 46
15 Σλοβακία: COOP JEDNOTA, TESCO, LIDL 51
16 Ηνωμ. Βασίλειο: TESCO, SANSBURY’S, ASDA 57
17 Ιρλανδία: TESCO, DUNNES, SUPERVALU 71
18 Δανία: DANSK COOP GROUP, DANSK SUPERMARKET
GROUP, SUPERGROS GROUP
75
19 Σουηδία: AHOLD/ICA, COOP, AXFOOD 77


Σταθεροποίηση με θετικές προοπτικές
Τον δυναμισμό της εγχώριας βιομηχανίας τροφίμων-ποτών παρά την κρίση, αλλά και τις θετικότερες προοπτικές, που διανοίγονται ιδιαίτερα ενόψει μίας αναμενόμενης καλής τουριστικής περιόδου, επιβεβαιώνει ο διευθύνων σύμβουλος της γαλακτοβιομηχανίας Όλυμπος, κ. Μιχάλης Σαράντης. Όπως εκτιμά, «πιθανόν σταματά ο κατήφορος της κρίσης. Δεν υπάρχει αλλαγή προς το θετικότερο, αλλά ούτε και προς το χειρότερο.

Τα τελευταία χρόνια υπήρξαν ισχυρές αναταράξεις στον κλάδο, εξαιτίας της κρίσης. Noμίζω ότι βαδίζουμε προς σταθερότερο έδαφος, δεδομένων των προσδοκιών μας για ένα εξαιρετικό καλοκαίρι από άποψη τουριστικής κίνησης, το οποίο θα συμβάλει στη θετική διαμόρφωση των πωλήσεων. Εξάλλου, αφήσαμε πίσω μας έναν χειμώνα που ενσωμάτωσε ένα διευρυμένο ενεργειακό κόστος. Και μόνο αυτό είναι πλεονέκτημα για την επόμενη περίοδο».

Ενώ η εσωτερική αγορά εξακολουθεί να κλυδωνίζεται εξαιτίας της μειωμένης καταναλωτικής δαπάνης, οι εξαγωγές των βιομηχανιών τροφίμων γνωρίζουν άνθηση και είναι πολλά υποσχόμενες.«Υπάρχει αισιοδοξία στο πεδίο των εξαγωγών και του ανοίγματος νέων διεθνών αγορών, ακόμη και στην μακρινή Κίνα. Στην εσωτερική αγορά η κατάσταση ακόμη δεν είναι καλή, αλλά λογικά θα σταθεροποιηθεί και θα υπάρξουν ανακατανομές στα μερίδια αγοράς», επισημαίνει από την πλευρά του ο πρόεδρος της ΜΕΒΓΑΛ, κ. Π. Παπαδάκης.

Σημάδια σταθεροποίησης της αγοράς, ίσως και ευοίωνες προοπτικές για τους επόμενους μήνες, διακρίνει και ο κ. Δ. Μασούτης, ιδρυτής του μεγαλύτερου βορειοελλαδικού λιανεμπορικού ομίλου. Όπως μας είπε, «η πασχαλινή περίοδος για την αλυσίδα μας εξελίχθηκε θετικά, ο τζίρος μας αυξήθηκε, ενώ πολύ καλές ήταν οι επιδόσεις των καταστημάτων μας που δραστηριοποιούνται σε τουριστικές περιοχές. Το λιανεμπόριο έχει να ωφεληθεί από την αυξημένη προσέλευση τουριστών, καθώς διευρύνονται σημαντικά οι πωλήσεις των σούπερ μάρκετ στα παραθεριστικά κέντρα.

Παράλληλα, όμως, και οι Έλληνες που πηγαίνουν στα εξοχικά τους την περίοδο των διακοπών, προτιμούν πλέον περισσότερο από άλλοτε για τα ψώνια τους τα κατά τόπους σούπερ μάρκετ, καθώς δαπανούν λιγότερα για εστίαση, διασκέδαση κλπ, παραμένοντας περισσότερο χρόνο στο εξοχικό», δήλωσε χαρακτηριστικά.

Χωρίς μονοπωλιακά χαρακτηριστικά η ελληνική αγορά
Σύμφωνα με την μελέτη του FoodDrink Europe (2012), που αποτυπώνει τον τρόπο διανομής και τα κανάλια πώλησης των τροφίμων-ποτών στην Ευρώπη, η κατάσταση στη χώρα μας δεν διαφέρει από πολλές άλλες χώρες και δεν δικαιολογεί τους ισχυρισμούς περί ύπαρξης καρτέλ στο λιανεμπόριο.

Σύμφωνα με τις πωλήσεις του 2011, οι τρεις πρώτες αλυσίδες (Lidl, Carrefour-Μαρινόπουλος, ΑΒ Βασιλόπουλος) διατηρούσαν το 35% της αγοράς. Σημειώνουμε ότι η προηγούμενη αντίστοιχη μελέτη (2011) έδινε αθροιστικό μερίδιο στους τρεις πρώτους του εγχώριου ανταγωνισμού 37% (στοιχεία κύκλου εργασιών 2010), όταν στη Σουηδία το μερίδιο των τριών πρώτων αλυσίδων ήταν 77%, στη Δανία 75%, στην Ιρλανδία 71%, στη Μ. Βρετανία 57% κλπ.

Η Ελλάδα ισοβαθμεί με τη Γερμανία από άποψη αθροιστικού μεριδίου των τριών μεγαλύτερων αλυσίδων, ενώ ένα ακόμη κοινό στοιχείο ομοιότητάς τους είναι η εμφάνιση της Lidl στην πρώτη τριάδα και των δύο χωρών. Όπως σημειώνει το FoodDrink Europe, η συγκέντρωση της αγοράς σε λίγες επιχειρήσεις ευνοεί τη μεγαλύτερη διείσδυση των προϊόντων private label στα είδη διατροφής. Έτσι εξηγείται -εν μέρει- η χρονική καθυστέρηση, σε σχέση με άλλες ευρωπαϊκές αγορές, της επέκτασης των private label στην εγχώρια αγορά, τα οποία, ωστόσο, κλείνουν γρήγορα τη σχετική «ψαλίδα» με τα επώνυμα προϊόντα, εξαιτίας ασφαλώς της οικονομικής κρίσης.

Όπως προκύπτει από τα δεδομένα της μελέτης, παρά την οικονομική κρίση στην Ευρώπη η βιομηχανία τροφίμων-ποτών της Γηραιάς Ηπείρου διατηρεί τα χαρακτηριστικά ενός σταθερού, δυναμικού κλάδου, που αποτελεί θεμέλιο για την οικονομία της ΕΕ. Το FoodDrink Europe εκτιμά πως στη χώρα μας η βιομηχανία αυτή έχει ετήσιο κύκλο εργασιών περίπου 11 δισ. ευρώ, που αντιστοιχεί περίπου στο 25% του κλάδου της μεταποίησης, απασχολεί περί τις 65.000 εργαζόμενους και αποτελεί έναν από τους μεγαλύτερους εργοδότες στην Ελλάδα.

Όμως, η χώρα μας κατά τη μελέτη υπολείπεται στην αποτελεσματικότητα και την επάρκεια των μηχανισμών ελέγχου της αγοράς. Στο πλαίσιο αυτό, η μελέτη προσεγγίζει το «λεπτό» ζήτημα των σχέσεων της βιομηχανίας τροφίμων και των αλυσίδων σούπερ μάρκετ, την ανάπτυξη σχετικής δράσης ελέγχου από τις Εθνικές Επιτροπές Ανταγωνισμού, εστιάζοντας ιδιαίτερα στις καταγγελίες για ανισορροπίες στη διαπραγματευτική δύναμη μεταξύ των δύο πλευρών της αγοράς.

Η Ελλάδα, εκτιμάται, έχει αρκεστεί μόνο σε έρευνες από την Επιτροπή Ανταγωνισμού της, χωρίς να έχει προχωρήσει σε περαιτέρω ενέργειες, όπως πολλές άλλες ευρωπαϊκές χώρες, οι οποίες έκαναν εκτεταμένες νομοθετικές παρεμβάσεις, επέβαλλαν συνεχή παρακολούθηση (monitoring) της αγοράς ή έχουν κάνει συστάσεις συμμόρφωσης.