Μήνας: Μάιος 2016

Όλα αυτά ενόσω η αγορά παραμένει «στεγνή» από ρευστότητα υπό το βάρος και των περιορισμών στην κίνηση κεφαλαίων, καθ’ ον χρόνο τα «φέσια» προς τράπεζες, Δημόσιο και ασφαλιστικά ταμεία έχουν εκτοξευθεί στα ύψη και οι στρόφιγγες χρηματοδότησης των επιχειρήσεων, ακόμη και εκείνων που είναι βιώσιμες, όπως και των νοικοκυριών, παραμένουν κλειστές. Ως προς την εξέλιξη του ΑΕΠ, τα στοιχεία μέχρι στιγμής κάθε άλλο παρά ενθαρρυντικά μπορεί να χαρακτηριστούν. Η οικονομία μετά από ένα σύντομο διάλειμμα το 2014 βρίσκεται εγκλωβισμένη σε πολυετή βαθιά ύφεση, ενώ οι πρώτες εκτιμήσεις της ΕΛΣΤΑΤ για την εξέλιξη του ΑΕΠ στο πρώτο τρίμηνο του 2016 είχαν διπλή ανάγνωση.

Σε ετήσια βάση, δηλαδή σε σχέση με το πρώτο τρίμηνο του 2015, το ΑΕΠ μειώθηκε κατά 1,3%, διατηρώντας την οικονομία στη μέγγενη της ύφεσης και φέτος. Για ορισμένους αναλυτές, όμως, το γεγονός ότι σε τριμηνιαία βάση, δηλαδή σε σχέση με το τέταρτο τρίμηνο του 2015, το ΑΕΠ μειώθηκε μόνο κατά 0,4%, δημιουργεί συγκρατημένη αισιοδοξία, καθώς εκτιμάται πως συνηγορεί υπέρ της εκτίμησης για την έναρξη μιας ήπιας ανάκαμψης από το δεύτερο εξάμηνο του έτους –υπό την προϋπόθεση, βέβαια, ότι θα στηριχθεί από μια αποτελεσματικά κινητική τουριστική αγορά, πράγμα που είναι ζητούμενο κι όχι βεβαιότητα, αν κρίνει κανείς από τους προβληματισμούς των παραγόντων της εν λόγω αγοράς, σχετικά με την έκβαση των πραγμάτων φέτος.

Το κρίσιμο ερώτημα τώρα είναι, αν η οικονομία αντέξει (ή εν πάση περιπτώσει με τι κόστος) το νέο κύμα επιβαρύνσεων που φέρνει η νέα συμφωνία με τους πιστωτές, μέσω της οποίας η κυβέρνηση φιλοδοξεί να εξισορροπήσει τις επιβαρύνσεις του νέου γύρου μέτρων με το πλαίσιο θετικών παρεμβάσεων που δημιουργεί η συμφωνία για τις προοπτικές της οικονομίας. Η κυβέρνηση ποντάρει ασφαλώς στην «αλλαγή σελίδας», υπογράφοντας τη συμφωνία με τους πιστωτές (το παρόν κείμενο γράφηκε μια βδομάδα πριν την αναμενόμενη υπογραφή) προς αντιστάθμιση των αρνητικών επιπτώσεων των μέτρων που λαμβάνει, στο πλαίσιο των σχετικών δεσμεύσεών της. Ωστόσο, για να γίνει αυτό, πρέπει όλα να κυλήσουν ρολόι, να μην υπάρξει νέος γύρος πολιτικής αστάθειας ή νέων ακραίων απαιτήσεων από τους πιστωτές και να ληφθούν γενναίες αποφάσεις για μεταρρυθμίσεις-ιδιωτικοποιήσεις, που θα πυροδοτήσουν κύμα επενδύσεων στη χώρα, ώστε να καλυφθεί ένα μέρος του τεράστιου χάσματος αποεπένδυσης που άνοιξε στην Ελλάδα η εφαρμογή των μνημονίων, με συνέπεια την εκτίναξη του αριθμού των ανέργων στο επίπεδο του 1,5 εκατομμυρίου.

Ελλοχεύουν κίνδυνοι στασιμοχρεοκοπίας
Πρακτικά πλέον το παιχνίδι παίζεται, λένε ξένοι αξιωματούχοι, στο εάν η Ελλάδα θα μπορέσει να εκμεταλλευθεί το «παράθυρο» που ανοίγει η επικείμενη συμφωνία άμεσα για σταθεροποίηση και εν ευθέτω χρόνω για ήπια και σταδιακή ανάκαμψη. Οι κίνδυνοι, όμως, παραμένουν πολλοί και σημαντικοί, καθώς η στάση των πιστωτών μπορεί να βελτιωθεί ελαφρώς με ορισμένες παραχωρήσεις –για παράδειγμα, στο σκέλος του χρέους–, αλλά δεν παύει να είναι ασφυκτική η εποπτεία που ασκούν, ελαχιστοποιώντας τον βαθμό ελευθερίας στην άσκηση οικονομικής πολιτικής. Ταυτόχρονα, στο εσωτερικό της χώρας αναζητείται βηματισμός και συγκεκριμένη στρατηγική ανάπτυξης. Έτσι, όπως προειδοποιούν κορυφαίοι οικονομολόγοι, ο μεγάλος κίνδυνος της «στασιμοχρεοκοπίας» ελλοχεύει –κατάστασης, δηλαδή, που η οικονομία δεν θα μπορεί να κάνει το άλμα προς την, έστω, ήπια ανάκαμψη, συνεχίζοντας να εξαρτάται από τα δάνεια των Ευρωπαίων και του ΔΝΤ, προκειμένου να μην αθετήσει τις πληρωμές της, πράγμα που θα την έθετε σε καθεστώς χρεοκοπίας.

Το καλό σενάριο
Πάντως, με βάση το καλό σενάριο, στη φάση αυτή δημιουργούνται σταδιακά ορισμένες ευνοϊκές προϋποθέσεις, οι οποίες ίσως καταφέρουν να απορροφήσουν κάπως τους κραδασμούς που θα προκαλέσει το νέο κύμα επιβαρύνσεων και φόρων. Σε πρώτη φάση προβλέπεται πως θα δοθούν στην Ελλάδα περίπου 4 δισ. ευρώ, με τα έως σήμερα δεδομένα, για τη σταδιακή εξόφληση έως το τέλος του έτους των ληξιπρόθεσμων οφειλών του Δημοσίου προς ιδιώτες, οι οποίες προσεγγίζουν πλέον τα 7 δισ. ευρώ. Με τα χρήματα αυτά που θα πέσουν στην αγορά μπορεί αρκετές επιχειρήσεις να πάρουν μια ανάσα και να μειωθούν με τη σειρά τους οι οφειλές πολλών επιχειρήσεων προς την εφορία, τα ταμεία και τις τράπεζες. Ειδικά δε για το τελευταίο, καθοριστικό ρόλο θα παίξει και η προωθούμενη νέα ρύθμιση σχετικά με τη διαχείριση των «κόκκινων» δανείων, στο πλαίσιο της συμφωνίας με τους πιστωτές.

Παράλληλα, εφόσον ολοκληρωθεί η πρώτη αξιολόγηση, θεωρείται βέβαιο πως στην πρώτη της συνεδρίαση η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα θα επαναφέρει το λεγόμενο waiver. Αυτό πρακτικά σημαίνει πως θα βελτιωθούν οι συνθήκες χρηματοδότησης των ελληνικών τραπεζών, βελτιώνοντας το κλίμα και ενισχύοντας την προοπτική σταδιακής ενίσχυσης της παροχής ρευστότητας στην πραγματική οικονομία. Άλλωστε, το μεγάλο ζητούμενο παραμένει οι τράπεζες να ανοίξουν, έστω και σε βραδέως εξελισσόμενα στάδια, τη στρόφιγγα των δανείων προς τις επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά, ώστε να ξεκινήσει ουσιαστικά η αναθέρμανση της οικονομίας.

Επίσης μέσα στο έτος, εφόσον καταστεί δυνατό να υπάρξει συμφωνία μεταξύ των πιστωτών για την ελάφρυνση του δημοσίου χρέους, θα μπορέσει η ΕΚΤ να εντάξει τα ελληνικά ομόλογα στο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης. Ήδη η ΤτΕ εκτιμά πως με τις δύο αυτές κινήσεις μπορεί να προκύψει όφελος της τάξης των 500 εκατ. ευρώ στα αποτελέσματα των ελληνικών τραπεζών για τον επόμενο χρόνο. Οι έμμεσες επιδράσεις, όμως, όπως για παράδειγμα η αναβάθμιση της πιστοληπτικής ικανότητας του Δημοσίου και των ελληνικών τραπεζών, αναμένονται πολύ μεγαλύτερες, αφού θα συμπιεστεί το κόστος δανεισμού για το Δημόσιο και τις τράπεζες, με αλυσιδωτές θετικές συνέπειες για την οικονομία.

Χρηματοδοτικά εργαλεία-ρύθμιση χρέους
Πρόσφατα ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης, κ. Γιάννης Δραγασάκης, ανέφερε πως είναι δεσμευμένα στο πρόγραμμα δημοσίων επενδύσεων σίγουρα λεφτά από το ΕΣΠΑ ύψους 6,2 δισ. ευρώ, τα οποία μπορεί να φτάσουν τα 7 ή 8 δισ. ευρώ. Τα χρήματα, λοιπόν, αυτά, σύμφωνα με την κυβέρνηση, αναμένεται να μπουν στην οικονομία το δεύτερο εξάμηνο του έτους. Μάλιστα, το Κυβερνητικό Συμβούλιο Οικονομικής Πολιτικής ενέκρινε την ένταξη στο Πακέτο Γιουνκέρ των πρώτων 42 επενδύσεων, συνολικού ύψους 5,4 δισ. ευρώ, που αφορούν σε ενεργειακές επενδύσεις και επενδύσεις σε μεταφορές και υποδομές. Παράλληλα, ο νέος Αναπτυξιακός Νόμος αναμένεται ότι θα δώσει ώθηση στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις με καινοτόμα χαρακτηριστικά, αλλά και κίνητρα για μεγάλου μεγέθους επενδύσεις που μπορεί να προσελκύσουν άμεσα ξένα κεφάλαια.

Από πιο ευρεία σκοπιά, η ρύθμιση για το χρέος, η οποία μετά από χρόνια αναμονής βρίσκεται υπό προϋποθέσεις προ των πυλών, εκτιμάται ότι θα παράσχει διασφαλίσεις στους επενδυτές ομολόγων πως η Ελλάδα έχει πια ένα βελτιωμένο πλαίσιο διαχείρισης των ετήσιων πληρωμών της για το χρέος, επιτρέποντάς τους να σταθμίσουν με μεγαλύτερη ασφάλεια τους κινδύνους και να καταστεί εντέλει δυνατή η επιστροφή του Δημοσίου στις αγορές, με ανεκτό κόστος. Αυτό πρακτικά θα σήμαινε την έναρξη της απεξάρτησης από τα μνημόνια και τη σταδιακή εδραίωση της οικονομίας μας εντός του ορίζοντα αναζητήσεων των διεθνών επενδυτών. Βασική προϋπόθεση είναι η λύση που θα δοθεί, να κριθεί επαρκής από τις αγορές, με άλλα λόγια να μη δοθεί ακόμη μια φορά μεσοβέζικη απάντηση στο ελληνικό ζήτημα, όπως το συνηθίζουν οι ευρωπαίοι ιθύνοντες για πολιτικούς λόγους, κρύβοντας το πραγματικό πρόβλημα κάτω από το χαλί και αναβάλλοντας τις γενναίες αποφάσεις επίλυσής του για το απώτερο μέλλον, με σημαντικό κόστος για τη χώρα.

Βαρύ το πακέτο των νέων μέτρων
Τον Ιούνιο αναμένεται στην αγορά το νέο κύμα ανατιμήσεων σε εκατοντάδες αγαθά και προϊόντα ευρείας κατανάλωσης και σε υπηρεσίες, αφού θα ενεργοποιηθούν τα μέτρα του νέου πακέτου, ύψους 1,8 δισ. ευρώ, που περιέχει αυξήσεις στους περισσότερους έμμεσους φόρους, όπως και η επιβολή νέων. Η νέα καταιγίδα φέρων είναι αποτέλεσμα της συμφωνίας που κλείνει η κυβέρνηση με τους πιστωτές. Ξένοι αξιωματούχοι διατηρούν επιφυλάξεις για την αποτελεσματικότητα των μέτρων. Κατά πληροφορίες, η επιμονή στην επιβολή νέων φόρων έναντι περικοπών σε δαπάνες στο Δημόσιο αποτέλεσε σημείο τριβής στις πολύμηνες διαπραγματεύσεις με τους θεσμούς. Πιο σκληρό στην προώθηση των περικοπών εμφανίστηκε το ΔΝΤ, με βασικό επιχείρημά του ότι η εμμονή στους νέους φόρους δεν αποδίδει τα αναμενόμενα, βυθίζοντας εντέλει την οικονομία σε φαύλο κύκλο ύφεσης και επανάληψης της λήψης νέων μέτρων χωρίς τέλος.

Άλλωστε, πρόκειται για την έκτη φορά τα τελευταία χρόνια που αυξάνεται ο ΦΠΑ, μολονότι η εμπειρία έχει δείξει πως, κάθε φορά που αυξάνονται οι συντελεστές του, διαψεύδονται οι προσδοκίες για την είσπραξη του προγραμματισμένου ύψους εσόδων, αφού βουλιάζει η κατανάλωση. Όπως μάλιστα έχει παραδεχτεί η ίδια η Commission σε παλαιότερη έκθεσή της («Study to quantify and analyse the VAT Gap in the EU-27 Member States), «η αύξηση του ΦΠΑ σε περιόδους ύφεσης και χαμηλής οικονομικής επίδοσης οδηγεί σε χαμηλότερα φορολογικά έσοδα»! Σύμφωνα με την ίδια έκθεση, «η αύξηση του ΦΠΑ κατά μία ποσοστιαία μονάδα οδηγεί σε μείωση 0,7 του συντελεστή συμμόρφωσης των επιχειρήσεων»…

Αναλυτικότερα, λοιπόν, την 1η Ιουνίου αυξάνονται οι φόροι σε καύσιμα, τσιγάρα, αυτοκίνητα και τη μπίρα. Το επόμενο και πιο ισχυρό κύμα θα ξεσπάσει πάνω στη ζήτηση από 1ης Ιουλίου με την αύξηση του ΦΠΑ σε δεκάδες αγαθά, υπηρεσίες και την εστίαση. Ο φόρος στην αμόλυβδη θα αυξηθεί 8-10 λεπτά το λίτρο, με στόχο εσόδων τα 200 εκατ. ευρώ, ενώ εκτιμάται ότι η μέση λιανική τιμή θα αυξηθεί περίπου στα 1,49 ευρώ και η επιβάρυνση στο πετρέλαιο κίνησης θα είναι της τάξης των 3-4 λεπτών το λίτρο. Από την 1η Ιουνίου αυξάνεται και ο ειδικός φόρος κατανάλωσης στη μπίρα, ενώ καταργείται το ειδικό καθεστώς (έκπτωση 50%) στις εταιρείες οινοπνευματωδών που εδρεύουν στα Δωδεκάνησα. Επίσης, αυξάνεται ο ειδικός φόρος κατανάλωσης στα τσιγάρα και τον καπνό, ενώ από την 1η Ιανουαρίου 2017 σχεδιάστηκε η εφαρμογή φόρου και στο ηλεκτρονικό τσιγάρο. Εξάλλου, τον Ιούνιο θα τεθεί σε εφαρμογή και το νέο σύστημα φορολόγησης των αυτοκινήτων.

Την 1η Ιουλίου θα αυξηθεί ο γενικός συντελεστής του ΦΠΑ από 23% σε 24%, με προβλεπόμενα έσοδα περίπου 450 εκατ. ευρώ. Παράγοντες της αγοράς τονίζουν πως πλέον οι επιχειρήσεις αδυνατούν να απορροφήσουν τη νέα επιβάρυνση, πράγμα που θα προκαλέσει κύμα ανατιμήσεων σε προϊόντα και υπηρεσίες. Οι ανατιμήσεις αναμένεται ότι, μεταξύ άλλων, θα αφορούν σε τυποποιημένα είδη διατροφής, αναψυκτικά, χυμούς, εστίαση, κόμιστρα ταξί, εισιτήρια μέσων μαζικής μεταφοράς, καύσιμα, σταθερή και κινητή τηλεφωνία, συνδρομητική τηλεόραση, είδη ένδυσης και υπόδησης, αυτοκίνητα, ηλεκτρικά και ηλεκτρονικά είδη.

Ειδικότερα στη συνδρομητική τηλεόραση αποφασίστηκε να επιβληθεί φόρος 10% από 1ης Ιουλίου 2016 και στις εισαγωγές του καφέ ειδικός φόρος 1-2 ευρώ ανά κιλό, πιθανώς από τον Ιανουάριο του 2017. Η επιβολή ειδικού τέλους διανυκτέρευσης στα ξενοδοχεία –ένα ευρώ ανά αστέρι στα ξενοδοχεία από τρία αστέρια και πάνω και περίπου μισό ευρώ ανά κλειδί στα ενοικιαζόμενα δωμάτια– έχει σχεδιαστεί για το 2018. Τέλος, τον Σεπτέμβριο αναμένεται να υπάρξουν τροποποιήσεις στον ΕΝΦΙΑ, ώστε να αυξηθούν τα έσοδα και να καλυφθούν οι απώλειες από τη μείωση των αντικειμενικών τιμών.

Το πακέτο 1,8 δισ. ευρώ με αυξήσεις στους έμμεσους φόρους

• Αύξηση ΦΠΑ στο 24% από 23% (Ιούλιος 2016).
• Αύξηση ΕΦΚ στην αμόλυβδη 8-10 λεπτά το λίτρο (Ιούνιος 2016).
• Αύξηση ΕΦΚ στο πετρέλαιο κίνησης 3-4 λεπτά το λίτρο (Ιούνιος 2016)
• Αύξηση ΕΦΚ στο πετρέλαιο θέρμανσης, το υγραέριο και το φυσικό αέριο (Ιούνιος 2016).
• Αύξηση ΕΦΚ στην μπίρα και κατάργηση της έκπτωσης 50% στα ποτά στα Δωδεκάνησα (Ιούνιος 2016).
• Αύξηση ΕΦΚ στα τσιγάρα και καπνό (Ιούνιος 2016).
• Αλλαγή στη φορολογία των αυτοκινήτων (Ιούνιος 2016).
• Επιβολή φόρου 10% στη συνδρομητική τηλεόραση (Ιούλιος 2016).
• Αύξηση ΕΝΦΙΑ (Σεπτέμβριος 2016).
• Επιβολή ειδικού φόρου κατανάλωσης 1-2 ευρώ ανά κιλό στις εισαγωγές καφέ (Ιανουάριος 2017).
• Επιβολή ειδικού φόρου κατανάλωσης στα ηλεκτρονικά τσιγάρα (Ιανουάριος 2017).
• Επιβολή τέλους διανυκτέρευσης στα ξενοδοχεία τριών αστέρων και άνω (2018).