Η μεγάλη «κοιλιά» στα έσοδα των σούπερ μάρκετ έγινε κυρίως στο τελευταίο τρίμηνο του έτους, ενώ το τελειωτικό χτύπημα στην αγορά δόθηκε την περίοδο των γιορτών για τα Χριστούγεννα και την Πρωτοχρονιά, οπότε η κίνηση ήταν έντονα πτωτική. Μάλιστα, όπως τόνισε γνωστός παράγοντας του κλάδου, τις δύο τελευταίες εργάσιμες ημέρες του χρόνου η αγορά ήταν τόσο υποτονική, που θύμισε ένα συνηθισμένο μέτριο διήμερο Παρασκευής και Σάββατου.
Η ένταση λόγω των διαπραγματεύσεων για την αξιολόγηση της χώρας από τους δανειστές, η συνέχιση της ύφεσης στην οικονομία και η επιβολή νέων φόρων πέρυσι, αλλά και όσοι εφαρμόζονται από την 1η Ιανουαρίου φέτος ήταν μερικοί μόνο από τους λόγους για τους οποίους βάρυνε το κλίμα κι η ψυχολογία της αγοράς, κυρίως τους τελευταίους μήνες του 2016.
Πάντως, οι κεντρικές κινήσεις πέρυσι στη σκακιέρα του λιανεμπορίου ανέβασαν το θερμόμετρο. Από τη μια η Metro κίνησε τις διαδικασίες για τη σταδιακή προσαρμογή της Αφοί Βερόπουλοι στα πρότυπα λειτουργίας των My Market και από την άλλη η Σκλαβενίτης παρουσιάσθηκε στο Πρωτοδικείο της Αθήνας ως στρατηγικός επενδυτής για τη διάσωση της Μαρινόπουλος. Ειδικότερα η δεύτερη πρωτοβουλία τράβηξε, όπως ήταν αναμενόμενο, την προσοχή του συνόλου της αγοράς. Η υλοποίηση των σχεδίων της Σκλαβενίτης ήταν φανερό πως θα οδηγούσε σε πλήρη ανατροπή των ισορροπιών στο λιανεμπόριο. Αυτό, εξάλλου, φάνηκε από την άμεση ενεργοποίηση των αντανακλαστικών της ΑΒ Βασιλόπουλος, η οποία φέρεται να προσέγγισε εκ νέου τη Μασούτης με την προοπτική της εξαγοράς της. Ωστόσο, κατά πληροφορίες ο νέος κύκλος διαπραγμάτευσης έληξε άδοξα, με τις δύο πλευρές να διαφωνούν στο τίμημα της εξαγοράς. Τονίζεται ότι, όπως συνέβη και τις προηγούμενες φορές, οι διοικήσεις των δύο αλυσίδων διέψευσαν κάθε αναφορά του Τύπου περί ανάλογων επαφών.
Πάντως, γεγονός είναι ότι στο πεδίο των εξαγορών και συγχωνεύσεων κατά τη διετία 2015-2016 το λιανεμπόριο έζησε όσα δεν έζησε ολόκληρη τη δεκαετία. Οι εξελίξεις ήταν καταιγιστικές, ενώ δημιουργήθηκαν οι αναγκαίες προϋποθέσεις ώστε, εφόσον οι συνθήκες το ευνοήσουν, την περίοδο 2017-2018 να κλείσει ο βασικός κύκλος ανακατατάξεων στον κλάδο όχι μόνο στην κορυφή της πυραμίδας της αγοράς, αλλά και στις τάξεις των μικρομεσαίων δυνάμεών της. Διότι κινητικότητα υπάρχει και στον χώρο των μικρομεσαίων. Μένει μόνο να φανεί το κατά πόσο οι ίδιοι οι επιχειρηματίες αντιλαμβάνονται τους κινδύνους που τους απειλούν από τις συγχωνεύσεις στην κορυφή της πυραμίδας του κλάδου. Πλέον ο κύριος όγκος της αγοράς συγκεντρώνεται σε σχήματα με πωλήσεις άνω του 1 δισ. ευρώ το καθένα και άρα με πολύ ισχυρή διαπραγματευτική δύναμη έναντι των προμηθευτών.
Λέγεται, μάλιστα, ότι η ψαλίδα που χωρίζει τις παροχές της βιομηχανίας προς τους ισχυρούς του κλάδου από αυτές που «αναγνωρίζονται» στη μεσαία ζώνη της αγοράς, ξεπερνούν σε ορισμένες περιπτώσεις τις πέντε ποσοστιαίες μονάδες. Πρόκειται για ποσοστό, το οποίο σε κάθε περίπτωση προβληματίζει τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις της λιανικής.
Ας δούμε, όμως, τα πεπραγμένα πέρυσι των βασικών «παικτών» της αγοράς που είναι πλέον είναι κατά δύο λιγότεροι.
Ι. & Σ. Σκλαβενίτης
Το 2016 φαίνεται πως ήταν «η χρονιά» της Σκλαβενίτης, με την έννοια ότι σε πολύ μεγάλο βαθμό θα κρίνει όχι μόνο τη θέση της στο οργανωμένο λιανεμπόριο, αλλά και μέλλον της. Η απόφασή της να αναλάβει τη διάσωση των δομών της Μαρινόπουλος, δρώντας ως στρατηγικός επενδυτής, και άρα να θέσει υπό τον έλεγχό της το δίκτυο της μεγαλύτερης λιανεμπορικής αλυσίδας της χώρας, αναλαμβάνοντας υποχρεώσεις της τάξης των 800-900 εκατ. ευρώ (μετά το «κούρεμα» του χρέους της Μαρινόπουλος), επηρεάζει καθοριστικά όχι μόνο την ίδια, αλλά το σύνολο του κλάδου.
Η εταιρεία, μέσα από το deal αυτό και εφόσον αναδιοργανώσει πλήρως το δίκτυο της Μαρινόπουλος, στοχεύει σε αύξηση των πωλήσεών της κατά περίπου 1,4 δισ. ευρώ, αυξάνοντας το σύνολο του κύκλου εργασιών της πάνω από τα 3 δισ. ευρώ. Στόχος της σε κάθε περίπτωση είναι η πρώτη θέση στον κλάδο από άποψη ύψους εσόδων και μεγέθους δικτύου πωλήσεων. Όπως σημειώνουν παράγοντες της αγοράς, με τέτοια μεγέθη θα τεθεί στα «ραντάρ» των μεγάλων πολυεθνικών συστημάτων του λιανεμπορίου, με ό,τι μπορεί να σημαίνει αυτό σε μια προοπτική χρόνου όχι μόνο για την ίδια, αλλά για το εγχώριο λιανεμπόριο στο σύνολό του.
Η διάσωση των δομών της Μαρινόπουλος ήταν το θέμα που μονοπώλησε πέρυσι το επενδυτικό ενδιαφέρον της εταιρείας, με αποτέλεσμα η ίδια να μην προχωρήσει στη δημιουργία νέων καταστημάτων. Αυτό, πάντως, δεν την εμπόδισε να αυξήσει τον τζίρο της, που όπως αναφέρουν πληροφορίες του σελφ σέρβις, ενισχύθηκε κατά μονοψήφιο ποσοστό, κυμαινόμενος στο ύψος των 1,8 δισ. ευρώ. Όσο για το καθαρό αποτέλεσμα, είναι νωρίς για συμπεράσματα. Πάντως, θεωρείται βέβαιο ότι η εταιρεία διατηρεί τη θέση της.
ΑΒ Βασιλόπουλος
Μια ακόμη χρονιά αναπτυξιακής πορείας και έντονης επενδυτικής δράσης έκλεισε το 2016 για την ΑΒ Βασιλόπουλος, η οποία πέρυσι επηρέασε σε μεγάλο βαθμό τον ανταγωνισμό, αλλάζοντας την τιμολογιακή της πολιτική, προκειμένου να προλάβει τις εξελίξεις μετά τη συγχώνευση της Metro με την Αφοί Βερόπουλοι και το επιχειρούμενο deal Σκλαβενίτη-Μαρινόπουλου.
Τα κεφάλαια που διέθεσε η αλυσίδα για την επέκταση του δικτύου της κατά 39 νέα σημεία και την αναβάθμιση των υποδομών της ήταν της τάξης των 100 εκατ. ευρώ, ενώ στην τριετία 2013-2015 ανήλθαν σωρευτικά στο επίπεδο των 260 εκατ. ευρώ. Η περυσινή χρονιά έκλεισε με το δίκτυο της εταιρείας να αριθμεί συνολικά 378 σημεία πώλησης, εκ των οποίων 256 ΑΒ Βασιλόπουλος, 21 ΑΒ City, 66 ΑΒ Food Market, 8 AB Shop & Go franchise και 13 Shop & Go σε πρατήρια Shell, όπως και 14 ΕΝΑ cash & carry. Τα νέα σούπερ μάρκετ της αλυσίδας, οι πολλοί και διαφορετικοί τύποι καταστημάτων, οι ανακαινίσεις στις οποίες προχώρησε, η πλήρης αναβάθμιση των αλφαβητικών προϊόντων, καθώς και η επιθετική πολιτική τιμών την οποία ακολούθησε είχαν ως αποτέλεσμα το 2016 να αυξηθεί ο κύκλος εργασιών της από τα 1,9 δισ. ευρώ που ήταν το 2015, στα 2,1 δισ. ευρώ.
Η επέκταση του δικτύου των πωλήσεών της είχε επίσης αποτέλεσμα την αύξηση των θέσεων εργασίας που προσφέρει. Σήμερα φθάνουν πλέον στο επίπεδο των 14.000. Μόνο στο εννεάμηνο του 2016 η εταιρεία δημιούργησε 871 νέες θέσεις απασχόλησης.
Metro
Το 2016 για τη Metro θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως η χρονιά που άλλαξε τη δυναμική της εταιρείας, αφού τέθηκε σε εφαρμογή το πλάνο απορρόφησης της Αφοί Βερόπουλοι. Από τα συνολικά 179 καταστήματα που εξαγόρασε η αλυσίδα, έκλεισε τα 30 και σε λειτουργία διατήρησε τα 149. Μέσω αυτών ενίσχυσε την παρουσία της στην Αττική και απέκτησε θέσεις στο σύνολο της επικράτειας.
Πέρυσι, λοιπόν, άρχισε ένας αγώνας δρόμου, προκειμένου το δίκτυο της Αφοί Βερόπουλοι να ανακαινιστεί πλήρως και οι μονάδες της να λειτουργήσουν κατά τα πρότυπα των Μy Market. Οι μικρές και μεγάλες ανακαινίσεις έφθασαν το 2016 τις 60, με τις μικρές να ολοκληρώνονται στο σύνολό τους πέρυσι και τις μεγάλες να συνεχίζονται στη διετία 2017-2018, οπότε θα κλείσει ο επενδυτικός κύκλος στο δίκτυο της εξαγορασθείσας. Απώτερος στόχος των ενεργειών αυτών είναι η αύξηση των συνολικών της πωλήσεων του ομίλου στα επίπεδα των 1,3-1,4 δισ. ευρώ.
Τα κεφάλαια που διέθεσε η Metro πέρυσι για τις παρεμβάσεις που επιχείρησε στο δίκτυο της Αφοί Βερόπουλοι υπολογίζεται ότι ανήλθαν στο ποσό των 40 εκατ. ευρώ, ενώ επενδύθηκαν ακόμη 10 εκατ. ευρώ με σκοπό τη λειτουργία συνολικά 7 νέων καταστημάτων της εταιρείας.
Το 2016 για το σύνολο του δικτύου της Metro έκλεισε θετικά στα 1,14 δισ. ευρώ, αλλά λίγο χαμηλότερα του στόχου που είχε θέσει πέρυσι η αλυσίδα. Αυτό συνέβη διότι το δίκτυο των cash & carry καταστημάτων δεν απέδωσε τα αναμενόμενα, ενώ χαμηλότερα των προσδοκιών κινήθηκε και η εταιρεία των υγρών καυσίμων, που απέκτησε η Metro με την εξαγορά της Αφοί Βερόπουλοι. Οι χαμηλές τιμές του brent διεθνώς οδήγησαν στον περιορισμό των τιμών βενζίνης και πετρελαίου στην εγχώρια αγορά, με αποτέλεσμα τη μείωση των εσόδων που είχαν τα πρατήρια της εταιρείας.
Τα καθαρά αποτελέσματα της Metro το 2016 αναμένεται να είναι μειωμένα σε σχέση με αυτά του 2015, λόγω των αυξημένων έκτακτων λειτουργικών εξόδων που έφερε στην εταιρεία η εξαγορά της Αφοί Βερόπουλοι.
Lidl
Έχοντας κάνει ήδη από το 2015 εμφανή στροφή προς τον παράγοντα «ποιότητα», δίχως φυσικά να εγκαταλείπει το στόχο των χαμηλών τιμών, η Lidl έκλεισε και την περυσινή χρονιά θετικά. Με εκτιμώμενο τζίρο 1,3 δισ. ευρώ (η εταιρεία δεν ανακοινώνει οικονομικά στοιχεία), συνέχισε και το 2016 να επενδύει «γενναία» (100 εκατ. ευρώ) στην επέκταση του δικτύου της και στη ριζική ανακαίνιση των καταστημάτων της, αλλάζοντας σταδιακά concept στους χώρους πωλήσεων.
Τα καταστήματα νέας γενιάς είχαν την επίσημη πρώτη τους στη Κρήτη και τη Θεσσαλονίκη.
Ανάλογη πολιτική θα ακολουθήσει για κάθε νέο της σημείο πώλησης, που υπολογίζει ότι θα είναι 4 ή 5 το χρόνο με στόχο τα 50 τα επόμενα χρόνια, αλλά και στις ανακαινίσεις της, ενώ πρόθεσή της είναι να βρεθεί σταδιακά πιο κοντά στο κέντρο των πόλεων, οργανώνοντας καταστήματα εντός του οικιστικού ιστού και όχι σε περιφερειακά σημεία των τοπικών αγορών, όπως έκανε μέχρι και πρότινος. Εξάλλου, η Lidl αύξησε πέρυσι τους επώνυμους κωδικούς στα ράφια της, ενώ έχει ήδη ανασχεδιάσει τα περισσότερα από τα ιδιωτικά της σήματα, καθιστώντας πιο ελκυστικά.
Πέντε
Τα προσδοκώμενα έφερε το 2016 στην Πέντε, η οποία πέτυχε αύξηση εσόδων, τόνωση μεριδίου αγοράς και σημαντική άνοδο κερδοφορίας. Ειδικότερα, σύμφωνα με τη διοίκηση της Πέντε, η περυσινή χρήση έκλεισε με ενισχυμένο τον κύκλο εργασιών κατά περίπου 10% έναντι του 2015, στα 520 εκατ. ευρώ.
Στην τόνωση του τζίρου σημαντικό ρόλο διαδραμάτισαν τα νέα καταστήματα της αλυσίδας, αλλά και οι ανακατατάξεις στην αγορά, που σε αρκετές περιπτώσεις οδήγησαν στο κλείσιμο καταστημάτων του ανταγωνισμού, όπως και σε προβλήματα τροφοδοσίας, με αποτέλεσμα την ενίσχυση των εσόδων συνολικά της αγοράς και άρα και των καταστημάτων Γαλαξίας της Πέντε.
Το 2016 η Πέντε υλοποίησε ένα επενδυτικό πλάνο αξίας περίπου 15 εκατ. ευρώ για την οργάνωση και λειτουργία τεσσάρων νέων σούπερ μάρκετ, στο σύνολό τους ιδιόκτητων.
Όσο για το καθαρό αποτέλεσμα της αλυσίδας, αναμένεται ότι θα είναι αισθητά αυξημένο έναντι του 2015, οπότε είχε διαμορφωθεί στα 18,912 εκατ. ευρώ, επίσης αισθητά αυξημένο σε σχέση με το 2014. Η σημαντική βελτίωση της κερδοφορίας που παρουσιάζει η εταιρεία αποδίδεται πέραν της αύξησης του τζίρου της και στον καλύτερο έλεγχο που ασκήθηκε στα λειτουργικά της κόστη, κυρίως μετά την αναδιοργάνωση και των ψηφιοποίηση των συστημάτων logistics.
Δ. Μασούτης
Θετική χαρακτηρίζεται από τη διοίκηση της Δ. Μασούτης η περυσινή χρονιά. Κατά τη διάρκειά της ο τζίρος της εταιρείας έκλεισε ανοδικά κατά 7%, με τα έσοδά της να φθάνουν τα 802 εκατ. ευρώ έναντι 751,6 εκατ. ευρώ το 2015, ενώ αυξημένη αναμένεται και η προ φόρων κερδοφορία της αλυσίδας, που θα ανακοινωθεί εν ευθέτω χρόνω. Οι πρώτες εκτιμήσεις κάνουν λόγο για άνοδο των κερδών τουλάχιστον κατά 20%, στα 33-35 εκατ. ευρώ, από 27,3 εκατ. ευρώ που ήταν την προηγούμενη χρήση.
Πέρυσι η αλυσίδα ολοκλήρωσε ένα επενδυτικό σχέδιο προσανατολισμένο κυρίως στη ριζική ανακαίνιση όλων των Grand Μασούτης, βάσει προδιαγραφών του Grand Θέρμης, το οποίο ανακαινίσθηκε πρώτο το 2015, αποτελώντας τον πιλότο για κάθε επόμενη επένδυση.
Σημειώνεται ότι, η Δ. Μασούτης είναι ο leader του κλάδου στη Βόρεια Ελλάδα, με μερίδιο 35%. Το μερίδιο αγοράς που κατέχει στο σύνολο της οργανωμένης λιανικής προσδιορίζεται από την ίδια στο 11%-11,5%. Η αλυσίδα αριθμεί 264 σημεία πώλησης σε Μακεδονία, Θράκη, Ήπειρο, Θεσσαλία, Φθιώτιδα, Εύβοια και στα νησιά του Βορείου Αιγαίου, εκ των οποίων τα 20 είναι χονδρικής και κατέχουν το 10% των συνολικών εσόδων της αλυσίδας, δηλαδή 80 εκατ. ευρώ. Εξ αυτών τα 30 εκατ. ευρώ προέρχονται από πωλήσεις που διενεργεί στο δίκτυο καταστημάτων franchise με την επωνυμία Express Market, που σήμερα αριθμεί 250 σημεία πώλησης.
Στα στρατηγικά της σχέδια είναι η επέκτασή της στην Αττική. Στο πλαίσιο αυτό, από χρόνο σε χρόνο ανοίγει τη διάμετρο του δικτύου της προς νότο.
Bazaar
Θετικά έκλεισε και για τη Bazaar η περυσινή χρήση, βρίσκοντας στην εκπνοή της την αλυσίδα με αυξημένα τα βασικά οικονομικά μεγέθη της, αλλά και με σημαντικά ενισχυμένο το δίκτυο πωλήσεων.
Ειδικότερα, το 2016 η Bazaar πέτυχε την αύξηση των συνολικών πωλήσεών της κατά 18% στα 160 εκατ. ευρώ, ενώ στο 8% διαμορφώθηκε η οργανική ανάπτυξη της αλυσίδας (έσοδα σε συγκρίσιμη βάση).
Στο ίδιο διάστημα υπολογίζεται ότι η καθαρή κερδοφορία της διαμορφώθηκε στο 1% του ετήσιου τζίρου, δηλαδή στο 1,6 εκατ. ευρώ, ενώ θα μπορούσε να είχε κινηθεί υψηλότερα, αν δεν ξεσπούσε στην αγορά «πόλεμος» τιμών για την εξασφάλιση του χαμένου τζίρου της Μαρινόπουλος και της Αφοί Βερόπουλοι, που κόστισαν περίπου δύο ποσοστιαίες μονάδες στα μικτά αποτέλεσμα της εταιρείας.
Σε ό,τι αφορά τις επενδύσεις της, η αλυσίδα διέθεσε περί τα 2 εκατ. ευρώ για να αυξήσει τα καταστήματά της κατά 10 το 2016, αυξάνοντας τον αριθμό τους στα 133. Εξ αυτών τα 8 ήταν cash & carry και τα 125 σούπερ μάρκετ, με τα 90 να είναι εταιρικά και τα 35 franchise.
Το επενδυτικό πλάνο του 2016 προέβλεπε επίσης τη σταδιακή αναβάθμιση όλων των καταστημάτων λιανικής. Πρόκειται για ένα έργο το οποίο σχεδιάσθηκε να ολοκληρωθεί μέσα στο πρώτο δίμηνο του 2017.