Τη μελέτη του ΙΕΛΚΑ με θέμα το θεσμικό πλαίσιο λειτουργίας των σούπερ μάρκετ παρουσίασε στο συνέδριο «Working Together on Our Common Path to Recovery» o κ. Γιώργος Δουκίδης, επιστημονικός συνεργάτης του ΙΕΛΚΑ, τεκμηριώνοντας τη θέση πως με συγκεκριμένες δομικές αλλαγές μπορεί να εξοικονομηθούν πολλά εκατ. ευρώ.

Η μελέτη στόχευε στον υπολογισμό των επιπτώσεων του ισχύοντος θεσμικού πλαισίου στην παραγωγικότητα του κλάδου και εν γένει στην εθνική οικονομία και στην εκτίμηση της επίδρασης που θα είχε η αλλαγή του συνολικά στην αγορά (με πρότυπο το τι συμβαίνει στη δυτική Ευρώπη). «Τα αποτελέσματα μπορούν να χαρακτηριστούν εντυπωσιακά» τόνισε ο κ. Δουκίδης.

Συγκεκριμένα, στο πλαίσιο της μελέτης έγινε καταγραφή ενός σημαντικού αριθμού νόμων, πρακτικών, διαδικασιών, κανόνων και υπουργικών αποφάσεων που δημιουργούν προβλήματα στη λειτουργία των λιανεμπορικών επιχειρήσεων, επιβαρύνοντας εντέλει τον Έλληνα καταναλωτή. Για κάθε επιμέρους προτεινόμενη βελτιωτική παρέμβαση μετρήθηκαν τα επιμέρους οφέλη. Όπως φαίνεται και από τα στοιχεία του πίνακα 1, η άμεση υλοποίηση των προτάσεων του ΙΕΛΚΑ μπορεί να οδηγήσει μέσα στους επόμενους 18-24 μήνες σε συνολική αύξηση της παραγωγικότητας του κλάδου κατά 42% (με συντηρητικούς υπολογισμούς), σε μείωση των τιμών από 2,6% έως 3,5%, σε εξοικονόμηση τουλάχιστον 165 ευρώ ανά νοικοκυριό ανά έτος, αλλά και σε αύξηση των φόρων και εισφορών που εισπράττει το κράτος κατά τουλάχιστον 240 εκατ. ευρώ ανά έτος.

Η συνεχής εφαρμογή των συγκεκριμένων προτάσεων θα δημιουργήσει τις αναγκαίες προϋποθέσεις για την αναμόρφωση της αγοράς σε πιο παραγωγικές δομές και στην προσέγγιση των τυπικών δομών των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, οδηγώντας –σε βάθος δεκαετίας– σε συνολική αύξηση της παραγωγικότητας του κλάδου κατά 57% (σχήμα 1), σε μείωση των τιμών (με συντηρητικούς υπολογισμούς) έως 5%, σε συνολικές εξοικονομήσεις περίπου 400 ευρώ ανά νοικοκυριό ανά έτος και σε συνολική αύξηση των φόρων και εισφορών που εισπράττει το κράτος κατά τουλάχιστον 900 εκατ. ευρώ ανά έτος.

«Η Ελλάδα διαθέτει σήμερα το πιο “υπερ-ρυθμισμένο” (overregulated) θεσμικό πλαίσιο λειτουργίας των επιχειρήσεων και προϊόντων στην Ευρώπη» διαπιστώνεται στη μελέτη. «Είναι χαρακτηριστικό ότι σύμφωνα με στοιχεία του ΟΟΣΑ ο δείκτης ρύθμισης της αγοράς αγαθών (overall product market regulation index) με 2,4 είναι ο υψηλότερος στην Ευρώπη, υψηλότερος ακόμη και από χώρες όπως είναι η Τουρκία, η Πολωνία και το Μεξικό.

Αυτό δημιουργεί προβλήματα στην παραγωγική λειτουργία της αγοράς, που καταλήγουν εις βάρος του Έλληνα καταναλωτή, αλλά και θέματα συγκρισιμότητας με χώρες του εξωτερικού». Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, το ΙΕΛΚΑ αναγνώρισε τα κύρια θέματα που επηρεάζουν την παραγωγικότητα του ελληνικού λιανεμπορίου τροφίμων και κατέληξε σε συγκεκριμένες προτάσεις για την αναμόρφωση του θεσμικού πλαισίου, οι οποίες εμφανίζονται στον πίνακα 2.

Πίνακας 1: Οφέλη αναμόρφωσης του θεσμικού πλαισίου των σούπερ μάρκετ σε βάθος δεκαετίας
Αποτέλεσμα Παρέμβαση Α.Π.Α. κλάδου Παραγωγικότητα Εξοικονόμηση στις τιμές/έτος Φόροι – Εισφορές (ανά έτος) Επενδύσεις
Άμεσα οφέλη +23,08% (3,3 δισ. €) +42% (+6,3 € / εργατοώρα) -2,6% (έως και -3,50%) (600 εκατ. €) +240 εκατ. €   
Επιπλέον οφέλη σε βάθος δεκαετίας +10-12% (1,4 δισ. €) +15-17% (+2,25 € / εργατοώρα) -1,50% +660 εκατ. € +2,3 δισ. €
Σύνολο +33-35% (4,7 δισ. €)¹ +57% (+8,55 € / εργατοώρα) -5,0%) (1,3 δισ. €) +900 εκατ. € +2,3 δισ. €
¹ Αφορά συνολικά ΑΠΑ του κλάδου (άμεσες επιδράσεις, έμμεσες επιδράσεις, πολλαπλασιαστικές επιδράσεις)

Πίνακας 2: Προτάσεις αναμόρφωσης του θεσμικού πλαισίου λιανεμπορίου τροφίμων με βάση πρακτικές χωρών της ΕΕ
1. Απελευθέρωση προσυσκευασίας τυριών και αλλαντικών στα καταστήματα.
2. Απελευθέρωση προσυσκευασίας και επεξεργασίας νωπών κρεάτων και αλιευμάτων στα καταστήματα.
3. Απελευθέρωση της πώλησης συγκεκριμένων κατηγοριών προϊόντων.
4. Κατάργηση των περιορισμών στο αντικείμενο εργασίας εργαζομένων στον χώρο πώλησης του καταστήματος.
5. Κατάργηση των διαφορών ανάμεσα στα Ι.Χ. και Δ.Χ. φορτηγά αυτοκίνητα στις μεικτές μεταφορές.
6. Προώθηση της πλήρους υποχρεωτικής ηλεκτρονικής τιμολόγησης και γενικώς των ηλεκτρονικών συναλλαγών.
7. Κατάργηση περιορισμών (π.χ. επιφάνεια) στην ίδρυση και λειτουργία των καταστημάτων και αποθηκών.
8. Αναθεώρηση κανονιστικού πλαισίου σε σχέση με τη σήμανση σχετικά με την ιχνηλασιμότητα.
9. Αναθεώρηση λοιπών εργασιακών, ασφαλιστικών και δικονομικών πρακτικών-ρυθμίσεων.


Συγκεκριμένα, σημαντικό αναμένεται ότι θα είναι το όφελος από την απελευθέρωση της προσυσκευασίας φρέσκων προϊόντων (τυριών, αλλαντικών, νωπών κρεάτων και αλιευμάτων) εντός του καταστήματος και η διάθεσή τους από ψυγεία «σελφ-σέρβις», σύμφωνα με τις πρακτικές χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. «Σήμερα οι διαδικασίες λειτουργούν απαγορευτικά για τη χρήση τους από τα καταστήματα, καθώς οι απαιτήσεις για απλές διαδικασίες είναι αντίστοιχες βιομηχανικών μονάδων τυποποίησης» τόνισε ο κ. Δουκίδης.

«Επίσης, σημαντικό αναμένεται να είναι το όφελος από την απελευθέρωση της πώλησης συγκεκριμένων κατηγοριών προϊόντων, οι οποίες σήμερα δεν πωλούνται στα σούπερ μάρκετ, αντίστοιχα με τις πρακτικές χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Στην Ελλάδα η αρχή έγινε με το βρεφικό γάλα, με ιδιαίτερα ικανοποιητικά αποτελέσματα για τον καταναλωτή, ενώ το πρόσφατα υπογεγραμμένο Μνημόνιο προβλέπει συνέχεια αυτών των ενεργειών. Η κατάργηση αυτών των περιορισμών αναμένεται να έχει το μεγαλύτερο όφελος πρώτον για τον καταναλωτή, μέσω της μείωσης τιμών λόγω της αύξησης του ανταγωνισμού και των οικονομιών κλίμακας, και δεύτερον για το κράτος, μέσω της είσπραξης ΦΠΑ που σήμερα δεν εισπράττεται περίπου 200 εκατ. ευρώ.

Μεγαλύτερη επίδραση στην παραγωγικότητα αναμένεται να έχουν οι υπόλοιπες προτεινόμενες αλλαγές στο θεσμικό πλαίσιο, όπως η κατάργηση των περιορισμών στο αντικείμενο εργασίας των εργαζομένων στον χώρο πώλησης του καταστήματος, οι οποίοι διαφέρουν σε σχέση με το καθεστώς εργασίας λοιπών εμποροϋπαλλήλων, και η κατάργηση των διαφορών ανάμεσα στα Ι.Χ. και Δ.Χ. φορτηγά αυτοκίνητα στις μεικτές μεταφορές, οι οποίες επιβαρύνουν σημαντικά με επιπλέον κόστος την ήδη επιβαρημένη με υψηλό κόστος καυσίμων διανομή των προϊόντων.

Αυτές οι παρεμβάσεις, που στοχεύουν κυρίως στην παραγωγικότητα, συμπληρώνονται από την προώθηση της πλήρους υποχρεωτικής ηλεκτρονικής τιμολόγησης (Δελτίο Αποστολής) και, γενικώς, των ηλεκτρονικών συναλλαγών, την αναθεώρηση κανονιστικού πλαισίου σε σχέση με τη σήμανση σχετικά με την ιχνηλασιμότητα και την αναθεώρηση λοιπών εργασιακών, ασφαλιστικών και δικονομικών πρακτικών-ρυθμίσεων, οι οποίες σήμερα επιβαρύνουν άσκοπα την καθημερινή λειτουργία των επιχειρήσεων». Παράλληλα, το ΙΕΛΚΑ, μέσω της μελέτης προτείνει να δοθεί μεγαλύτερη έμφαση στην αδειοδότηση των καταστημάτων, ώστε να διασφαλιστεί από την αρχή η παραγωγική λειτουργία τους.

Συγκεκριμένα, προτείνεται η κατάργηση περιορισμών στην ίδρυση και λειτουργία των καταστημάτων και αποθηκών, σύμφωνα με τις πρακτικές λοιπών χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπως για παράδειγμα εκείνων που αφορούν στη μέγιστη επιφάνεια πώλησης και τις κατηγορίες προϊόντων τις οποίες έχει τη δυνατότητα να πωλεί (κατάργηση διαφορών υπεραγορών και μεικτών καταστημάτων τροφίμων). «Η εφαρμογή αυτών των προτάσεων» δήλωσε ο κ. Δουκίδης «μπορεί να αποφέρει όφελος 2 δισ. ευρώ για την ελληνική αγορά, με το 1 δισ. ευρώ περίπου να αποτελεί όφελος για τον καταναλωτή μέσω μείωσης τιμών και το άλλο 1 δισ. ευρώ όφελος για τα κρατικά ταμεία, μέσω της είσπραξης ΦΠΑ, εισφορών κ.λπ.

Τα αποτελέσματα αυτά συγκλίνουν και με αντίστοιχη μελέτη της McKinsey, που δημοσιεύθηκε τον Σεπτέμβριο του 2011, και ουσιαστικά επιβεβαιώνουν την ανάγκη για άμεση αναμόρφωση του θεσμικού πλαισίου, προκειμένου το λιανεμπόριο τροφίμων να γίνει πιο ανταγωνιστικό και να αντεπεξέλθει καλύτερα στη σημερινή οικονομική ύφεση προς όφελος του τελικού καταναλωτή. Κλείνοντας, θα πρέπει να σημειωθεί ότι σε αυτά τα οφέλη θα πρέπει να ληφθούν επίσης υπόψη οι πάνω από 10.000 θέσεις εργασίας που θα δημιουργηθούν από τις αναμενόμενες αναγκαίες επενδύσεις, οι οποίες εκτιμώνται σε πάνω από 2 δισ. ευρώ συνολικά την επόμενη δεκαετία».