Στις 8 Μαρτίου, την Ημέρα της Γυναίκας, η Lavazza παρουσίασε ένα διεθνές έργο στην επίσημη σελίδα Instagram της μάρκας, με την ονομασία «Change for Better». Όπως μας πληροφορεί η εταιρεία, «ο καλλιτέχνης Saddo ανέλαβε να ζωγραφίσει τα πορτραίτα επτά γυναικών που έχουν δεσμευτεί να χτίσουν ένα καλύτερο μέλλον, εμπνευσμένο τόσο από το ίδιο το θάρρος τους, αλλά και από τη συμμετοχή τους σε έργα αειφόρου ανάπτυξης που προωθούνται από το Ίδρυμα Lavazza. Επτά ιστορίες για τη χειραφέτηση των γυναικών, διαφορετικές μεταξύ τους, αλλά όλες εξίσου ικανές να εμπνεύσουν γυναίκες σε όλο τον κόσμο να συνεχίσουν να αγωνίζονται για την ανεξαρτησία και την ισότητα των φύλων. Η Ambrosía στη Δομινικανή Δημοκρατία, η Carmen στην Κολομβία, η Doña Rina στην Ονδούρα, η Isabel στη Γουατεμάλα, η Nadia στο Perù, η Pinki, στην Ινδία και η Sheila στην Ουγκάντα όχι μόνο άλλαξαν τις ζωές τους, αλλά συνέβαλαν επίσης σημαντικά στο να βελτιωθεί και η ζωή στις κοινότητές τους, αποδεικνύοντας πως η ενδυνάμωση των γυναικών και η προώθηση της αειφόρου ανάπτυξης μπορούν να δημιουργήσουν κοινή αξία για μία ολόκληρη κοινότητα.Το project «Change for Better» θα παραμείνει στην επίσημη σελίδα Instagram της Lavazza έως τις αρχές Απριλίου, με ήχο και εικόνα.
Μήνας: Απρίλιος 2021
Hellmann’s Viva la Vegan: Για μια αλλιώτικη Τσικνοπέμπτη
Με αφορμή την ημέρα που παραδοσιακά ανήκει στους λάτρεις του κρέατος, η Hellmann’s αποφάσισε να πρωτοτυπήσει και να καλέσει τους vegan να ξεσηκωθούν και να διεκδικήσουν το δικαίωμά τους… στην Τσικνοπέμπτη! Δηλώνοντας πως είναι στο «πλευρώτους», απευθύνθηκε στους vegan και τους πρότεινε «να ψήσουν και σπαράγγι, να ψήσουν και παντζάρι, σε αυτήν την Τσικνοπέμπτη κανείς δεν τα σνομπάρει»! Όπως δηλώνει η εταιρεία, «αγωνιστικά vegan πιάτα απογειώνονται με τα dressings της Hellmann’s, τη vegan mayo sauce, την απαλή μουστάρδα και την κλασική κέτσαπ και πρωταγωνιστούν σε αυτήν την αλλιώτικη Τσικνοπέμπτη, μπαίνοντας στην πρώτη γραμμή του αγώνα! Πεντανόστιμες γλυκοπατάτες, ζουμερά μανιτάρια, λαχταριστές πιπεριές, μεταξύ άλλων, κρύβονται στις συνταγές της Hellmann’s και μας εμπνέουν να φέρουμε την επανάσταση! Φέτος την Τσικνοπέμπτη, πάμε να το κάψουμε μαζί ψήνοντας και vegan. Γιατί ενωμένοι σημαίνει, πότε πεινασμένοι!».
Ελαιοπουλάκι: Γέννημα θρέμμα Αγγελάκη
Την πρώτη του επίσημη τηλεοπτική εμφάνιση έκανε πρόσφατα η γνωστή και βραβευμένη σειρά προϊόντων Ελαιοπουλάκι. H νέα επικοινωνία, όπως την περιγράφει η εταιρεία, «αφηγείται την εκλεπτυσμένη προετοιμασία της μοναδικής διατροφής του κοτόπουλου Ελαιοπουλάκι, με πρωταγωνιστή το αγνό ελαιόλαδο και το καλαμπόκι. Τα δύο βασικά συστατικά της διατροφής του εκλεκτού αυτού προϊόντος παντρεύονται αρμονικά σε ένα πιάτο που θα ζήλευε ακόμα και ένα fine dining εστιατόριο. Η υπόθεση εκτυλίσσεται στην ελληνική ύπαιθρο, με εικόνες που αναδεικνύουν την καταγωγή, αλλά και την καθοριστική σημασία που δίνει η εταιρεία στην επιλογή ποιοτικών πρώτων υλών. Το μήνυμα φέρει την υπογραφή «γέννημα θρέμμα Αγγελάκη», αφού το Ελαιοπουλάκι μετουσιώνει όλες τις αξίες που πρεσβεύει η Αγγελάκης ΑΕ: μεσογειακή διατροφή, καινοτομία, ποιότητα».
Always Platinum Digital: Καμπάνια για την άνεση και την προστασία
Κεντρικό μήνυμα της digital καμπάνιας που προβάλει την καινοτομία της νέας προϊόντικής πρότασης της P&G στον τομέα της προσωπικής υγιεινής είναι το «Με το σύστημα 5πλης άνεσης της Always Platinum, δεν νιώθεις τίποτα άλλο παρά μόνο προστασία». H καμπάνια είναι δημιουργία της Τouchpoint Strategies, που ανέλαβε για λογαριασμό του brand Always την υλοποίηση digital επικοινωνίας με σκοπό το λανσάρισμα της νέας Always Platinum στην Ελλάδα.
Όπως σημειώνει σχετικά η εταιρεία, «σε συνεργασία με τις Πηνελόπη Αναστασοπούλου, Εβελίνα Νικόλιζα, Κέισι Μίζιου, Ελένη Βουλγαράκη, Κλέλια Ανδριολάτου και Μαρίνα Γρηγορίου, η digital καμπάνια υλοποιήθηκε μέσα από διαφορετικές θεματικές περιεχομένου: i/ Wellness Warrior για εκείνες που λατρεύουν την άσκηση, ii/ Style Seeker για όσες αγαπούν τη μόδα και iii/ Dynamic Trailblazer για τις δυναμικές γυναίκες με απαιτητική καθημερινότητα. Οι τρεις θεματικές αντικατοπτρίζουν τη σύγχρονη γυναίκα που θέλει να καταφέρει πολλά, ακόμα και κατά τη διάρκεια της περιόδου της.Μέσα από video περιεχόμενο σε IG TV και social media posts & stories, οι influencers μοιράστηκαν μέσα από τα κανάλια τους τη δική τους εμπειρία και απέδειξαν πως η νέα Always Platinum εξασφαλίζει άνεση και προστασία ακόμα και στις πιο απαιτητικές προκλήσεις».
Πανδημία δύο ταχυτήτων
«Ελευθερία, αν-ισότητα, αδελφοσύνη»! Αυτή είναι η καταγγελτική παράφραση του γαλλικού συνθήματος σύνοψης των ιδεωδών της Γαλλικής Επανάστασης, που θα αποτελέσει την αιχμή της εκστρατείας της Oxfam στη Γαλλία κατά των διαχρονικά τεράστιων εισοδηματικών ανισοτήτων, οι οποίες μεγεθύνθηκαν την περίοδο της πανδημίας. Σύμφωνα με την έκθεση της ΜΚΟ, οι 1.000 πλουσιότεροι άνθρωποι στον κόσμο μεταξύ του Μαρτίου και του Δεκεμβρίου πέρυσι κατάφεραν να καλύψουν τις οικονομικές απώλειες, που υπέστησαν οι περιουσίες τους εξαιτίας της διττής κρίσης, υγειονομικής και οικονομικής.
Αντίστοιχα, οι μη έχοντες τεράστιο πλούτο θα χρειαστούν πάνω από δέκα χρόνια για να συνέλθουν από τον οικονομικό αντίκτυπο. Σε παγκόσμια κλίμακα, σύμφωνα με τα στοιχεία του περιοδικού Forbes και της ελβετικής τράπεζας Credit Suisse, οι δισεκατομμυριούχοι είδαν τις περιουσίες τους να αυξάνονται κατά 3,9 τρισ. δολάρια από τη 18η Μαρτίου ως την 31η Δεκεμβρίου 2020. Οι μεγαλύτερες αυξήσεις καταγράφηκαν στις ΗΠΑ, στην Κίνα και στη Γαλλία. Επιπλέον, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του ΔΝΤ, του ΟΟΣΑ και της Παγκόσμιας Τράπεζας, η πανδημία θα οδηγήσει σε ακραία φτώχεια (δηλαδή σε διαβίωση με λιγότερα των 1,9 δολ. την ημέρα) 71-100 εκατομμύρια ανθρώπους, ενώ θα πλήξει κυρίως εργαζόμενους χαμηλής εξειδίκευσης, που βρίσκονται στα κατώτερα εισοδηματικά κλιμάκια.
Η ανισότητα μεταξύ των κρατών στην ΕΕ
Σύμφωνα με έρευνα της Eurostat για την οικονομική ανισότητα, τα 21 από τα 27 κράτη-μέλη της ΕΕ, που έχουν θεσπισμένους εθνικούς κατώτερους μισθούς, χωρίζονται σε τρεις κύριες ομάδες βάσει του ύψους των μισθών. Συγκεκριμένα, στο τέλος του 2020 δέκα κράτη του ανατολικού πλευρού της ΕΕ είχαν ελάχιστους μηνιαίους μισθούς κάτω των 700 ευρώ, πέντε κράτη στα νότια της ΕΕ είχαν αντίστοιχα ελάχιστους μισθούς μεταξύ 700 και 1.100 ευρώ, ενώ στα υπόλοιπα έξι κράτη της δυτικής και βόρειας ΕΕ, οι ελάχιστοι μισθοί ήταν άνω των 1.500 ευρώ. Αν οι μισθοί εκφραστούν σε πρότυπα αγοραστικής δύναμης (PPS), τότε το Λουξεμβούργο κατατάσσεται πρώτο με 1.668 PPS, η Γερμανία δεύτερη με 1.504 PPS, η Ολλανδία τρίτη με 1.442, το Βέλγιο τέταρτο με 1.412 και η Γαλλία πέμπτη με 1.370 PPS. Από την άλλη, η Βουλγαρία έχει 623 PPS, η Λετονία 642, η Εσθονία 684, η Σλοβακία 721 και η Ουγγαρία 741 PPS. Η Ελλάδα έχει 879 PPS, σχεδόν τα μισά του Λουξεμβούργου και κάτω από τον μέσο όρο της ΕΕ.
Οι ανισότητες στην Ελλάδα
Έντονες είναι οι εισοδηματικές ανισότητες και στο εσωτερικό της χώρας μας. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με την τελευταία έρευνα της ΕΛΣΤΑΤ αναφορικά με την οικονομική ανισότητα το 2019, ο δείκτης S80/S20 ανέρχεται στο 5,1, δηλαδή το μερίδιο του εισοδήματος του πλουσιότερου 20% του πληθυσμού είναι 5,1 φορές μεγαλύτερο από το μερίδιο του εισοδήματος του φτωχότερου 20% του πληθυσμού. Επιπλέον, ο δείκτης άνισης κατανομής εισοδήματος (συντελεστής GINI) εκτιμήθηκε το 2019 σε 31%, που σημαίνει πως αν επιλεγούν δύο τυχαία άτομα του πληθυσμού, αναμένεται ότι το εισόδημά τους θα διαφέρει κατά 31% του μέσου ισοδύναμου διαθέσιμου εισοδήματος.
Ωστόσο, η πανδημική κρίση δημιουργεί τάσεις επιπλέον διεύρυνσης των εισοδηματικών ανισοτήτων. Από τα στοιχεία της ετήσιας έρευνας του ΙΜΕ της ΓΣΕΒΕΕ για το εισόδημα και τις δαπάνες των νοικοκυριών το 2020, προκύπτει ότι τέσσερα στα δέκα νοικοκυριά (37,5%) δήλωσαν πως το εισόδημα τους μειώθηκε, έναντι ποσοστού 8,1% που δήλωσαν πως το εισόδημα τους αυξήθηκε. Για το 54,3% των νοικοκυριών το εισόδημά τους παρέμεινε αμετάβλητο. Για τα σχεδόν τέσσερα στα δέκα νοικοκυριά (37,5%) που δήλωσαν μείωση εισοδήματος το 2020, ο μέσος όρος της μείωσης είναι της τάξης του 34,71%. Στον αντίποδα, για το 8,1% των νοικοκυριών, που δήλωσαν αύξηση του εισοδήματος, η αύξηση είναι κατά μέσο όρο 16,94%. Τα νοικοκυριά με ετήσιο εισόδημα έως 5.000 ευρώ αυξήθηκαν (6% το 2020 έναντι 4,6% το 2019), όπως επίσης και τα νοικοκυριά με ετήσιο εισόδημα άνω των 30.000 ευρώ (6,7% το 2020 έναντι 5,8% το 2019). Ταυτόχρονα, μειώθηκαν τα νοικοκυριά που ανήκουν στις μεσαίες εισοδηματικά κατηγορίες και ιδιαίτερα εκείνα που κατατάσσονται στην κατηγορία εισοδημάτων 18.001-25.000 ευρώ, καθώς υποχώρησαν σχεδόν κατά 5 μονάδες (16% το 2020 έναντι 20,9% το 2019). Από τα προαναφερόμενα φαίνεται πως μια σημαντική επίπτωση της πανδημίας είναι η συρρίκνωση της μεσαίας τάξης και η χειροτέρευση της θέσης των φτωχών νοικοκυριών.
Προσέτι, σύμφωνα πάντα με την έκθεση του ΙΜΕ της ΓΣΕΒΕΕ, σχεδόν ένα στα τέσσερα νοικοκυριά (23%) δηλώνει πως έχει ληξιπρόθεσμες οφειλές προς το Δημόσιο (εφορία και ασφαλιστικά ταμεία), ενώ κατά το 17,7% τα νοικοκυριά δηλώνουν πως δε θα μπορέσουν να εκπληρώνουν τις υποχρεώσεις τους σε Δημόσιο-ασφαλιστικά ταμεία. Τα μεγαλύτερα ποσοστά αδυναμίας εκπλήρωσης σχετικών υποχρεώσεων καταγράφονται σε νοικοκυριά με εισόδημα έως 10.000 ευρώ (30,2%) και ακολουθούν τα νοικοκυριά με κύρια πηγή εισοδήματος την επιχειρηματική δραστηριότητα (29,1%), τα νοικοκυριά των νησιών του Αιγαίου και της Κρήτης (28,5%) και των νοικοκυριών με άνεργο μέλος (25,2%). Ιδιαίτερα μεγάλο, 14,7%, είναι το ποσοστό των νοικοκυριών, κυρίως των πολυμελών και με άνεργο μέλος, όπως και εκείνων που βρίσκονται στη χαμηλότερη εισοδηματική κατηγορία, που φοβούνται πως, λόγω οφειλών, θα χάσουν τα σπίτια τους.
Η κατάσταση, όπως έχει διαμορφωθεί, επηρέασε και συνεχίζει να επηρεάζει τις τάσεις της κατανάλωσης, άρα και την ποιότητα ζωής των νοικοκυριών. Συγκεκριμένα, τα επτά στα δέκα νοικοκυριά περιόρισαν τις δαπάνες τους για εξόδους (εστιατόρια, καφέ, σινεμά κ.ά.), περισσότερα από τα έξι στα δέκα ξόδεψαν λιγότερα για ταξίδια, έξι στα δέκα περιόρισαν τις δαπάνες τους για ένδυση-υπόδηση, τα μισά περίπου ξόδεψαν λιγότερα για μετακινήσεις, ενώ περίπου τα δύο στα δέκα νοικοκυριά διέθεσαν λιγότερα χρήματα για είδη διατροφής. Επίσης, τα τρία στα δέκα νοικοκυριά καθυστέρησαν να αναζητήσουν την κατάλληλη θεραπεία για ιατρικά προβλήματα, ενώ τα δύο στα δέκα καθυστέρησαν να πληρώσουν το ηλεκτρικό ρεύμα. Τα προαναφερόμενα αιτιολογούν γιατί για το 43,4% των νοικοκυριών το μηνιαίο εισόδημα επαρκεί για 19 ημέρες, ενώ η αποταμίευση –δηλαδή η άλλη όψη της επένδυσης στην οικονομία– πιάνει πάτο, αφού το 81,8% των νοικοκυριών κατά την έρευνα αδυνατεί να αποταμιεύσει.
Αναπάντητα ερωτήματα διακόσια χρόνια μετά…
Η «αδυναμία» ανάσχεσης των κυμάτων της πανδημίας και η εργαλειακή χρήση του περιορισμού της οικονομικής και κοινωνικής ζωής έχει απρόβλεπτες επιπτώσεις στην οικονομία των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων, ιδιαίτερα των μικρών και των μεσαίων. Αν όχι η ίδια, μια παρόμοια κατάσταση επικρατεί στην Ευρώπη και στον κόσμο όλο, με την πανδημία και την οικονομική κρίση, που τη συνοδεύει, να δημιουργούν μια χωρίς προηγούμενο ανασφάλεια στην κοινωνική πλειοψηφία. Άλλωστε, η χρόνια άσκηση μονεταριστικών πολιτικών, εξουθενωτικής δημοσιονομικής πειθαρχίας και μονόπλευρης λιτότητας είχε αρνητικές έως καταστροφικές συνέπειες, με βαρύτατο κοινωνικό τίμημα. Η προοπτική της ανεργίας για μεγάλες ομάδες του πληθυσμού, η απορρύθμιση των εργασιακών σχέσεων, το κλείσιμο πολλών μικρών επιχειρήσεων, η φτώχεια, η κρίση αξιών, το οικολογικό κόστος και το πολιτιστικό κενό είναι μερικές μόνο από τις επιπτώσεις, τις οποίες επιδείνωσε άρδην η πανδημία. Γιατί η πραγματική αιτία βρίσκεται στις θεμελιώδεις και τις μεταβαλλόμενες αντιφάσεις του οικονομικού συστήματος, που εκδηλώνονται ως μεγέθυνση των κοινωνικών ανισοτήτων. Το ερώτημα που προκύπτει, είναι αν μια σύγχρονη οικονομική πρόταση μπορεί να ξαναβρεί την κοινωνική της διάσταση και να διαλύσει ψευδαισθήσεις, να ενεργοποιήσει την κοινωνική συνειδητοποίηση και να γεννήσει δράσεις προς την κατεύθυνση της ορθολογικής λύσης των τεράστιων ανισοτήτων.
Στην Ελλάδα σήμερα, μετά από μια πορεία 200 χρόνων από την Επανάσταση του 1821, το ερώτημα του ανωνύμου συγγραφέως της «Ελληνικής Νομαρχίας» «διατί ο πλούσιος να τρώγη, να πίνη, να κοιμάται, να ξεφαντώνη, να μην κοπιάζη και να ορίζη, ο δε πτωχός να υπόκειται, να κοπιάζη, να δουλεύη πάντοτε, να κοιμάται κατά γης, να διψή και να πεινά;» είναι βέβαιο πως δεν έχει απαντηθεί.
Θα περάσει καιρός για να επανέλθουμε στην κανονικότητα
Η διετία 2020-2021 σηματοδοτεί τη μεγαλύτερη κρίση που κλήθηκε να αντιμετωπίσει ο κλάδος του λιανεμπορίου ταχυκίνητων προϊόντων, με δεδομένο ότι η ιστορία του στην Ελλάδα ξεκινά μεταπολεμικά. Παρόλα αυτά, το 2020 έκλεισε για τον κλάδο με θετικό πρόσημο, τουλάχιστον όσον αφορά τις πωλήσεις, και το ερώτημα είναι τι θα επακολουθήσει το 2021.
Η κυλιόμενη Έρευνα Τάσεων στο Λιανεμπόριο FMCG, που πραγματοποιεί το Ινστιτούτο Έρευνας Λιανεμπορίου Καταναλωτικών Αγαθών (ΙΕΛΚΑ), καταγράφει τις απόψεις των στελεχών επιχειρήσεων του κλάδου για τα κύρια κλαδικά θέματα και προκλήσεις. Η έρευνα στην οποία αναφερόμαστε στο παρόν άρθρο διεξήχθη την περίοδο από 12 έως 23 Φεβρουαρίου 2021 με τη χρήση δομημένου ερωτηματολογίου και δείγμα 180 ανώτερα και ανώτατα στελέχη επιχειρήσεων (λιανεμπόριο-αλυσίδες σούπερ μάρκετ και προμηθευτές FMCG) από τη γενική διεύθυνση και τα τμήματα μάρκετινγκ, πωλήσεων, αγορών, οικονομικών, πληροφορικής κλπ.
Τα αποτελέσματα της έρευνας απεικονίζουν την αξιολόγηση των εξελίξεων από τα στελέχη του κλάδου των FMCG -λιανεμπορίου και βιομηχανίας, για το Β’ εξάμηνο 2020, οι οποίες συνοψίζονται στην εκτίμηση για τη σταθερή πορεία των πωλήσεων συνολικά το 2020, μέσα σε ένα γενικά κακό οικονομικό κλίμα, το οποίο για περίπου ένα χρόνο ακόμα θα επηρεάζεται από την πανδημία του COVID-19.
Σε σχέση με τις προσδοκίες για τις πωλήσεις του κλάδου (βλ. σχήμα 1), σε μεγάλο ποσοστό μεν οι ερωτηθέντες (40%) θεωρούν ότι οι πωλήσεις του κλάδου θα αυξηθούν το τρέχον εξάμηνο, αλλά σε ακόμη μεγαλύτερο ποσοστό (43%) εκτιμούν ότι θα παρουσιάσουν μείωση. Μεσοσταθμικά τα στελέχη που συμμετείχαν στην έρευνα εκτιμούν ότι θα καταγραφεί μείωση της τάξης του 0,2% στις πωλήσεις του εξαμήνου Ιανουάριος-Ιούνιος 2021 σε σχέση με το αντίστοιχο εξάμηνο του 2020, ενώ για το σύνολο του 2021 εκτιμούν πως θα σημειωθεί αύξηση πωλήσεων της τάξης του 0,1% μεσοσταθμικά. Η μικρή μείωση στο Α’ εξάμηνο αποδίδεται κυρίως στη σύγκριση με την αντίστοιχη περίοδο του 2020, που χαρακτηρίστηκε από τις αγορές «πανικού» κατά τις πρώτες ημέρες εμφάνισης της πανδημίας. Σημειώνεται ότι τα στελέχη που προέρχονται από την πλευρά του λιανεμπορίου καταθέτουν πιο αισιόδοξες προβλέψεις σχετικά με την πορεία των πωλήσεων, συγκριτικά με τα στελέχη που προέρχονται από τη βιομηχανία.
Ο δείκτης οικονομικού κλίματος (που συντίθεται από τις προσδοκίες για τις πωλήσεις και τις τιμές και την αξιολόγηση της οικονομίας) παραμένει αρνητικός (σχήμα 2), κάτι που οφείλεται κυρίως στις εκτιμήσεις των στελεχών για το πώς διαμορφώνονται οι οικονομικές συνθήκες της ελληνικής οικονομίας. Ο δείκτης καταγράφεται στο -0,18, αυξημένος λίγο σε σχέση με τον Οκτώβριο, υψηλότερος σε σχέση με τις χαμηλότερες επιδόσεις που έχουν καταγραφεί ιστορικά, αλλά με αρνητικό πρόσημο, που είχε να καταγραφεί από τον Ιούλιο του 2017.
Το αρνητικό πρόσημο του δείκτη αποδίδεται στην ιδιαίτερα κακή αξιολόγηση του οικονομικού περιβάλλοντος μέσα στο οποίο καλείται να λειτουργήσει ο κλάδος, καθώς οι μετρήσεις σε σχέση με τις προσδοκίες για τις πωλήσεις, όπως είδαμε παραπάνω, είναι σταθερές. Η αιτία για την κακή αυτή αξιολόγηση του οικονομικού περιβάλλοντος εξηγείται από τις εκτιμήσεις των στελεχών του κλάδου για τη χρονική διάρκεια της κρίσης, όπως φαίνεται στο σχήμα 3. Το 85% πιστεύει ότι η έκτακτη κατάσταση που σχετίζεται με τον COVIC-19 θα διαρκέσει τουλάχιστον ως το τέλος του 2021, ενώ το 97% πιστεύει ότι η αγορά και η οικονομία θα επηρεάζονται από την έκτακτη κατάσταση έως το τέλος του 2021 ή και περισσότερο και το 70% τουλάχιστον ως το καλοκαίρι του 2022. Αξίζει να σημειωθεί, ότι στην αντίστοιχη έρευνα του Απριλίου του 2020, η προσδοκία της συντριπτικής πλειονότητας των ερωτηθέντων ήταν ότι η υγειονομική κρίση θα διαρκούσε 3 με 4 μήνες, κάτι που προφανώς δεν επαληθεύθηκε από τις εξελίξεις.
Χαρακτηριστικό της επίδρασης που ασκεί η πανδημία στο οικονομικό περιβάλλον αποτελεί και το γεγονός ότι οι προβληματισμοί των στελεχών του κλάδου αφορούν στην πλειονότητά τους θέματα που σχετίζονται με το συγκεκριμένο γεγονός. Όπως φαίνεται στο σχήμα 4, η αβεβαιότητα του περιβάλλοντος σημειώνεται από τα στελέχη του κλάδου ως το κύριο πρόβλημα με διαφορά (ποσοστό 96%), και από το 79% ως «μεγάλο πρόβλημα». Ακολουθεί η πρόβλεψη ζήτησης, η οποία σχετίζεται άμεσα με την αβεβαιότητα του περιβάλλοντος. Τα υπόλοιπα τρία προβλήματα που συμπληρώνουν την πρώτη πεντάδα σχετίζονται με την πανδημία: Οι αλλαγές στις καταναλωτικές συνήθειες, τα αυξημένα λειτουργικά κόστη (τα οποία, όπως έχει καταγραφεί σε προηγούμενη έρευνα, έχουν επιβαρυνθεί τον κλάδο το 2020 κατά 160 εκατ. ευρώ) και η εφαρμογή των μέτρων της πολιτείας λόγω COVID-19. Αντίθετα, δεν θεωρείται σημαντικό πρόβλημα η εμφάνιση νέων ανταγωνιστών λόγω COVID-19 (και συγκεκριμένα λόγω της αύξησης των ηλεκτρονικών αγορών), ούτε η διαθεσιμότητα προϊόντων και οι ελλείψεις, ένα πρόβλημα που ήταν αρκετά πιο έντονο την άνοιξή του 2020.
Παρότι η αύξηση του λειτουργικού κόστους αναγνωρίζεται ως ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα, είναι κοινός τόπος στους ερωτηθέντες ότι το κόστος από τα μέτρα περιορισμού της λειτουργίας της αγοράς είναι αποδεκτό. Μόλις το 22% θεωρεί ότι το κόστος των μέτρων είναι μεγαλύτερο του υγειονομικού οφέλους από τα μέτρα, κάτι που δείχνει ότι η πλειονότητα, 4 στα 5 στελέχη, θεωρούν ότι μπορεί να γίνει αποδεκτό το υψηλό τίμημα, προκειμένου να αντιμετωπιστεί η πανδημία.
Όμως στις απόψεις των στελεχών είναι σαφής η καταγραφή μιας κόπωσης τόσο για το κοινό, όσο και για τις επιχειρήσεις (σχήμα 5). Το 85% θεωρεί ότι οι πολίτες έχουν κουραστεί από τα παρατεταμένα μέτρα και το 51% ότι το προσωπικό των επιχειρήσεων έχει κουραστεί από τα συνεχιζόμενα μέτρα, μειώνοντας την παραγωγικότητα του. Παράλληλα, ένα στα δύο στελέχη θεωρεί ότι τα μέτρα της πολιτείας είναι σωστά, αλλά δεν εφαρμόζονται από τους πολίτες.
Κλείνοντας, φαίνεται ότι για την πλειονότητα των ερωτηθέντων, οι ελπίδες για έξοδο από τηνδύσκολη αυτή κατάσταση βρίσκονται στον εμβολιασμό του πληθυσμού. Το 78% συγκεκριμένα θεωρεί ότι έτσι θα επέλθει σιγά σιγά η επαναφορά στην πρότερη κατάσταση λειτουργίας της αγοράς. Θα πρέπει να τονιστεί ότι ειδικά για τον κλάδο του λιανεμπορίου ο εμβολιασμός έχει ακόμα μεγαλύτερη σημασία, λόγω της εντάσεως εργασίας, του υψηλού αριθμού εργαζομένων και της καθημερινής επαφής του προσωπικού με το κοινό.
Τα αποτελέσματα δείχνουν ότι οι εξελίξεις είναι πολύ γρήγορες, με τα αποτελέσματα να αλλάζουν σημαντικά από μέτρηση σε μέτρηση. Είναι όμως ενθαρρυντικό για τις επιχειρήσεις του κλάδου ότι τουλάχιστον όσον αφορά το κομμάτι των πωλήσεων, οι τρέχουσες προσδοκίες είναι θετικές.
Λιανεμπόριο τροφίμων και Covid-19: Νέες συνθήκες, νέες συνήθειες
Η αγορά των σούπερ μάρκετ βρέθηκε στον καιρό της πανδημίας σε προνομιακή θέση διεθνώς έναντι του συνόλου του λιανεμπορίου, καταγράφοντας αύξηση πωλήσεων, από τη στιγμή της υιοθέτησης μέτρων ανάσχεσης της πανδημίας έως και σήμερα, με τους αναλυτές, βέβαια, να προβλέπουν εξισορρόπηση των ανοδικών τάσεων στο μέλλον. Μπορεί οι επιδόσεις του κλάδου να διαφοροποιούνται σημαντικά ανά χώρα και γεωγραφική περιοχή, όμως κοινό χαρακτηριστικό διεθνώς είναι η ανάδυση νέων προκλήσεων, στο πεδίο της υγείας, αλλά και της οικονομίας, που οδηγούν τους μεν καταναλωτές σε νέες αγοραστικές συμπεριφορές, τις δε επιχειρήσεις σε νέες επιχειρηματικές προτάσεις.
Για το 2021 οι διεθνείς αναλυτές προβλέπουν άνοδο κατά 5,4% στις πωλήσεις του καναλιού των σoύπερ μάρκετ και των υπέρ μάρκετ, από 2,5 τρισ. δολάρια το 2020 στα 2,6 τρισ. δολάρια (Global Market Report 2021: COVID 19 Impact and Recovery to 2030, ReportLinker), αποδίδοντάς τη κυρίως στην αναδιάρθρωση της λειτουργίας των επιχειρήσεων του κλάδου λόγω COVID-19, αλλά και στις συνθήκες που θα ισχύσουν μετά τη σταδιακή απόσυρση των έκτακτων μέτρων. Όσο για το τι θα συμβεί σε βάθος πενταετίας, οι αναλυτές εκτιμούν πως το 2025, με ετήσιο ρυθμό ανάπτυξης 6%, ο παγκόσμιος τζίρος του κλάδου θα φθάσει τα 3,3 τρισ. δολάρια.
Η Βόρεια Αμερική έχει το μεγαλύτερο μερίδιο πωλήσεων στον κλάδο των σούπερ μάρκετ και υπέρ μάρκετ, υπολογιζόμενο το 2020 σε 30%. Η Δυτική Ευρώπη είναι η δεύτερη μεγαλύτερη δύναμη, με 26%, ενώ η Μέση Ανατολή η μικρότερη (ReportLinker). Σε ό,τι αφορά συνολικά τον τζίρο στη λιανική τροφίμων, προβλέπεται πως ο ρυθμός ανάπτυξης,συγκρινόμενος με το 2016, θα είναι μικρότερος στις ώριμες αγορές της Βόρειας Αμερικής και της Ευρώπης, ενώ αντίστοιχα στην Ασία, όπου ο κλάδος πραγματοποιεί τζίρο ίσο με το άθροισμα των δύο αυτών αγορών, αναμένεται αύξηση κατά 35%. Αντίστοιχα, οι αγορές της Αφρικής και της Μέσης Ανατολής, που ήταν οι μικρότερες το 2016, προβλέπεται πως θα φθάσουν στο 1,46 τρισ. δολάρια το 2021, με ποσοστιαία αύξηση 62% (Statista).
Σύμφωνα με τα πλέον πρόσφατα στοιχεία του IGD, μεταξύ 2020 και 2022 αναμένεται να προστεθούν 440 δισ. δολάρια στον κύκλο εργασιών του παγκόσμιου λιανεμπορίου ειδών παντοπωλείου (grocery), με ετήσιο ρυθμό ανάπτυξης 3,1%. Η εξαιρετική αυτή επίδοση ακολουθεί την επίσης εντυπωσιακή πορεία του κλάδου το 2020, που πρόσθεσε στις πωλήσεις των 20 μεγαλύτερων αγορών (χωρών) 280 δισ. δολάρια, ποσό που αντιστοιχεί σε αύξηση 8,8%. Η ανάπτυξη αποδίδεται από τους συντάκτες της εν λόγω έκθεσης κατά κύριο λόγο στη μεταφορά μέρους της εκτός σπιτιού κατανάλωσης στο σπίτι, λόγω COVID-19. Για την τριετία 2020-2022 οι αναλυτές σημειώνουν, μεταξύ άλλων: Η Ινδία είναι η ταχύτερα αναπτυσσόμενη αγορά, με ποσοστό ετήσιας αύξησης τζίρου 7,2%. Οι ΗΠΑ θα παραμείνουν η κορυφαία αγορά, ενώ μεσοπρόθεσμα η Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη αναμένεται να αναπτυχθούν ταχύτερα από τη Δυτική. Η ανάπτυξη στην Κίνα θα εξακολουθήσει να είναι δυναμική, με συνεχιζόμενη ενδυνάμωση του online καναλιού. Τέλος, η αγορά του Ηνωμένου Βασιλείου θα διατηρήσει κάποια από τα νεοαποκτηθέντα χαρακτηριστικά της, που αφορούν τόσο την ανάπτυξη των online αγορών όσο και την τάση για μεγάλα εβδομαδιαία «καλάθια».
Αειφορία, υγεία και ψηφιακές αγορές στο επίκεντρο
Τον περασμένο Φεβρουάριο, η εταιρεία ερευνών Coresight Research, όπως και πολλές άλλες εταιρείες που παρακολουθούν τις εξελίξεις στο παγκόσμιο εμπόριο, παρουσίασε μια σειρά από διεθνείς τάσεις. Σε ό,τι αφορά τους καταναλωτές, επισημαίνεται η ιδιαίτερη βαρύτητα που έχει πλέον το κριτήριο της υγείας και της ασφάλειας στην επιλογή προϊόντων και υπηρεσιών και κατ΄ επέκταση στο μέλλον των επιχειρήσεων. Επίσης, σημαντικό ρόλο αποκτά η πορεία του εμβολιασμού του πληθυσμού κάθε χώρας στην εξέλιξη των καταναλωτικών συμπεριφορών και τελικά του εμπορίου. Όσον αφορά τα φυσικά δίκτυα, όλο και περισσότερο καθορίζουν τις εξελίξεις τα funds, καθώς και η τάση συγκέντρωσης της αγοράς, μέσω εξαγορών και συγχωνεύσεων.
Η ψηφιακή εποχή του λιανεμπορίου είναι πλέον στο κέντρο του ενδιαφέροντος όλων των επιχειρήσεων του κλάδου διεθνώς. Όπως σημειώνουν οι αναλυτές, ισχυρή είναι η τάση για σύγκλιση των online και offline διαδικασιών, για αξιοποίηση των τεχνολογιών στα κοινωνικά δίκτυα και τις σχετικές πλατφόρμες, που δίνουν ευκαιρίες ανάπτυξης διαδραστικών μεθόδων πώλησης. Επισημαίνεται επίσης η τάση για συνεργασία μεταξύ brands, για ενίσχυση των συνδρομητικών υπηρεσιών, ενώ ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει και η σημείωση για την αύξηση του αριθμού των Κινέζων προμηθευτών που θα δημιουργήσουν τα δικά τους brands σε άλλες χώρες.
Η έμπρακτη υιοθέτηση των αρχών της αειφορίας θα αποτελέσει και στο μέλλον σημαντικό πλεονέκτημα για τις επιχειρήσεις που επιθυμούν να αποκτήσουν πιστούς πελάτες, αλλά και υποψήφιους επενδυτές.
Τέλος, στο πεδίο των συναλλαγών-πληρωμών και της διαχείρισής τους, οι αναλυτές τονίζουν πως η ταχύτητα, η ασφάλεια και η αποτελεσματικότητα των υιοθετούμενων λύσεων θα ορίσουν το πεδίο του ανταγωνισμού, ενώ προβλέπουν πως οι λιανέμποροι θα εντείνουν την προσπάθεια για τη βέλτιστη εξυπηρέτηση των παραγγελιών, κυρίως στο τελικό στάδιο (last mile delivery). Την ίδια στιγμή, η αβεβαιότητα που χαρακτηρίζει τη εποχή μας μετά την εμφάνιση της πανδημίας θα ωθήσει τις επιχειρήσεις να επενδύσουν σε πιο ανθεκτικές, ευέλικτες και διαφοροποιημένες εφοδιαστικές αλυσίδες.
Το E-commerce ακολουθεί νικηφόρα πορεία
Εξειδικευμένοι αναλυτές υπολογίζουν την αύξηση των πωλήσεων στο πεδίο του e-commerce της Δυτικής Ευρώπης το 2020 στο 26,3%, ανεβάζοντας τον συνολικό τζίρο σε 481,54 δισ. ευρώ. Παρά την ευφορία που προκαλεί αυτή η εξέλιξη στις επιχειρήσεις λιανικού εμπορίου που έχουν ήδη επενδύσει σημαντικά στο ηλεκτρονικό εμπόριο, οι προβλέψεις αναφέρουν επιβράδυνσή του, ως συνέπεια της σταδιακής επαναφοράς των φυσικών καταστημάτων σε λειτουργία. Βέβαια, οι αναλυτές συμφωνούν διεθνώς πως οι καταναλωτές που δοκίμασαν την εμπειρία των ηλεκτρονικών αγορών θα συνεχίσουν και στο μέλλον να αξιοποιούν το εν λόγω κανάλι, ακόμη και για αγορά προϊόντων για τα οποία παλιότερα δεν το επέλεγαν, όπως τα τρόφιμα και τα είδη οικιακού καθαρισμού. Παράλληλα, σημειώνουν πως θα διατηρηθεί το ενδιαφέρον και στις online αγορές για εγχώρια προϊόντα, καθώς και για πρώτες ύλες που παράγονται με σεβασμό στις αρχές της αειφορίας.
Η Amazon είναι μεταξύ των μεγάλων νικητών αυτής της περιόδου. To 2020 σημείωσε ρεκόρ πωλήσεων, με αύξηση σε σχέση με το 2019 κατά 38%, στα 386 δισ. δολάρια (+ 100 δισ. δολάρια). Τα δε καθαρά της κέρδη αυξήθηκαν κατά 84%. Στα τέλη Φεβρουαρίου η εταιρεία εγκαινίασε ένα Amazon Fresh σε μία ακόμη περιοχή των ΗΠΑ, τη 10η στη σειρά. Πρόκειται για ένα κατάστημα με χώρους πώλησης 4.200τμ, με μια γκάμα προϊόντων που περιλαμβάνει γνωστές μάρκες, τοπικά προϊόντα, PL, καθώς και έτοιμο φαγητό. Στις αρχές Μαρτίου εγκαινιάστηκε και το πρώτο Amazon Fresh στη Βρετανία, 230τμ και χωρίς ταμεία.
Η εξαγορά του ισχυρού δικτύου καταστημάτων της αλυσίδας Whole Foods, που δεν κατάφερε να έχει την αναμενόμενη απόδοση ακόμη και στην περίοδο της πανδημίας, δεν περιόρισε τα πλάνα της Amazon για την ανάπτυξη φυσικών καταστημάτων, όπως αποδεικνύει η απόφαση δημιουργίας της νέας αλυσίδας, της Amazon Fresh. Όπως αναφέρουν αναλυτές, ο αριθμός των καταστημάτων Fresh θα φθάσει μέσα σε λίγους μήνες τα 100 και ανεπιβεβαίωτες φήμες μιλούν για πλάνο άνω των 1.000 στο σύνολο της χώρας! Σημειώνεται επίσης πως η ραγδαία επέκταση του δικτύου οφείλεται εν μέρει και στην απελευθέρωση θέσεων σε περιοχές της Βρετανίας όπου λειτουργούσαν επιχειρήσεις οι οποίες πρόσφατα πτώχευσαν, όπως η Toys «R» Us, με αποτέλεσμα η Amazon να αποκτά σημεία πώλησης σε εμπορικές περιοχές και σε χώρους πλησίον άμεσων ανταγωνιστών της, όπως η Costco, η Target και η Kroger. Υπάρχουν βέβαια και σχολιαστές που δεν θεωρούν πως τα Amazon Fresh έχουν ιδιαίτερα καινοτόμα χαρακτηριστικά, αν εξαιρέσει κανείς το λανσάρισμα του Dash Cart, του «έξυπνου» καροτσιού που επιτρέπει το σκανάρισμα και την πληρωμή των αγορών, ενώ επικρίνουν την εταιρεία για τη μη αξιοποίηση του πλεονάσματος κεφαλαίων της με στόχο τη δημιουργία μιας ρηξικέλευθης πρότασης, που θα ταράξει τα νερά του παραδοσιακού λιανεμπορίου. Από την άλλη, ο επικεφαλής αρχιτέκτων της εταιρείας συμβουλευτικών υπηρεσιών Brick Meets Click, υποστηρίζει πως τα καταστήματα Amazon Fresh έχουν χτιστεί με τρόπο ώστε να ικανοποιούν την απαίτηση για αποτελεσματική εξυπηρέτηση των πελατών και της omnichannel ζήτησης.
Στόχος οι ασφαλείς αγορές…
Η μεγάλη διάρκεια ισχύος των μέτρων για τον περιορισμό της πανδημίας και η δικαιολογημένη τάση αποφυγής της επίσκεψης των φυσικών καταστημάτων αγοράς προϊόντων και υπηρεσιών, οδηγεί τους καταναλωτές σε στροφή προς την ολοκλήρωση αγορών με τρόπους που μειώνουν ή μηδενίζουν τη φυσική επαφή. Τέτοιο τρόποι είναι το Buy Online Pick-Up In-Store (BOPIS), η αγορά δηλαδή μέσω διαδικτύου και η παραλαβή των αγορών στο κατάστημα, και το curbside Pick-Up (curbside), σύμφωνα με το οποίο η παράδοση γίνεται στο αυτοκίνητο ή ακόμη και σε ειδικά σημεία, με την αξιοποίηση λύσεων όπως κάποια εφαρμογή κινητού τηλεφώνου, RFID κλπ. Στο ερώτημα εάν αυτοί οι τρόποι παραλαβής των αγορών θα εξακολουθήσουν να είναι δημοφιλείς όταν η πανδημία περάσει, οι ειδικοί αναλυτές απαντούν θετικά, υπενθυμίζοντας πως κατά 53% οι καταναλωτές επέλεξαν στην παρούσα συγκυρία την ολοκλήρωση των αγορών τους με αξιοποίηση ανέπαφων μεθόδων, με τις επιχειρήσεις λιανικής να ανταποκρίνονται σε αυτή την επιλογή προσφέροντας τις αντίστοιχες υπηρεσίες σε ποσοστό 31%, χωρίς να συνυπολογίζονται όσες ήδη χρησιμοποιούσαν μεθόδους όπως το curbside (στοιχεία Ecommerce News EU και Grocery Dive).
Η έρευνα της εταιρείας Vibes, που προσφέρει σχετικές υπηρεσίες, προβλέπει ανάπτυξη του curbside κατά 45% το 2021, αφού, όπως αναφέρει, η ευκολία που προσφέρουν οι ανέπαφες διαδικασίες αγορών, σε συνδυασμό με το αυξημένο επίπεδο ασφάλειας, συνηγορούν στην αυξανόμενη δημοφιλία τους (κατά 13% οι καταναλωτές δηλώνουν πως θεωρούν ιδιαίτερα ελκυστικές τις σχετικές μεθόδους παράδοσης των αγορών, για τους εξής λόγους: Κατά 64% δηλώνουν πως αποφεύγουν το κόστος παράδοσης, κατά 37% πως παραλαμβάνουν τα προϊόντα σε λιγότερο χρόνο και κατά 36% πως εξασφαλίζουν προσφορές και εκπτώσεις. Επισημαίνεται επίσης ότι η μέθοδος curbside μπορεί να υλοποιηθεί μέσω διαφορετικών καναλιών του μάρκετινγκ, με το SMS να θεωρείται ως το πλέον αποτελεσματικό, αφού προσφέρει ταχύτητα και ασφάλεια στη μετάδοση δεδομένων. Σύμφωνα με την ίδια έρευνα, το 48% των καταναλωτών προτιμά να λαμβάνει ενημερώσεις και σημαντικές ειδήσεις από επιχειρήσεις σε έκτακτες περιόδους μέσω SMS παρά μέσω τηλεφώνου ή email.
Νέες ιδέες στην αγορά αγροτικών προϊόντων
Σε άρθρο του BBC με θέμα τις αλλαγές που φέρνει ο COVID-19 στην αγορά των τροφίμων, σημειώνεται πως με το ξέσπασμα της πανδημίας οι καταναλωτές στράφηκαν στο διαδίκτυο, αναζητώντας λύσεις για την προμήθεια βασικών προϊόντων. Οι αναζητήσεις στο Google διεθνώς σημείωσαν πραγματική έκρηξη. Φράσεις όπως «food delivery», αλλά και «local food» παρουσιάστηκαν στις αναζητήσεις περισσότερες φορές παρά ποτέ, φθάνοντας στο υψηλότερο σημείο τους τον Απρίλιο του 2020. Στη Βρετανία, οι πολίτες αναζητούσαν έξι φορές συχνότερα «veg boxes» (πακέτα παράδοσης λαχανικών στο σπίτι), σε σχέση με έναν χρόνο πριν. Παράλληλα, η κρίση οδήγησε σε αύξηση του ενδιαφέροντος για την προέλευση των προϊόντων.
Η συσσώρευση της πίεσης από τους περιορισμούς στη μετακίνηση και τη λειτουργία επιχειρήσεων προκάλεσε σε σούπερ μάρκετ και online λιανέμπορους, όπως η OCADO και τα Amazon Fresh, αδυναμία εξυπηρέτησης των πελατών τους. Ακόμη και δημοφιλείς προμηθευτές vegetable box, όπως η Farmdrop και η Riverford, αναγκάστηκαν να δημιουργήσουν λίστες αναμονής. Την ίδια στιγμή, καινοτόμες νέες επιχειρήσεις προσαρμόστηκαν ταχύτερα και κατάφεραν να ανταποκριθούν στην αυξημένη ζήτηση. Σε δύο μήνες, μας πληροφορεί το άρθρο, πάνω από 500 προμηθευτές φρούτων και λαχανικών που παρέχουν την υπηρεσία παράδοσης στο σπίτι, παρά το γεγονός ότι είχαν λίστες αναμονής που κυμαίνονταν από 160 έως 6.700 πελάτες, παρέδωσαν 3,5 εκατ. πακέτα με φρέσκα προϊόντα, υπερδιπλασιάζοντας τις πωλήσεις τους.
Πρωτοβουλίες όπως οι online πωλήσεις αγροτικών προϊόντων από συγκεκριμένους καλλιεργητές διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση του διατροφικού μοντέλου που υιοθετεί μεγάλος αριθμός καταναλωτών, αλλά και στη γέννηση νέων αγοραστικών συνηθειών. Η διέξοδος που δίνουν στα προβλήματα ανεφοδιασμού του παραδοσιακού καναλιού αγορών οι online επιλογές, ισχυροποιεί τόσο τους ίδιους τους παραγωγούς αγροτικών προϊόντων όσο και συνολικά την αγροτική παραγωγή.
Όπως επισημαίνει η καθηγήτρια Moya Kneafsey (Centre for Agroecology, Water and Resilience, Πανεπιστήμιο του Κόβεντρι), «τα σούπερ μάρκετ έχουν την ικανότητα να προσφέρουν μεγάλες ποσότητες τροφίμων σε μεγάλο αριθμό ανθρώπων, αλλά έχουν και αδύναμα σημεία. Για παράδειγμα, στη Βρετανία μόνο το 17% των φρούτων και το 50% των λαχανικών είναι εγχώριας παραγωγής, ενώ το υπόλοιπο ποσοστό αφορά εισαγωγές, που απαντούν στην ανάγκη για κάλυψη της ζήτησης σε ετήσια βάση. Η πανδημία έθεσε κρίσιμα ερωτήματα όπως το αν θα μπορούν οι εισαγωγές να καλύπτουν τις ανάγκες των πολιτών και στο μέλλον, καθώς και το ποιες θα είναι οι επιπτώσεις της πανδημίας -ακόμη και αν σήμερα δεν υπάρχουν σημαντικά προβλήματα στον ανεφοδιασμό των αγορών-, στις χώρες παραγωγής αγροτικών προϊόντων και στον τομέα των μεταφορών. Η Kneafsey εφιστά την προσοχή στα προβλήματα που δημιουργεί η βιομηχανοποιημένη αγροτική παραγωγή, τόσο σε ό,τι αφορά την αντιμετώπιση ζητημάτων όπως το προαναφερθέν όσο και στο περιβάλλον. Σημειώνει επίσης πως το παραδοσιακό μοντέλο παραγωγής ευνοεί τους χαμηλούς μισθούς και την προσωρινή απασχόληση. «Περίπου ένα τρίτο των εργαζόμενων σε αγροτικές καλλιέργειες και την αλιεία και το 38% των εργαζόμενων στο λιανεμπόριο και το χονδρεμπόριο τροφίμων στο Ηνωμένο Βασίλειο λαμβάνουν αμοιβή κάτω από το ποσό που εξασφαλίζει την κάλυψη των ελάχιστων δαπανών διαβίωσης, ενώ στον αναπτυσσόμενο κόσμο το 50% των εργαζόμενων στην αγροτική παραγωγή ζει σε συνθήκες φτώχιας, με ημερήσια αμοιβή κάτω των 3,1 δολαρίων», σημειώνει.
Αντίθετα, η εγχώρια παραγωγή ευνοεί τη λειτουργία μιας εφοδιαστικής αλυσίδας με λιγότερα στάδια και μεσολαβητές για να φθάσει το προϊόν έως τον καταναλωτή, ευνοεί την στροφή προς τη βιολογική καλλιέργεια, εξασφαλίζει καλύτερες συνθήκες εργασίας και αμοιβές και εγγυάται μεγαλύτερο ενδιαφέρον για την αειφορία και την υποστήριξη της τοπικής κοινωνίας, σημειώνει η Kneafsey, τονίζοντας παράλληλα τον υψηλότερο βαθμό διαφάνειας στις διαδικασίες, κάτι που δεν είναι εύκολο να επιτευχθεί στις μεγάλες διατροφικές αλυσίδες. Παρόλα αυτά, σημειώνει πως στην Ευρωπαϊκή Ένωση μόνο το 2% των φρέσκων τροφίμων πωλείται απευθείας από τους παραγωγούς στους καταναλωτές. Στις ΗΠΑ, αυτή η αγορά αντιπροσώπευε το 2015 πωλήσεις αξίας 3 δισ. δολαρίων, ενώ το σύνολο των πωλήσεων τροφίμων μέσω καταστημάτων λιανικής, συμπεριλαμβανομένων των σούπερ μάρκετ, ανερχόταν σε 613 δισ. δολάρια. Όταν ξεκίνησαν οι ανακοινώσεις για τα λοκντάουν διεθνώς, πολλοί παραγωγοί βρέθηκαν με τόνους αδιάθετων προϊόντων, κυρίως λόγω της αναστολής λειτουργίας του κλάδου της εστίασης. Αρκετές πλατφόρμες ηλεκτρονικών αγορών προσπάθησαν να δώσουν απάντηση σε αυτό το πρόβλημα, όπως η iTradeNetwork, που προσέφερε τη δυνατότητα σε εταιρείες να αγοράσουν ή να πουλήσουν προϊόντα τους κατά τη διάρκεια της κρίσης. Κάποιες επιχειρήσεις, όμως, χρειάστηκε να αλλάξουν εντελώς το επιχειρηματικό τους μοντέλο ή να δοκιμάσουν πρωτοποριακές τεχνικές πώλησης. Για παράδειγμα, ιδιοκτήτρια μικρού καταστήματος στην ανατολική Ουκρανία, ανεβάζει κάθε πρωί φωτογραφίες των προϊόντων της, όπως τομάτες, μήλα κλπ σε μια ομάδα στο Viber. Στη συνέχεια, συγκεντρώνει τις παραγγελίες και στέλνει ένα βαν με τα πακέτα αγορών, ομαδοποιώντας τις παραδόσεις ανά περιοχή.
Παράλληλα, ο κλάδος αξιοποιεί σε όλο και μεγαλύτερο βαθμό την τεχνολογία blockchain. Δεν είναι τυχαίο πως ήδη από τον Σεπτέμβριο του 2019 η Walmart λάνσαρε την πρωτοβουλία Walmart Food Traceability Ιnitiative, που επιτρέπει στους χρήστες να παρακολουθήσουν την πορεία φρέσκων λαχανικών από τη φάρμα έως το τραπέζι τους, χρησιμοποιώντας το IBM Food Trust Network, το δίκτυο που συνδέει όλα τα μέρη που συμμετέχουν στην εφοδιαστική αλυσίδα των τροφίμων, καταγράφοντας και διαμοιράζοντας δεδομένα.
Ο ανταγωνισμός γεννά νέες πρακτικές
Η περίοδος των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς έδωσε την ευκαιρία στο λιανεμπόριο να επενδύσει σε πρωτοποριακές ιδέες. Η Walmart ήταν μεταξύ των αλυσίδων που αξιοποίησαν την τεχνολογία του shoppable video. Στοχεύοντας κυρίως στο νεανικό κοινό, η αλυσίδα χρησιμοποίησε την εφαρμογή TikTok για να προβάλει video με προσωπικότητες των social media να μαγειρεύουν χρησιμοποιώντας PL και επώνυμα προϊόντα. Ο θεατής μπορούσε να κλικάρει τα προϊόντα, να δει περισσότερες πληροφορίες και να τα παραγγείλει. Η επένδυση σε διαδραστικά video εκ μέρους της Walmart, μιας από τις μεγαλύτερες δυνάμεις του e-commerce, ακολουθεί την πρωτοβουλία της ανταγωνίστριάς της Amazon, που συνεργάστηκε την ίδια περίοδο με το δίκτυο online video Tastemade για την παραγωγή ενός μαγειρικού σόου, όπου γνωστοί σεφ μιλούσαν για τη δουλειά τους και παρουσίαζαν τρόπους μαγειρέματος ενός γκουρμέ πιάτου.
Προβλέψεις για το 2021
Τον Ιανουάριο του τρέχοντος έτους, το Market Watch, υπηρεσία που καταγράφει την εξέλιξη των χρηματοοικονομικών μεγεθών στις ΗΠΑ, σημείωνε πως από τη στιγμή που θα ξεκινήσει η υποχώρηση της πανδημίας και η αγορά θα αρχίσει σταδιακά να βρίσκει τον γνώριμο ρυθμό της, αναμένεται πτώση του ρυθμού ανάπτυξης των πωλήσεων, με αντίκτυπο και στη χρηματιστηριακή αξία των επιχειρήσεων. Αναλυτές της Τράπεζας της Αμερικής (Bank of America), αναγνωρίζοντας τις υψηλές επιδόσεις του λιανεμπορίου τροφίμων στον καιρό της πανδημίας, επισημαίνουν πως το 2021 θα είναι μια χρονιά δύσκολων συγκρίσεων με τις αντίστοιχες περιόδους του 2020. Τις ίδιες ανησυχίες μοιράζονται και οι προμηθευτικές εταιρείες, που, σύμφωνα με το Market Watch, ήδη στις αρχές του 2021 άρχισαν να νιώθουν την πίεση της αγοράς στη χρηματιστηριακή τους αξία, ακόμη και μετά την ανακοίνωση αυξημένων πωλήσεων τριμήνου. Όπως σημειώνουν οι αναλυτές, πολλές μεγάλες προμηθευτικές επιχειρήσεις θα πρέπει να αποδείξουν πως μπορούν να ανταπεξέλθουν στη σύγκριση κυρίως με την προηγούμενη άνοιξη και το καλοκαίρι.
Οι αναλυτές της Morgan Stanley δηλώνουν πως πολλές επιχειρήσεις οι οποίες επωφελήθηκαν από τις συνθήκες της αγοράς που δημιούργησε ο COVID-19, συμπεριλαμβανομένου του λιανεμπορίου τροφίμων, έφθασαν στο ανώτατο σημείο απόδοσής τους. Όπως σημειώνουν, το λιανεμπόριο τροφίμων βρίσκεται μεταξύ των πλέον ευάλωτων, καθώς υπάρχει η πιθανότητα μείωσης των επιδόσεών του το 2021 κάτω από την προβλεπόμενη μέση ανάπτυξη για το 2022 (Simeon Gutman, αναλυτής της Morgan Stanley).
Προστασία στις πιέσεις που δέχονται οι χρηματιστηριακές αξίες των επιχειρήσεων προσφέρει, σύμφωνα με τους αναλυτές της Τράπεζας της Αμερικής, η ανάπτυξη του e-commerce και των τεχνολογικών εφαρμογών, αλλά και η δυνατότητα προσφοράς χαμηλών τιμών, όπως δείχνουν τα παραδείγματα των Walmart, Costco, Target κλπ. Αξίζει να σημειωθεί πως αυτές οι επιχειρήσεις δραστηριοποιούνται και σε άλλα πεδία, όπως τα marketplaces, αλλά και στους κλάδους της οικονομίας και της υγείας. Οι αναλυτές σημειώνουν επίσης την αξία της ύπαρξης σχημάτων πιστότητας, κυρίως με προνομιακές υπηρεσίες για τα μέλη τους, όπως στην περίπτωση της Costco.
Γιάννης Καλλάς, Kallas Incorporation SA: Στρατηγική ισχυροποίησης στην οργανωμένη λιανική
Τα επενδυτικά και επεκτατικά σχέδια της Kallas Incorporation SA εντός και εκτός συνόρων περιγράφει στη συνέντευξή του στο «σελφ σέρβις» ο κ. Γιάννης Καλλάς, CEO της εταιρείας, αναλύοντας το πλάνο της αναφορικά με την αναβάθμιση των σχέσεων συνεργασίας της Kallas με την οργανωμένη λιανική. Όπως τονίζει, «την επόμενη τριετία επιδιώκουμε στρατηγικά την ισχυροποίησή μας στο οργανωμένο λιανεμπόριο, όχι μόνο μέσω των προϊόντων ιδιωτικής ετικέτας, αλλά κυρίως μέσω της προώθησης δικών μας μαρκών, των ήδη γνωστών και νέων».
Από το 1967 η Kallas Inc. δραστηριοποιείται στην εισαγωγή κaαι στη διανομή πρώτων υλών και τροφίμων, απευθυνόμενη στη βιομηχανία τροφίμων, τις αλυσίδες σούπερ μάρκετ και την αγορά ho.re.ca. Όπως μας είπε ο κ. Γιάννης Καλλάς στην έναρξη της συζήτησής μας, απαντώντας σε ερώτησή μας αναφορικά με την πορεία της εταιρείας στη διάρκεια της τελευταίας δύσκολης δεκαετίας, «η Kallas Inc.,υλοποιώντας πολλές αλλαγές στα κανάλια που δραστηριοποιείται, κατάφερε όχι μόνο να διατηρήσει τη ανταγωνιστικότητά της, αλλά και να αναπτυχθεί εντυπωσιακά.
Επισημαίνω ότι ο όμιλος την τελευταία δεκαετία σχεδόν τριπλασίασε τον τζίρο του, φθάνοντας το 2019 στα 239 εκατ. ευρώ, απασχολώντας 282 εργαζόμενους, έχοντας ισχυρή παρουσία στα Βαλκάνια μέσω πέντε θυγατρικών και κάνοντας εξαγωγές σε πολλές εθνικές αγορές. Αφουγκραζόμαστε τις ανάγκες και τις αλλαγές της αγοράς και προσαρμόζουμε τα προϊόντα μας και το σέρβις, έτσι ώστε να ικανοποιούμε τον πελάτη-συνεργάτη, προσφέροντάς του προστιθέμενη αξία. Πρόσφατα, ανανεώσαμε και διευρύναμε τις εμπορικές μας συνεργασίες, προσθέτοντας νέες σειρές προϊόντων στο χαρτοφυλάκιό μας. Σημειώνω ότι επικεντρωνόμαστε σε τυροκομικά, γαλακτοκομικά, κατεψυγμένα κρέατα και αλιεύματα, προϊόντα κακάο και σοκολάτας, φυτικά έλαια, φυτικά λιπαρά, φυτικές κρέμες, μαργαρίνες, κατεψυγμένα λαχανικά, κονσερβοειδή, προϊόντα αυγού, προϊόντα σίτου / αραβοσίτου, πρώτες και βοηθητικές ύλες, πρόσθετα τροφίμων, tailor made προϊόντα για τη βιομηχανία τροφίμων και βιολογικά προϊόντα».
σελφ σέρβις: Πώς μοιράζεται ο τζίρος σας μεταξύ βιομηχανίας, σούπερ μάρκετ και μαζικής εστίασης;
Γιάννης Καλλάς: Η Kallas ως ηγέτιδα στο χώρο των πρώτων υλών εξασφαλίζει από τη βιομηχανία το 60% των πωλήσεών της. Το 30% προέρχεται από το ho.re.ca., όπου διαθέτει έτοιμα τυποποιημένα τρόφιμα και πρώτες ύλες, ενώ το 10% προέρχεται από το κανάλι του λιανεμπορίου, στο οποίο διαθέτει προϊόντα ιδιωτικής ετικέτας και branded προϊόντα της Kallas.
Στόχος η ισχυροποίηση στο λιανεμπόριο
σ. σ.: Πώς επηρέασε τα οικονομικά μεγέθη της εταιρείας η πανδημία;
Γ. Κ.: Η δραματική πτώση της ζήτησης της αγοράς ho.re.ca. και η ταυτόχρονη ανάπτυξη της αγοράς προϊόντων για οικιακή κατανάλωση μετέβαλε σημαντικά το μίγμα των πωλήσεών μας, ευνοώντας τη συμμετοχή του λιανεμπορίου στις πωλήσεις της εταιρείας. Ωστόσο, παρότι η συμμετοχή του διπλασιάστηκε, εξαιτίας του περιορισμένου μεριδίου του στο σύνολο των εσόδων της Kallas, δεν αντισταθμίζονται οι απώλειές μας από την παράλυση της αγοράς ho.re.ca.
σ. σ.: Πως έκλεισαν τα οικονομικά μεγέθη της εταιρείας το 2020 και τι εκτιμάτε πως μέλλεται φέτος;
Γ. Κ.: Το 2020 οι πωλήσεις της Kallas έκλεισαν στα 176 εκατ. ευρώ, με πτώση 26% συγκριτικά με το 2019, οφειλόμενη, όπως εξήγησα, στην αιμορραγία της εστίασης. Φέτος, βάσει των μέχρι τώρα δεδομένων, προσβλέπουμε σε αύξηση του τζίρου μας κατά 10%, αν και η εστίαση, απ’ ό,τι φαίνεται, χάνει πάλι σημαντικό κομμάτι του έτους. Δεδομένων των έκτακτων συνθηκών λόγω πανδημίας, αλλά και της στρατηγικής μας για την επόμενη τριετία επιδιώκουμε την ισχυροποίησή μας στο οργανωμένο λιανεμπόριο, όχι μόνο μέσω των προϊόντων ιδιωτικής ετικέτας, αλλά κυρίως μέσω της προώθησης δικών μας μαρκών, των ήδη γνωστών και νέων.
Διευρυμένη συνεργασία με διττό στόχο
σ. σ.: Ποιες είναι οι προσδοκίες σας από την προώθησή τους στα σούπερ μάρκετ;
Γ. Κ.: Σήμερα στο κανάλι αυτό δραστηριοποιούμαστε στις κατηγορίες των τυριών με μία πλήρη γκάμα, κυρίως με τη δική μας μάρκα Redda, στις κατηγορίες των κατεψυγμένων αλιευμάτων, της κατεψυγμένης πατάτας, των τυποποιημένων λαχανικών –σε κονσέρβα και κατεψυγμένα– και στα σπορέλαια. Η εν λόγω γκάμα διαφοροποιείται από χώρα σε χώρα, ενώ οι προϊοντικές κατηγορίες που προανέφερα αφορούν την εγχώρια αγορά. Η τοποθέτησή μας έναντι του τελικού καταναλωτή εστιάζεται στην άριστη ποιότητα και τις ανταγωνιστικές τιμές, ενώ σε Β2Β επίπεδο παρέχουμε άμεση παράδοση –εντός 24ώρου– όχι μόνο συνεπεία του διευρυμένου δικτύου μας αποθήκευσης και διανομών, αλλά της στρατηγικής δέσμευσής μας για την εξυπηρέτηση των πελατών-συνεργατών μας.
σ. σ.: Σχεδιάζετε νέα προϊόντα ή την επέκταση της εταιρείας σας σε άλλες προϊοντικές κατηγορίες, που ενδιαφέρουν την οργανωμένη λιανική;
Γ. Κ.: Ο στόχος μας είναι διττός: Πρώτον, να επαναπροσδιορίσουμε άμεσα την τοποθέτηση των μαρκών μας και να επικοινωνήσουνε αυτό που υποσχόμαστε στον καταναλωτή, ενδυναμώνοντας περαιτέρω την παρουσία μας στις υπάρχουσες κατηγορίες και εμπλουτίζοντας τη γκάμα μας σε επίπεδο ειδών, αλλά και συσκευασιών, είτε μιλούμε για το format της συσκευασίας είτε με το μέγεθός της. Πρόθεσή μας είναι να προσφέρουμε μία «φιλικότερη» γκάμα στον καταναλωτή. Επιπλέον, διευρύνουμε τη διανομή μας σε επίπεδο λογαριασμών, αλλά και των τυπολογιών τους, ενώ αυξάνουμε παράλληλα την προωθητική μας ένταση, επενδύοντας σε στοχευμένες in-store ενέργειες στην οργανωμένη λιανική. Ο δεύτερος άξονας της ανάπτυξής μας στο λιανεμπόριο σχετίζεται με την εισαγωγή νέων προϊοντικών κατηγοριών με δικές μας μάρκες, που ανταποκρίνονται αφενός στις σύγχρονες απαιτήσεις των καταναλωτών και τις διατροφικές –κι όχι μόνο– τάσεις και, αφετέρου, στην απαίτηση για διαφοροποιημένες προτάσεις, με συστατικά που ικανοποιούν ιδιαίτερες δίαιτες, προσφέρουν νέες γευστικές εμπειρίες, σέβονται το περιβάλλον, την κοινωνία και υπόσχονται βιώσιμο μέλλον.
Φιλόδοξο τριετές πλάνο ανάπτυξης
σ. σ.: Ποια είναι τα πλάνα επέκτασής σας σε βάθος τριετίας;
Γ. Κ.: Πέρα από το εγχώριο λιανεμπόριο, στο τριετές μας πλάνο περιλαμβάνεται η ενίσχυση της παρουσίας μας στα σούπερ μάρκετ της Κύπρου, όπου είναι ο κορμός των δραστηριοτήτων μας, καθώς και η περαιτέρω εδραίωσή μας στις άλλες βαλκανικές χώρες. Παράλληλα, με σταθερή μέριμνα τον εμπλουτισμό των συλλογών μας, συνεχίζουμε να ενισχύουμε τις συνεργασίες μας με προμηθευτές παγκόσμιου βεληνεκούς. Επίσης, επιδιώκουμε να ενισχύσουμε την παρουσία μας στην πολύ απαιτητική, από άποψη διασποράς και ζήτησης, προϊοντικής γκάμας αγορά ho.re.ca., ενώ σε ό,τι αφορά τη βιομηχανία, θα εξακολουθήσουμε να επενδύουμε στην καινοτομία, με νέα συστατικά και με την εφαρμογή σύγχρονων τεχνολογιών, οδηγώντας τις εξελίξεις σ’ έναν χώρο, όπου ήδη ηγεμονεύουμε. Τέλος, κοιτάμε το αύριο πάντα στην προοπτική της περαιτέρω γεωγραφικής επέκτασης της Kallas σε νέες εθνικές αγορές, προσαρμόζοντας το assortment στις ανάγκες κάθε τοπικής αγοράς, πάντα με το ταχύτερο σέρβις. Είμαστε θωρακισμένοι οικονομικά και με την απαιτούμενη ρευστότητα, γεγονός που μας επιτρέπει να εκμεταλλευόμαστε κάθε νέα ευκαιρία.
σ. σ.: Τι επενδυτικό πλάνο ακολουθείτε;
Γ. Κ.: Προκειμένου να καλύπτουμε την εγχώρια αγορά από άποψη πωλήσεων και διανομής πάντα με τα standards που εμείς θέτουμε, επενδύσαμε στη δημιουργία ιδιόκτητων υποκαταστημάτων και σύγχρονων κέντρων διανομών, στις Αχαρνές Αττικής, τις βιομηχανικές περιοχές Θεσσαλονίκης και Βόλου, το Βαθύ Αυλίδας και τα Ιωάννινα, με περισσότερα από 26.000τμ αποθηκευτικού χώρου ελεγχόμενης θερμοκρασίας. Αποκορύφωση των σχετικών πρωτοβουλιών μας είναι η τελευταία μας επένδυση στα Οινόφυτα, που πρόσθεσε στο δυναμικό μας 13.000τμ αποθηκευτικού χώρου (16.000 παλετοθέσεις) βαθιάς κατάψυξης –το μεγαλύτερο στα Βαλκάνια– μειώνοντας, ταυτόχρονα, σημαντικά τα λειτουργικά κόστη της εταιρείας. Παράλληλα, η στρατηγική της δυναμικής διείσδυσής μας στην Κύπρο και σε χώρες των Βαλκανίων όχι μόνο θωράκισε τα αποτελέσματά μας σε μία περίοδο δύσκολη για τη χώρα, αλλά μας ώθησε να επενδύσουμε στη δημιουργία υποκαταστημάτων και κέντρων διανομής, ώστε να επιτευχθεί η αποτελεσματικότερη προσέγγιση της αγοράς. Σημειώνω ότι Kallas Inc. έχει συστήσει πέντε θυγατρικές –σε Κύπρο και Ρουμανία, με ιδιόκτητες εγκαταστάσεις και αποθηκευτικούς χώρους ικανότητας άνω των 10.000τμ, καθώς και στη Δημοκρατία της Βόρειας Μακεδονίας, τη Βουλγαρία και τη Σερβία. Από το 2008 μέχρι σήμερα έχουμε επενδύσει περισσότερα από 40 εκατ. ευρώ.
Aνακύκλωση Συσκευών: Σημαντική η συμβολή των αλυσίδων σούπερ μάρκετ
Οι κάδοι ανακύκλωσης συσκευών εντός των καταστημάτων των αλυσίδων λιανικής τροφίμων, αν και συνήθως δεν είναι τοποθετημένοι σε κεντρικό σημείο ώστε να τραβούν άμεσα το βλέμμα των καταναλωτών, έχουν καταφέρει να εγγραφούν στη μνήμη τους και ανακαλούνται κάθε φορά που μια ηλεκτρική συσκευή έχει ολοκληρώσει τον κύκλο ζωής της. Θα μπορούσε να εξελιχθεί αυτή η ωφέλιμη διαδικασία και πώς;
Σχεδόν 58.000 τόνοι συσκευών ανακυκλώθηκαν το 2020, αριθμός ελάχιστα μειωμένος σε σχέση με την προηγούμενη χρονιά, λόγω κυρίως της πανδημίας, αλλά 72 φορές μεγαλύτερος σε σχέση με τους 800 τόνους που είχαν συλλεχθεί το 2004, όταν ξεκίνησε τη δράση της η εταιρεία Ανακύκλωση Συσκευών, στης οποίας το μετοχικό κεφάλαιο συμμετέχουν 10 από τις μεγαλύτερες εταιρείες κατασκευής και εισαγωγής ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών συσκευών. Μια ιδιαιτερότητα της συμμετοχικής εταιρείας είναι ότι οι μέτοχοι δεν λαμβάνουν μέρισμα και το κέρδος από τα έσοδά της, τα οποία προέρχονται από τους υπόχρεους παραγωγούς, σύμφωνα με την ευρωπαϊκή νομοθεσία, χρησιμοποιούνται μόνο για την κάλυψη του κόστους της ανακύκλωσης.
Από το 2004 μέχρι και το 2015 οι εθνικοί ετήσιοι στόχοι περιλάμβαναν τη χωριστή συλλογή τουλάχιστον 4 κιλών ηλεκτρικών αποβλήτων κατά μέσο όρο ανά κάτοικο. Ως καταλύτης της ανακύκλωσης συσκευών, λειτούργησε η νέα ευρωπαϊκή οδηγία που ενσωματώθηκε στο ελληνικό δίκαιο τον Μάιο του 2014 και ορίζει ότι από το 2016 η ποσότητα που οφείλει να συγκεντρώνει και να ανακυκλώνει κάθε κράτος μέλος ανέρχεται στο 45% του μέσου όρου του βάρους των συσκευών που αγοράστηκαν την αμέσως προηγούμενη τριετία.
Το 2019 το ποσοστό αυτό θα έπρεπε να είχε φτάσει στο 65%. Ωστόσο, βάσει των στοιχείων της ΕΕ, όπως αυτά διαμορφώθηκαν το 2020, οι περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα, απείχαν αρκετά από τον στόχο, καθώς ο ευρωπαϊκός μέσος όρος ήταν κοντά στο 43%.
Η διαδικασία σήμερα
Η προσπάθεια ανακύκλωσης ξεκινά από το δίκτυο σημείων συλλογής της Ανακύκλωσης Συσκευών για την ανακύκλωση συσκευών και λαμπτήρων. Από το σύνολο των 13.000 σημείων συλλογής, τα 3.000 βρίσκονται σε καταστήματα λιανικής κι από αυτά περίπου 1.000 σε αλυσίδες σούπερ μάρκετ. Η συμμετοχή των καταστημάτων λιανικής τροφίμων στη συλλογή συσκευών είναι σχετικά μικρή και εκτιμάται κοντά στο 6% του βάρους των συσκευών που συλλέγονται συνολικά από τη λιανική, γεγονός που οφείλεται κυρίως στο ότι στα καταστήματα καταλήγουν συνήθως συσκευές μικρού βάρους. Το ποσοστό αυτό θα μπορούσε να αυξηθεί, αν στο σύστημα συλλογής προστίθεντο μεγάλες αλυσίδες που σήμερα δεν διαθέτουν σημεία ανακύκλωσης συσκευών, ενώ διαθέτουν σημεία συλλογής λαμπτήρων, μπαταριών, κλπ, όπως η ΑΒ Βασιλόπουλος, αλλά και μικρότερες αλυσίδες τροφίμων με περιορισμένη ή πανελλαδική εμβέλεια.
Σύμφωνα με την κ Νατάσσα Βορηά, διευθύντρια μάρκετινγκ και επικοινωνίας στην Ανακύκλωση Συσκευών, «εκτός της ανακύκλωσης, η εταιρεία υλοποιεί με σταθερά βήματα νέες δραστηριότητες που ακολουθούν τις σύγχρονες περιβαλλοντικές επιταγές και τις αρχές της κυκλικής οικονομίας. Μέσα στο 2020 και στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού προγράμματος Life ReWeee, η Ανακύκλωση Συσκευών πέτυχε τα πρώτα αποτελέσματα στην επαναχρησιμοποίηση των ηλεκτρικών αποβλήτων, έχοντας συνεργασία με δύο εξειδικευμένα κέντρα στον Ασπρόπυργο και το Ωραιόκαστρο. Επιπλέον έχει ξεκινήσει δραστηριότητες στο κομμάτι της ορθής περιβαλλοντικής διαχείρισης των δοχείων μελανιών και τόνερ. Σκοπός της συλλογής των αποβλήτων δοχείων μελανιών & τόνερ είναι η προετοιμασία για επαναχρησιμοποίησή τους ή εφόσον αυτή δεν είναι δυνατή, η ορθή επεξεργασία για την ανάκτηση υλικών».
Μια νέα πρόταση στον τομέα της ανακύκλωσης και ειδικότερα των φορητών τηλεφώνων, εμφανίστηκε από μια start-up εταιρεία που δραστηριοποιήθηκε πιλοτικά στην ελληνική αγορά από την περασμένη χρονιά. Πρόκειται για τη Green Panda, που ιδρύθηκε το 2018 από τους κ. Φάνη Κουτουβέλη και Άλεξ Βρατσκίδη και το επιχειρηματικό της αντικείμενο είναι η αυτοματοποιημένη συλλογή φορητών τηλεφώνων. Τα τηλέφωνα που συλλέγει, μέσω ειδικά σχεδιασμένων μηχανημάτων που ονομάζει ATM, αφού αξιολογηθούν, είτε οδηγούνται σε επισκευή και μεταπώληση (το λεγόμενο refurbishment) είτε σε ανακύκλωση. Στη συζήτηση που είχαμε με τον διευθυντή μάρκετινγκ της εταιρείας, κ. Δημήτρη Λαμπίδη, μας ενημέρωσε ότι η πιλοτική φάση ανάπτυξης του δικτύου των ATM της εταιρείας σε 19 καταστήματα της αλυσίδας ΑΒ Βασιλόπουλος στην Αττική έχει αποφέρει μέχρι τώρα τη συλλογή άνω των 5.000 φορητών τηλεφώνων.
Τον περασμένο Σεπτέμβριο η Green Panda χρηματοδοτήθηκε με 1,5 εκατ. ευρώ και είναι αρκετά πιθανός ένας δεύτερος γύρος χρηματοδότησης μέσα στο 2021, που θα αξιοποιηθεί κυρίως για πανελλαδική επέκταση του δικτύου των ATM. Συντομότερα από το βήμα αυτό, η εταιρεία πρόκειται να αυξήσει στα 40 τα ATM που θα στεγάζονται σε καταστήματα της ΑΒ Βασιλόπουλος στην περιοχή της Αττικής.
Πού καταλήγουν οι συσκευές
Στο σύνολό τους οι συσκευές που συλλέγονται από τους κάδους ανακύκλωσης της εταιρείας Ανακύκλωση Συσκευών προωθούνται σε μονάδες επεξεργασίας, οι οποίες έχουν συνεργασία με την εταιρεία και ελέγχονται από αυτή για τις σωστές πρακτικές διαχείρισης και τα αποτελέσματα της επεξεργασίας, με γνώμονα την προστασία των εργαζομένων και του περιβάλλοντος. Όπως μας λέει αναλυτικότερα η κ. Βορηά, «οι μονάδες όπου γίνεται η αποσυναρμολόγηση, η απορρύπανση και η μηχανική επεξεργασία των Αποβλήτων Ηλεκτρικού και Ηλεκτρονικού Εξοπλισμού (ΑΗΗΕ) είναι 12 και βρίσκονται σε κομβικά σημεία της χώρας».
Τα ΑΗΗΕ αποτελούνται από διαφορετικά κατασκευαστικά μέρη και υλικά που σε πολλές περιπτώσεις είναι επιβλαβή αν απελευθερωθούν στο περιβάλλον. Γι’ αυτό όλες οι μονάδες όπου γίνεται η επεξεργασία των συσκευών λειτουργούν βάσει ευρωπαϊκών προδιαγραφών, εφαρμόζοντας διαδικασίες βασισμένες σε αυστηρά πρότυπα για τη διαχείριση των ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών αποβλήτων. Με την ολοκλήρωση της επεξεργασίας των παλιών συσκευών, τα αξιοποιήσιμα υλικά τους επιστρέφουν στην παραγωγή νέων προϊόντων ως πρώτη ύλη.
Τα ποσοστά ανάκτησης των αξιοποιήσιμων υλικών των συσκευών βρίσκονται από το 2005 μέχρι και σήμερα σταθερά υψηλότερα από τους στόχους της ευρωπαϊκής νομοθεσίας. Στο σύνολο των συσκευών, το ποσοστό ανάκτησης, δηλαδή το βάρος των συσκευών που μετατρέπεται σε χρήσιμα υλικά, ανέρχεται περίπου στο 90% και είναι από τα κορυφαία στην Ευρώπη.
Ένα μικρό ποσοστό των ανακυκλώσιμων υλικών, όπως ο χρυσός που βρίσκεται σε πολύ μικρή ποσότητα σε κινητά τηλέφωνα, ανήκουν στην κατηγορία που συνδυάζει μικρό βάρος με υψηλή τιμή. Άλλα υλικά, όπως το πλαστικό ή το σίδερο, θα πρέπει να συγκεντρωθούν σε αρκετούς τόνους για να αποφέρουν ένα αξιοπρόσεκτο έσοδο. Αυτός είναι και ο λόγος που η Green Panda ακολουθεί διαφορετικό επιχειρηματικό μοντέλο. Σύμφωνα με τον κ. Λαμπίδη, «η αξία ενός παλιού κινητού τηλεφώνου που οδηγείται στην ανακύκλωση σπάνια υπερβαίνει τα 3 ευρώ (κατά μέσο όρο κυμαίνεται μεταξύ 1 και 2 ευρώ). Στόχος της Green Panda είναι η υποστήριξη της κυκλικής οικονομίας. Τα Green Panda ΑΤΜs αξιολογούν άμεσα την κινητή συσκευή του χρήστη και ανάλογα με το μοντέλο, τη χρονολογία και την κατάσταση της, δίνουν μία δυναμική οικονομική προσφορά, την οποία ο χρήστης μπορεί να καρπωθεί εκείνη τη στιγμή. Εάν η συσκευή δεν πληροί τις προϋποθέσεις αγοράς, τότε ο χρήστης μπορεί να ανακυκλώσει υπεύθυνα την συσκευή του αφήνοντάς την στο μηχάνημα».
Δυναμικά ξεκίνησε το 2021 για τα σούπερ μάρκετ
Μια δυναμική εκκίνηση, που για κανένα λόγο, όμως, δεν προδιαγράφει το τι θα συμβεί μέχρι το τέλος του έτους, εμφανίζει το 2021 η αγορά του κλάδου. Το δίμηνο Ιανουαρίου- Φεβρουαρίου οι πωλήσεις των σούπερ μάρκετ κινήθηκαν έντονα ανοδικά, ωθούμενες και πάλι από τα περιοριστικά μέτρα λειτουργίας της αγοράς για την ανάσχεση της πανδημίας.
Το γεγονός ότι από τις αρχές του έτους το εμπόριο δεν λειτούργησε ούτε μια ημέρα υπό φυσιολογικές συνθήκες, ενώ η αγορά ho.re.ca. παρέμεινε απόλυτα αποκλεισμένη από τους καταναλωτές, συνέχισε να ευνοεί τα έσοδα των αλυσίδων σούπερ μάρκετ.
Ανώτατα στελέχη του κλάδου σχολιάζουν ότι ο Ιανουάριος έκλεισε για την οργανωμένη λιανική με αύξηση πωλήσεων 17% σε σχέση με τον Ιανουάριο του 2020, σύμφωνα με τις μετρήσεις των εταιρειών ερευνών. Ωστόσο, θεωρούν ότι η πραγματική αύξηση του τζίρου ήταν της τάξης του 13%-14%, αν τα μεγέθη υπολογιστούν σε συγκρίσιμη βάση, δηλαδή εφόσον υπολογιστεί ότι ο φετινός Ιανουάριος είχε ένα λιγότερο Σάββατο έναντι του περυσινού Ιανουαρίου, όπως και ότι φέτος τα ψυγεία και τα ντουλάπια των καταναλωτών ήταν ήδη γεμάτα όχι τόσο λόγω των γιορτών των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς, όσο λόγω της πανδημίας.
Όπως επισημαίνουν, επίσης, έντονες εξακολουθούν να είναι οι αποκλείσεις των επιδόσεων μεταξύ των αλυσίδων. Κάποιες ωφελούνται, όπως πέρυσι ωφελήθηκε τα μέγιστα η ΕΥΣ, που έκλεισε με ετήσιο ρυθμό ανόδου 19%, ενώ άλλες αποκομίζουν εμφανώς μικρότερα οφέλη υπό τις ιδιαίτερες συνθήκες που λειτουργεί η αγορά.
Σε ό,τι αφορά την εμπορική κίνηση τον Φεβρουάριο, οι τελευταίες πληροφορίες αναφέρουν ότι επίσης κυμάνθηκε ανοδικά, όχι όμως στα επίπεδα του Ιανουαρίου κι αυτό διότι ο φετινός Φεβρουάριος δεν περιλάμβανε, όπως πέρσι, την Τσικνοπέμπτη και την Καθαρά Δευτέρα, που τόνωσαν τις συνολικές πωλήσεις του κλάδου. Ωστόσο, από την εικόνα που παρουσίασε η εμπορική κίνηση ειδικότερα την Παρασκευή και το Σάββατο 26 και 27 Φεβρουαρίου φάνηκε ότι οι καταναλωτές προμηθεύτηκαν προϊόντα εν όψει της Τσικνοπέμπτης, που φέτος έπεσε στις 4 Μαρτίου. Προφανώς φέτος προμηθεύτηκαν τα δέοντα νωρίτερα, ώστε να περιορίσουν μεσοβδόμαδα τις επισκέψεις τους στα σούπερ μάρκετ, για λόγους προστασίας τους από την πανδημία. Άλλωστε, με την ίδια λογική πράττουν οι καταναλωτές από την έναρξη της κρίσης στη δημόσια υγεία, φροντίζοντας, δηλαδή, να αυξάνει η μέση αξία των αγορών τους ανά επίσκεψη στο σούπερ μάρκετ, ώστε να περιορίζεται ο εβδομαδιαίος ή μηνιαίος αριθμός των επισκέψεών τους για ψώνια.
Προβλέψεις για μείωση τον Μάρτιο σε συγκρίσιμη βάση
Σε αντίθεση με το πρώτο δίμηνο του έτους, οι προβλέψεις που κάνουν τα στελέχη του κλάδου για τον Μάρτιο είναι μάλλον αρνητικές κι αυτό για δύο λόγους: Πρώτον διότι πέρυσι στις αρχές του Μαρτίου το καταναλωτικό κοινό καταλήφθηκε από πανικό, μετά τα πρώτα μηνύματα ότι η κυβέρνηση επρόκειτο να καταφύγει στο μέτρο του lockdown, προκειμένου να περιορίσει τη διασπορά της πανδημίας, οπότε έσπευσε να κάνει μαζικές αγορές προϊόντων πρώτης ανάγκης. Κάτι ανάλογο δεν συνέβη φέτος. Η εμπορική κίνηση τον Μάρτιο εξελίσσεται από σαφώς χαμηλότερο επίπεδο. Δεύτερον, διότι πέρυσι μετά την επιβολή του lockdown οι καταναλωτές πραγματοποιούσαν κάθε αγορά τους σχεδόν αποκλειστικά από τα σούπερ μάρκετ, με αποτέλεσμα ο κλαδικός τζίρος να εκτιναχθεί στα ύψη, ενώ φέτος εκτιμάται ότι από τα μέσα του μήνα θα υπάρξει, έστω μερική, επανεκκίνηση των εμπορικών δραστηριοτήτων με το click away ή το click in shop, οπότε θα υπάρξει σχετική διάχυση του διαθέσιμου εισοδήματος και σε άλλα κανάλια της λιανικής εκτός του κλάδου των σούπερ μάρκετ.