ΑΒ ΒΑΣΙΛΟΠΟΥΛΟΣ: Νέος αέρας από το νέο branding

Το εν λόγω project δείχνει ακριβό, καθότι κάθε κατάστημα μετά την ανακαίνισή του αλλάζει πλήρως τη μορφή, την εικόνα και την οργάνωσή του. Η διοίκηση της αλυσίδας, ωστόσο, παρά τις αρνητικές εξελίξεις στην οικονομία δεν πρόκειται να το εγκαταλείψει. Ήδη έχει αποφασίσει να ανακαινίσει κατά το ίδιο πρότυπο και τη μονάδα της Εθνικής Οδού στην Εκάλη, ενώ αναβαθμίσεις γίνονται και σε μικρότερα καταστήματα. Φυσικά, ανάλογο είναι το προφίλ κάθε νέου καταστήματος που ιδρύει η ΑΒ Βασιλόπουλος –φέτος υπολογίζονται περί τα 30, εταιρικά και franchise. Ήδη έχουν λειτουργήσει τα 20. Το πιο πρόσφατο εξ αυτών βρίσκεται στη Σάμο και άνοιξε τις πόρτες του στο καταναλωτικό κοινό τις πρώτες ημέρες του Αυγούστου.

Σημειώνεται ότι η μητρική Delhaize στηρίζει κεφαλαιακά τη θυγατρική της στην Ελλάδα, θεωρώντας ότι παρά τα προβλήματα στην ελληνική οικονομία το οργανωμένο λιανεμπόριο προσφέρεται για επενδύσεις, ενόσω η ταχύτητα της συγκέντρωσής του κυρίως την τελευταία διετία, μέσω των εξαγορών και συγχωνεύσεων, το οδηγούν σε άρδην αλλαγή. Εξάλλου, η ΑΒ Βασιλόπουλος είναι εκ των εταιρειών που συμμετέχουν ενεργά στην «ανασυγκρότηση» της αγοράς, γι΄ αυτό άλλωστε πριμοδοτείται κεφαλαιακά σε ετήσια βάση με περίπου 100 εκατ. ευρώ.

Άνοδος πωλήσεων και το 2015
Όσο για την πορεία των μεγεθών της ΑΒ Βασιλόπουλος, διατηρεί το κερδοφόρο τέμπο της, αλλά και τον αναπτυξιακό της ρυθμό, βασισμένη και στην επέκταση του δικτύου της. Σύμφωνα με πληροφορίες, τον Ιούλιο, που ήταν ένας εμπορικά δυσμενής μήνας λόγω των capital controls στις τράπεζες και του εξαιρετικά αρνητικού κλίματος στην αγορά, η αλυσίδα κατάφερε να κρατήσει το τζίρο της ανοδικό, ενώ ομαλά εξελίχθηκαν τα έσοδά της τον Αύγουστο.

Με βάση τα τελευταία στοιχεία, η εταιρεία φαίνεται ότι θα κρατήσει σε άνοδο και φέτος τον κύκλο εργασιών της, εξασφαλίζοντας νέα μερίδια αγοράς σε έναν κλάδο που, όπως φαίνεται, θα παραμείνει και το 2015 σε ύφεση. Στη θετική πορεία των πωλήσεών της συνέβαλε, μεταξύ άλλων, κατά τη διοίκηση της εταιρείας, το γεγονός ότι πριμοδότησε με προσφορές τα προϊόντα που ανατιμήθηκαν ονομαστικά, λόγω της πρόσφατης αύξησης του ΦΠΑ από 13% σε 23%. Σημειώνεται ότι η θετική πορεία των εσόδων της ΑΒ Βασιλόπουλος έχει συμβάλλει άμεσα και ουσιαστικά στην ανοδική τάση του τζίρου του ομίλου Delhaize στη Νοτιοανατολική Ευρώπη. Σύμφωνα με επίσημα στοιχεία, οι πωλήσεις στη ζώνη της Νοτιοανατολικής Ευρώπης, στην οποία συμμετέχουν οι αγορές της Ελλάδας, της Ρουμανίας και της Σερβίας, αυξήθηκαν κατά 7,9% στο πρώτο εξάμηνο του 2015, με την αξία των εσόδων να φθάνει στα 828 εκατ. ευρώ.

Βρεφική Παιδική διατροφή και φροντίδα. Οικονομική και δημογραφική κρίση καθηλώνουν τις πωλήσεις

Βασικοί παράγοντες που οδηγούν σε πτώση πωλήσεων τα προϊόντα της κατηγορίας την τελευταία πενταετία είναι ασφαλώς η γενικότερη οικονομική δυσπραγία των νοικοκυριών στην Ελλάδα, αλλά και το γεγονός ότι οι μικροί καταναλωτές τους βαίνουν συνεχώς μειούμενοι, καθώς η οικονομική κρίση στην εξέλιξή της αποτυπώνεται μονιμότερα και δραματικά ως δημογραφική κρίση. Το 2014 διαπιστώθηκε και νέα πτώση στον καταπτοημένο τα τελευταία χρόνια δείκτη γεννήσεων (περίπου 1% σε σχέση με το 2013), ενώ βάσει του Πληροφοριακού Συστήματος Διαχείρισης Ληξιαρχικών Πράξεων και το 2015 ξεκίνησε δυσοίωνα. Για ακόμη μια χρονιά οι θάνατοι είναι περισσότεροι από τις γεννήσεις.

Δυστυχώς, όπως όλα δείχνουν, η κοινωνία μας θα υφίσταται τις συνέπειες της δημογραφικής κρίσης για πολλά χρόνια και σε πλήθος τομέων της ζωής της… Ήταν φυσικό επακόλουθο η συγκεκριμένη αγορά προϊόντων να επηρεαστεί άμεσα. Όπως επισημαίνει η κυρία Λένα Μαριόλη, Marketing & Sales Director των Φαρμακευτικών Εργαστηρίων CANA, ο συνδυασμός των πτωτικών τάσεων στην αγοραστική δύναμη των καταναλωτών και της μείωσης των τοκετών κατά 18%-19% την τελευταία πενταετία επιδρά αρνητικά στην εξέλιξη των πωλήσεων των προϊόντων βρεφικής φροντίδας και διατροφής, τονίζοντας ότι «με βάση αυτές τις συνθήκες τα είδη που επιλέγονται για τα νέα μέλη της οικογένειας, πρέπει να συνδυάζουν τη σωστή τιμή και την καλύτερη δυνατή ποιότητα. Πάντως, επειδή τα προϊόντα της συγκεκριμένης κατηγορίας είναι αναντικατάστατα, οι διακυμάνσεις στην αγορά τους δεν είναι τόσο έντονες όσο, τουλάχιστον, σε άλλες κατηγορίες», σημειώνει. Αξίζει, λοιπόν, να δούμε ειδικότερα τα συμβαίνοντα ανά κατηγορία προϊόντων σε αυτή την ευρεία αγορά, προκειμένου να επισημάνουμε τις επί μέρους διαφοροποιήσεις τους σε σχέση με τις γενικές τάσεις που επικρατούν.

Βρεφικές πάνες
Χαρακτηριστικά είναι τα στοιχεία πωλήσεων για τις βρεφικές πάνες. Η πτώση σε όγκο κατά 4,2%, με αντίστοιχη πτώση σε αξία (-4,8%) στο πρώτο εξάμηνο του 2015, αποδίδεται στη διαρκή μείωση των τοκετών. Ωστόσο, επισημαίνουμε ότι το 2014 ήταν χρονιά ανόδου για τη συγκεκριμένη κατηγορία, σε σχέση με το 2013, πράγμα που στην πρώτη ματιά μοιάζει παράδοξο. Αλλά η άνοδος αυτή αφορούσε στις πωλήσεις των σούπερ μάρκετ και συνδέεται με τη στροφή των καταναλωτών σε αυτό το κανάλι διανομής, προκειμένου να επωφελούνται από τις τιμές του και κυρίως τις προσφορές του.

Ενδιαφέρον στη συγκεκριμένη κατηγορία έχει το γεγονός ότι οι πάνες ιδιωτικής ετικέτας εμφανίζουν σημαντική πτώση πωλήσεων και μάλιστα συνεχιζόμενη. Η εν λόγω πτώση στο πρώτο εξάμηνο του 2015, σε σχέση με το αντίστοιχο του 2014, έφτασε 20% σε όγκο και 19% σε αξία, πράγμα που αποδίδεται στην πολιτική των ανταγωνιστικών τιμών και των συχνών price off προσφορών, με αρκετά μεγάλες εκπτώσεις, που πραγματοποιούν κυρίως την τελευταία τριετία οι επώνυμοι «παίκτες» της αγοράς, καταφέρνοντας να μειώσουν σημαντικά την απόσταση των τιμών τους από τις private label πάνες, ελέγχοντας εντέλει την ανάπτυξη του μεριδίου τους. Το μερίδιο της βρεφικής πάνας ιδιωτικής ετικέτας σήμερα αγγίζει μόλις το 5% της συνολικής αγοράς (η συγκεκριμένη εκτίμηση δεν λαμβάνει υπόψιν της τα σχετικά στοιχεία πωλήσεων της Lidl).

Όπως τονίζει η κυρία Νάσια Τσουμπρή, Group Product Manager της ΜΕΓΑ Προϊόντα Ατομικής Υγιεινής ΑΕ, η κατηγορία της βρεφικής πάνας είναι από τις απαιτητικότερες, καθώς η κάθε μάρκα οφείλει να κατακτά την αγοράστρια πολύ πριν τη στιγμή της απόφασης αγοράς (πχ από την περίοδο της εγκυμοσύνης της) και να της εμφυσά την πιστότητα στη μάρκα στο σύντομο διάστημα των δύο-τριών ετών, που το μωρό της χρειάζεται την πάνα. Στο πλαίσιο αυτό η πιστότητα στην κατηγορία κυμαίνεται εξαιρετικά υψηλά, όπως ιδιαίτερα υψηλές είναι και οι απαιτήσεις κι ευαισθησίες των νέων μανάδων. Ισχυρότατος είναι, όμως, και ο ανταγωνισμός στην κατηγορία, που διεξάγεται κατ’ ανάγκην σε πολυεθνικό πλαίσιο, με προϊόντα παραγόμενα σε χώρες όπως η Γερμανία (Pampers) κι η Σουηδία (Libero).

Οι βρεφικές πάνες ως γνωστόν χωρίζονται σε δύο βασικές υποκατηγορίες: τις «ανοιχτές» πάνες –τη μεγαλύτερη υποκατηγορία– και τις «πάνες-βρακάκι». Σύμφωνα με στοιχεία μέχρι και τον Απρίλιο του 2015, η κατηγορία της βρεφικής πάνας στο σύνολό της εμφάνισε μείωση πωλήσεων σε όγκο και αξία. Η μείωση, όμως, ήταν σημαντικότερη στην περίπτωση της «πάνας βρακάκι» (-13,3% σε όγκο και -12,8% σε αξία), γεγονός που αιτιολογεί κυρίως το υψηλότερο κόστος της, σε σχέση με την «ανοιχτή» πάνα. Όπως εξηγεί η κυρία Τσουμπρή, η «ανοιχτή» βρεφική πάνα έχει τη μερίδα του λέοντος στην κατηγορία ακριβώς επειδή χρησιμοποιείται στο μεγαλύτερο δυνατό αναγκαίο χρόνο ανά παιδί (από τη γέννησή του ως τη διακοπή χρήσης της πάνας), σε αντίθεση με την «πάνα βρακάκι» που χρησιμοποιείται κατά κανόνα στην περίοδο εκμάθησης της χρήσης τουαλέτας, ενώ έχει σαφώς πιο ανταγωνιστική τιμή ανά τεμάχιο, συγκριτικά με την «πάνα βρακάκι».

Προϊόντα περιποίησης
Στα προϊόντα βρεφικής και παιδικής περιποίησης διαπιστώνεται πτώση πωλήσεων σχεδόν στο σύνολο των κατηγοριών. Ως προς τον όγκο η πτώση είναι της τάξης του 3,4% και αντίστοιχη (-3,8%) σε αξία. Τη μεγαλύτερη πτώση σε όγκο είχαν τα παιδικά σαπούνια (-9,1%), ακολούθησαν τα γαλακτώματα (-7,6%), ενώ η μείωση στις υπόλοιπες κατηγορίες κυμάνθηκε κοντά στον μέσο όρο της κατηγορίας. Τα παιδικά σαμπουάν (το 1/3 περίπου των πωλήσεων της κατηγορίας) παρουσίασαν πτώση -2,3% σε αξία και -3,6% σε όγκο πωλήσεων κατά το πρώτο εξάμηνο του 2015, σε σχέση με το αντίστοιχο διάστημα του 2014. Μοναδική εξαίρεση ήταν οι παιδικές κρέμες περιποίησης, που γνώρισαν σημαντική άνοδο τόσο στον όγκο (10%) όσο και σε αξία (6,5%) πωλήσεων. Σχετικά πιθανολογείται πως οι συγκεκριμένες κρέμες χρησιμοποιούνται από όλη την οικογένεια κι ότι γι’ αυτό συνιστούν την εξαίρεση στο γενικό κανόνα.


Είδη διατροφής
Η εικόνα της αγοράς στα είδη διατροφής για παιδιά εμφανίζει έντονες διαφοροποιήσεις. Στα παιδικά μπισκότα πχ υπήρξε οριακή άνοδος σε όγκο και σε αξία κατά το ίδιο ποσοστό (0,4%). Τα συγκεκριμένα προϊόντα παρουσίασαν θετικό πρόσημο και το 2014 σε σχέση με το 2013. Αντιθέτως τα παιδικά δημητριακά παρουσίασαν σημαντική πτώση 5% σε όγκο και 5,4% σε αξία στο πρώτο εξάμηνο του έτους. Όπως εκτιμάται, τα νοικοκυριά με παιδιά πλέον προμηθεύονται δημητριακά που καταναλώνονται από μικρούς και μεγάλους, αποφεύγοντας τα εξειδικευμένα παιδικά προϊόντα. Στις βρεφικές κρέμες, ενώ υπήρξε άνοδος στις πωλήσεις σε όγκο κατά 1%, αυτή συνοδεύτηκε από σημαντική πτώση σε αξία της τάξης του 6,7%. Ο έντονος ανταγωνισμός, κυρίως με όχημα τις προσφορές και τη μείωση των τιμών, οδήγησε σε αυτή την εξέλιξη.

Η κυρία Μαριόλη σχολιάζει ότι «οι Έλληνες αγοράζουν λιγότερα σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια, ενώ κάνουν πιο στοχευμένες αγορές, υιοθετώντας μια πιο υγιεινή στάση ζωής και διατροφής, με γνώμονα την ποιότητα. Παρακολουθώντας τη σχετική τάση, δημιουργήσαμε προϊόντα όπως οι βιολογικές βρεφικές τροφές bio-bebe, που πληρούν τις σχετικές προδιαγραφές, παρασκευάζονται με φυσικό τρόπο, δεν περιέχουν συντηρητικά και είναι value for money». Μετά την πτώση που παρατηρήθηκε το 2014, η κατηγορία του βρεφικού γάλακτος κατά το πρώτο εξάμηνο του 2015 σημείωσε οριακή αύξηση όγκου πωλήσεων, που συνοδεύτηκε από άνοδο και στην αξία πωλήσεων κατά 1,8%.

Υπενθυμίζουμε τη μεγάλη μάχη και τις οξύτατες αντιπαραθέσεις όταν επιτράπηκε η πώληση βρεφικού γάλακτος από τα σούπερ μάρκετ. Τότε είχαν γεννηθεί προσδοκίες σχετικά με την πτώση της τιμής του προϊόντος προς όφελος των καταναλωτών. Αρχικά βεβαίως είχε υπήρξε μια τέτοια πτώση, αλλά στη συνέχεια οι τιμές σταθεροποιήθηκαν. Έτσι, η άνοδος σε αξία πωλήσεων υπερέβη την άνοδο σε όγκο, πράγμα που δηλώνει ότι υπήρξε μια –έστω μικρή– ανατιμητική τάση. Σε ό,τι αφορά το παιδικό γάλα, η πτώση στην αξία πωλήσεων ήταν πολύ σημαντική φτάνοντας το 17%, ενώ σε ότι αφορά τον όγκο ήταν της τάξης του -13% κατά το πρώτο εξάμηνο του 2015, σε σχέση με το αντίστοιχο διάστημα του 2014.

Όπως επισημαίνεται, οι καταναλωτές λόγω της οικονομικής δυσπραγίας προτιμούν να προμηθεύονται ένα γάλα για την ικανοποίηση των αναγκών όλων των μελών της οικογένειας, γυρνώντας τις πλάτες τους στα ειδικά γάλατα –μεταξύ άλλων και στα παιδικά. Άλλωστε στο σύνολο των αλυσίδων μπορεί κανείς πια να βρίσκει φρέσκο γάλα, εισαγόμενο ή ιδιωτικής ετικέτας, σε τιμή χαμηλότερη του ενός ευρώ, πράγμα που καθιστά την αγορά του ελκυστική.

Μάλιστα, κάποια αλυσίδα διαθέτει μια συγκεκριμένη ημέρα της εβδομάδας όλα τα γάλατα σε χαμηλή τιμή, ενώ και πολλές γαλακτοβιομηχανίες προχωρούν σε διάφορες προσφορές. Το εξειδικευμένο παιδικό γάλα υπό αυτή την έννοια θεωρείται ιδιαιτέρως ακριβό, χωρίς μάλιστα να πείθονται οι καταναλωτές ότι «προσφέρει κάτι επιπλέον». Γίνεται πραγματικότητα έτσι αυτό που προέβλεπε σχετική έρευνα της Ένωσης Διαιτολόγων Διατροφολόγων Ελλάδας, στο πλαίσιο της οποίας κατά το 33% οι ερωτώμενοι είχαν απαντήσει ότι για να αντεπεξέλθουν οικονομικά ήταν διατεθειμένοι να κάνουν έκπτωση ακόμα και στην ποιότητα των τροφίμων που καταναλώνουν, ενώ κατά το 25% των γονέων οι ερωτώμενοι δήλωναν διατεθειμένοι να μειώσουν το επίπεδο της ποιότητας των τροφίμων που προορίζονται για τα παιδιά τους. Σημειωνόταν μάλιστα ότι η κοινωνία μας βρίσκεται στα πρόθυρα μιας βαθιάς διατροφικής κρίσης, με ανυπολόγιστες εκτάσεις και συνέπειες…

Η χαμηλή τιμή και τα περί «πιο υγιεινού» φαίνεται ότι ενισχύουν την αντίσταση στις πτωτικές τάσεις στην αγορά των παιδικών χυμών. Εδώ δεν ισχύουν όσα αναφέραμε για το γάλα για έναν ακόμη λόγο: οι παιδικοί χυμοί προσφέρουν μια οικονομική εναλλακτική λύση έναντι των αναψυκτικών, τα οποία αποφεύγονται σαν καθημερινή συνήθεια των παιδιών. Έτσι οι παιδικοί χυμοί εμφάνισαν μια οριακή άνοδο πωλήσεων σε όγκο (0,2%) και σε αξία (0,9%), ενώ σημαντικά υποχώρησαν οι πωλήσεις των παιδικών χυμών ιδιωτικής ετικέτας κατά 6,4% σε όγκο και 8,1% σε αξία. Αντιθέτως, στο παιδικό γιαούρτι υπήρξε πτώση πωλήσεων κατά 1,6% σε όγκο και 2,8% σε αξία, ενώ η εμφάνιση προϊόντων ιδιωτικής ετικέτας στην κατηγορία μετά το 2013 φαίνεται ότι στέφεται από επιτυχία, αφού τριπλασίασαν τις πωλήσεις τους στο πρώτο εξάμηνο του 2015, σε σχέση με το αντίστοιχο διάστημα του 2014.

Οι καταναλωτικές προτιμήσεις
Το δυσμενές οικονομικό περιβάλλον έχει επηρεάσει περιορισμένα τις συνολικές πωλήσεις σε όγκο βρεφικών πανών, πιστεύει η κυρία Τσουμπρή, καθώς πρόκειται για είδος πρώτης ανάγκης. Συνεπώς η μείωση των πωλήσεων σε όγκο είναι φαινόμενο κυρίως της υπογεννητικότητας, ενώ η οικονομική κρίση άμεσα επηρεάζει την αξία των πωλήσεων της κατηγορίας, εφόσον η μέση τιμή των επώνυμων πανών έχει μειωθεί υπό συνθήκες σημαντικής αύξησης των προσφορών, τόσο σε συχνότητα όσο και σε βάθος εκπτώσεων. «Βέβαια, παρά το γεγονός ότι οι Έλληνες καταναλωτές αναζητούν περισσότερο από ποτέ τις προσφορές», σχολιάζει η κυρία Τσουμπρή, «στην κατηγορία η άριστη ποιότητα, η αποφυγή ερεθισμών και η μέγιστη δυνατή φιλικότητα προς το βρεφικό δέρμα παραμένουν πολύ ισχυρά επιχειρήματα για την επιλογή προϊόντος.

Συνεπώς, οι προσφορές είναι μόλις ένα από τα κριτήρια βάσει των οποίων οι καταναλωτές προβαίνουν στην αγοραστική απόφαση. Η ποιότητα, η εικόνα του προϊόντος και η εμπειρία χρήσης του εξακολουθούν να προσδιορίζουν πολύ σημαντικά κριτήρια επιλογής μάρκας». Η κυρία Μαριόλη σχολιάζει την έντονη τάση των καταναλωτών να προτιμούν προϊόντα «που τους εξασφαλίζουν κάποια ανταμοιβή, δηλαδή εκπτώσεις και προσφορές», σημειώνοντας ότι σε αυτό το πλαίσιο οι προμηθεύτριες εταιρείες υιοθετούν μια αμοιβαία επωφελή πολιτική, αυξάνοντας τις εκπτώσεις και τις προσφορές τους.

Μια τάση των αγοραστικών προτιμήσεων ιδιαίτερα έντονη πλέον, όπως μας επισημάνθηκε, είναι υπέρ των ελληνικών παιδικών προϊόντων. Εξάλλου, σε προηγούμενο σχετικό αφιέρωμα είχαμε αναφερθεί σε έρευνα του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών, σύμφωνα με την οποία το 87% των καταναλωτών προτιμά την αγορά ελληνικών προϊόντων όταν τα βρίσκει στα σούπερ μάρκετ αντί των εισαγομένων, το 80% πιστεύουν ότι αυτά προσφέρουν μεγαλύτερη ασφάλεια, το 79% ότι έχουν καλύτερη ποιότητα και το 90% ότι η προτίμησή τους οδηγεί στη στήριξη της ελληνικής οικονομίας.

Ενδιαφέρον έχει η επισήμανση ότι συμβολή στην συγκράτηση του υψηλού μεριδίου των επωνύμων βρεφικών πανών κι άλλων προϊόντων βρεφικής φροντίδας και περιποίησης έχουν τα επιτυχημένα λανσαρίσματά τους, που προσφέρουν βελτιωμένη ποιότητα και προστιθέμενη αξία στον αγοραστή. Η κυρία Τσουμπρή ανέφερε ως χαρακτηριστικό παράδειγμα το επαναλανσάρισμα των βρεφικών πανών Babylino Sensitive τον Μάιο του 2011 από τη ΜΕΓΑ, που κατάφερε εν μέσω κρίσης σε τέσσερα χρόνια να τετραπλασιάσει το μερίδιο αγοράς της μάρκας.

Μόνιμη θέση στο καλάθι
Λαμβάνοντας υπόψιν τη μείωση των γεννήσεων, τάση της οποίας την αντιστροφή κάθε άλλο παρά ευνοεί το δυσμενές οικονομικό περιβάλλον, δεν προβλέπεται ανάπτυξη των πωλήσεων της εν λόγω ευρείας κατηγορίας προϊόντων. Ωστόσο, όπως εκτιμάται, υπάρχουν τα περιθώρια για τις ελληνικές προμηθευτικές επιχειρήσεις να διευρύνουν τα μερίδια αγοράς τους, επενδύοντας στη σχετική εύνοια των καταναλωτών για τα εγχώρια παραγόμενα προϊόντα, υιοθετώντας παράλληλα πολιτικές κατάλληλα σχεδιασμένων λανσαρισμάτων, προωθήσεων-προσφορών και ανταγωνιστικών τιμών. Άλλωστε, το τελευταίο που «κόβει» από τα έξοδά της η τυπική ελληνική οικογένεια είναι ό,τι ικανοποιεί τις ανάγκες των παιδιών της, κυρίως όταν διάγουν την τρυφερή τους ηλικία. «Η βρεφική φροντίδα και διατροφή, περιλαμβάνοντας προϊόντα πρώτης ανάγκης, έχει πάντα θέση της στο καλάθι του καταναλωτή. Πιστεύουμε, λοιπόν, ότι προϊόντα υψηλής ποιότητας που διατίθενται στη σωστή τιμή, θα κερδίζουν σταδιακά μεγαλύτερο μερίδιο αγοράς», σημειώνει, δίνοντας μια νότα αισιοδοξίας, η κυρία Μαριόλη.

Capital Controls & Επιχειρείν Forum: Τα προβλήματα της αγοράς στο προσκήνιο

Η εκδήλωση ξεκίνησε με ομιλία του Γενικού Γραμματέα Εμπορίου & Καταναλωτή του Υπουργείου Οικονομίας, Υποδομών, Ναυτιλίας & Τουρισμού, κ. Αντώνη Παπαδεράκη, ο οποίος, απαντώντας στις πιεστικές ερωτήσεις του κοινού του συνεδρίου, κυρίως για τις καθυστερήσεις στη διαδικασία έγκρισης αιτημάτων για πληρωμές προμηθευτών εξωτερικού, τα οποία κατάθεταν επιχειρήσεις εισαγωγών και βιομηχανίες, που χρειάζονται πρώτες ύλες για την παραγωγή και συσκευασία των προϊόντων τους, ώστε να μπορούν να τα εξάγουν, δήλωσε την κατανόηση της γενικής γραμματείας στα σημαντικά προβλήματα του επιχειρηματικού κόσμου και επανέλαβε τη δέσμευσή του για συνεχή προσπάθεια επίλυσης των επιμέρους ζητημάτων.

Παράλληλα, όμως, τόνισε πως «τα capital controls ήταν μια επιβεβλημένη και αναπόφευκτη απόφαση για την αποτροπή της κατάρρευσης του τραπεζικού συστήματος, δεδομένης της οικονομικής ασφυξίας που άσκησαν εκβιαστικά οι δανειστές της χώρας απέναντι στην ελληνική κυβέρνηση και το ελληνικό κράτος», και επισήμανε πως «προβλήματα θα εξακολουθήσουν να υπάρχουν όσο δεν υπάρχει οριστική λύση στο πρόβλημα ρευστότητας των τραπεζών». Αναφέρθηκε, ιδιαίτερα, στην καθυστέρηση προσαρμογής του κλάδου των μεταφορών στη χρήση σύγχρονων μέσων πληρωμών, γεγονός που πρέπει να προβληματίσει τον κλάδο. Ακόμη, τόνισε πως η ψηφιοποίηση των συναλλαγών συμβάλει στην ενδυνάμωση του υγιούς ανταγωνισμού, χτυπώντας την «μαύρη» οικονομία.

«Η προώθηση των τραπεζικών συναλλαγών μέσω των ψηφιακών μέσων είναι πολύ σημαντικό εργαλείο για την πάταξη του παραεμπορίου και της φοροδιαφυγής και της εισφοροδιαφυγής. Εάν αυτός ο στόχος επιτευχθεί, θα έχει σημαντικό αντίκτυπο στα δημόσια έσοδα, και κατά συνέπεια, θα μπορέσει να οδηγήσει και στην ελάφρυνση των φορολογικών βαρών για τους πολίτες». Κάνοντας ιδιαίτερη μνεία στη συνεργασία που αναπτύχθηκε στις δύσκολες αυτές συνθήκες μεταξύ Γενικής Γραμματείας και φορέων εκπροσώπησης της αγοράς, ο κ. Παπαδεράκης δήλωσε πως προσδοκία της Γραμματείας είναι να αναπτυχθεί περαιτέρω, στο πλαίσιο της συζήτησης για τον σχεδιασμό ενός νέου αναπτυξιακού μοντέλου της χώρας. Από τον κ. Παπαδεράκη, τονίστηκε, επίσης, πως η –εξ ανάγκης- μετάβαση στο πλαστικό και ηλεκτρονικό χρήμα, «βάζει τις βάσεις για την ανάπτυξη των νέων μορφών επιχειρηματικότητας.

Η εξοικείωση των καταναλωτών με τις ηλεκτρονικές πληρωμές μπορεί να οδηγήσει στο μείωση των πληρωμών με αντικαταβολή, που δημιουργεί συχνά προβλήματα στον τομέα αυτό. Αυτή η εξέλιξη πρέπει να εκτιμηθεί θετικά από τις επιχειρήσεις, ώστε να επενδύσουν στο ηλεκτρονικό εμπόριο, με στόχο να βελτιωθεί γενικά η θέση της χώρας στην νέα ψηφιακή αγορά, που αποτελεί και σημαντική προτεραιότητα για την Ευρωπαϊκή Ένωση». Η επίδραση των capital controls στη συμπεριφορά καταναλωτών και επιχειρήσεων καταγράφηκε σε έρευνες, όπως οι συγκεκριμένες που παρουσιάστηκαν από τον Καθηγητή του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών, κ. Γεώργιο Δουκίδη (βλ. σελ. 72-73). Σε παρόμοια συμπεράσματα οδηγούν και τα αποτελέσματα της έρευνας της Endeavor Greece, που παρουσιάστηκαν από τον Διευθύνοντα Σύμβουλό της, κ. Χάρη Μακρυνιώτη, με τίτλο «#GReality: Επιχειρηματικότητα στην Ελλάδα με Κεφαλαιακούς Ελέγχους», όπου, μεταξύ άλλων (βλ. σελ. 74-75).

Εντυπωσιακή συμμετοχή επαγγελματικών φορέων και εξειδικευμένων στελεχών
Στα τέσσερα πάνελ του συνεδρίου αναπτύχθηκαν από τους εκπροσώπους σημαντικών επαγγελματικών φορέων της χώρας και από εξειδικευμένα στελέχη της αγοράς, τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι επιχειρήσεις, αλλά και συγκεκριμένες προτάσεις για την όσο το δυνατόν καλύτερη διαχείρισή τους, όχι με μια «πυροσβεστική» λογική, αλλά μέσω μιας νέας οπτικής, που θα βοηθήσει τις επιχειρήσεις να έχουν παρουσία στην αγορά, στην «μετά την κρίση» αγορά. Βασικά χαρακτηριστικά της, όπως αναφέρθηκε, θα πρέπει να είναι η συνεργασία των επιχειρήσεων, η αξιοποίηση του ανθρώπινου δυναμικού και των νέων τεχνολογιών, καθώς και η ευρηματικότητα. Βασικό, όμως, όπλο των επιχειρήσεων, τονίστηκε, θα πρέπει να είναι η δημιουργία μιας «ομάδας έκτακτης ανάγκης», που, λαμβάνοντας υπόψη τα δεδομένα, θα σχεδιάζει τις στρατηγικές τους κινήσεις.

Στo πρώτο πάνελ (Εμπόριο – Βιομηχανία), συμμετείχαν οι: Δρ. Γιώργος Ξηρογιάννης, Διευθυντής Αναπτυξιακών Πολιτικών, Σύνδεσμος Επιχειρήσεων & Βιομηχανιών (ΣΕΒ), Γιάννης Χατζηθεοδοσίου, Πρόεδρος, Επαγγελματικό Επιμελητήριο Αθήνας (ΕΕΑ), Νίκος Καραγεωργίου, Πρόεδρος, Ελληνικός Σύνδεσμος Βιομηχανιών Επώνυμων Προϊόντων (ΕΣΒΕΠ), Σταμάτης Ανδριανόπουλος, Executive Consultant, Planning, Δημήτρης Κωλέττας, Εκπρόσωπος Συνδέσμου Επιχειρήσεων Λιανικής Πωλήσεως Ελλάδος (ΣΕΛΠΕ) και Δρ Σταμάτης Τουρνής, Principal Consultant, Διαχείριση Κινδύνων & Επιχειρησιακή Συνέχεια, Tournis Consulting LP. Ο συντονισμός της συζήτησης έγινε από την Ξένια Μαντζιώρη, Διευθύντρια Σύνταξης του περιοδικού «σελφ σέρβις».

Στο δεύτερο πάνελ (Τραπεζικές συναλλαγές – Χρηματιστήριο – Ρευστότητα), συμμετείχαν οι: Μιχάλης Περσιάνης, Οικονομικός Αναλυτής, Διευθυντής Εταιρικών Υποθέσεων, Τράπεζα Κύπρου, Παντελής Λάμπρου, Διευθυντής Στρατηγικής Επικοινωνίας & Ανάλυσης Αγορών, Όμιλος Χρηματιστηρίου Αθηνών, Κάτια Νταή, Προϊσταμένη Τμήματος Αγορών & Συστημάτων Εκκαθάρισης και Διακανονισμού, Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς, Κυριάκος Λουφάκης, Πρόεδρος, Σύνδεσμος Εξαγωγέων Βορείου Ελλάδος (ΣΕΒΕ), Γιώργος Ραουνάς, Αντιπρόεδρος ΔΣ, Σύνδεσμος Εταιρειών Συμβούλων Μάνατζμεντ Ελλάδος (ΣΕΣΜΑ) και Δρ. Δημήτρης Κρεμαλής, εταίρος, Κρεμαλής Δικηγορική Εταιρεία. Συντονιστής του πάνελ ήταν ο Δημήτρης Κωνσταντέλλος, Corporate Affairs Advisor και μέλος της Οργανωτικής Επιτροπής του Συνεδρίου.

Στο τρίτο πάνελ (Παραγωγή – Εισαγωγές – Εξαγωγές – Logistics) συμμετείχαν οι: Αλεξάνδρα Πίττα-Χαζάπη, Αντιπρόεδρος του ΔΣ, Πανελλήνιος Σύνδεσμος Εξαγωγέων (ΠΣΕ), Νίκος Ροδόπουλος, Πρόεδρος, Ελληνική Εταιρεία Logistics (ΕΕL), Παύλος Αρναούτης, Πρόεδρος, Σύνδεσμος Επιχειρήσεων Ιατρικών και Βιοτεχνολογικών Προϊόντων (ΣΕΙΒ), Βασίλης Χαλκιάς, Διευθύνων Σύμβουλος, Αττικές Διαδρομές ΑΕ, Πρόεδρος, Ελληνικές Υποδομές και Οδοί με Διόδια (HELLASTRON) και Ευριπίδης Δοντάς, Πρόεδρος, Σύνδεσμος Βιομηχανιών Θεσσαλίας & Κεντρικής Ελλάδας (ΣΒΘΚΕ). Ο συντονισμός του διαλόγου έγινε από την Κατερίνα Δρόσου, Διεύθυνση Σύνταξης του περιοδικού Plant Management.

Το τελευταίο πάνελ είχε ως θέμα το ηλεκτρονικό εμπόριο και τις ψηφιακές συναλλαγές. Συμμετείχαν οι: Καθηγητής Γεώργιος Δουκίδης, Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Γιάννης Σύρρος, Γενικός Διευθυντής, Σύνδεσμος Επιχειρήσεων Πληροφορικής & Επικοινωνιών Ελλάδας (ΣΕΠΕ), Μέλος ΔΣ DIGITALEUROPE, Αντιπρόεδρος για την Ευρώπη WITSA, Παναγιώτης Γκεζερλής, Γενικός Διευθυντής, Ελληνικός Σύνδεσμος Ηλεκτρονικού Εμπορίου (GRECA), Γιάννης Κωτσής-Γιανναράκης, Γενικός Διευθυντής, Σύνδεσμος Εταιρειών Κινητών Εφαρμογών Ελλάδος (ΣΕΚΕΕ), Μάκης Σαββίδης, Αντιπρόεδρος, Ελληνική Ένωση Επιχειρήσεων Πωλήσεων από Απόσταση & Ηλεκτρονικού Εμπορίου (ΕΠΑΜ) και Δημήτρης Αυλωνίτης, Ειδικός Συνεργάτης, Γ.Γ. Εμπορίου & Καταναλωτή, Υπουργείο Οικονομίας, Υποδομών, Ναυτιλίας & Τουρισμού. Ο συντονισμός έγινε από τον Νικόλας Κονδάκη, Διευθυντή Business Unit της BOUSSIAS.

Η κυπριακή εμπειρία
Χρήσιμα συμπεράσματα από τη διαχείριση των capital controls στην Κύπρο παρουσιάστηκαν από τον Διευθυντή Εταιρικών Υποθέσεων της Τράπεζας Κύπρου και Οικονομικό Αναλυτή, κ. Μιχάλη Περσιάνη, ο οποίος αναφέρθηκε στο γεγονός ότι και οι κυπριακές επιχειρήσεις, όπως και οι ελληνικές, εγκλωβίστηκαν στη λογική της άρνησης δημιουργίας εναλλακτικού πλάνου και τόνισε πως ένα πλάνο που λαμβάνει υπόψη το χειρότερο σενάριο, ακόμη κι αν δεν χρειαστεί να εφαρμοστεί, θα αποτελέσει τουλάχιστον μια χρήσιμη άσκηση, αποκαλύπτοντας παράλληλα, στην πορεία σχεδιασμού του, πολλές κρυφές δυνατότητες κάθε οργανισμού. Από τον κ. Γιάννη Μηνά, Οικονομικό Διευθυντή ενός εκ των μεγαλυτέρων ομίλων διανομών της Κύπρου, παρουσιάστηκε (μέσω Skype) ο τρόπος αντίδρασης του ομίλου κατά την περίοδο των capital controls στην Κύπρο.


Ερευνα: Γιώργος Δουκίδης, Καθηγητής, ΟΠΑ

Ηλεκτρονικό εμπόριο και capital controls

Τα capital controls επηρέασαν τη συμπεριφορά καταναλωτών και επιχειρήσεων στον τομέα του ηλεκτρονικού εμπορίου και την ηλεκτρονική τραπεζική, σε διάστημα μόλις 3 εβδομάδων. Τις αλλαγές κατέγραψαν οι έρευνες του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών.

Στην εισήγησή του ο καθ. Γιώργος Δουκίδης εκ μέρους του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών (ΟΠΑ) παρουσίασε τα συμπεράσματα δύο ad hoc ερευνών του Εργαστηρίου Ηλεκτρονικού Επιχειρείν και Ηλεκτρονικού Εμπορίου (ELTRAN) του ΟΠΑ, σχετικά με την επίδραση των capital controls αφενός στο B2C ηλεκτρονικό εμπόριο και την ηλεκτρονική τραπεζική και αφετέρου στις ελληνικές εταιρείες που δραστηριοποιούνται και συναλλάσσονται μέσω του ψηφιακού περιβάλλοντος. Ο ομιλητής επισήμανε ότι η επίδραση των capital controls ήδη στις τρεις πρώτες εβδομάδες της εφαρμογής τους –πολλώ δε μάλλον εφόσον επιμείνουν να ταλαιπωρούν την αγορά σε προοπτική μηνών– άλλαξε δραματικά τη συμπεριφορά των συναλλασσόμενων σε ψηφιακά μέσα, οι οποίοι σε γενικές γραμμές αριθμούν περί τα 2 εκατ. φίλους των on line αγορών κάθε είδους και το 1 εκατ. χρήστες του e-banking. Οι σχετικές αλλαγές θα έχουν μακροπρόθεσμες συνέπειες σε ό,τι αφορά την εξοικείωση κοινού και επιχειρήσεων με τις συναλλαγές σε ψηφιακό περιβάλλον, την επέκτασή τους, αλλά και την αναζήτηση εναλλακτικών μορφών συναλλαγών, που ανατρέπουν τις μέχρι πρότινος ισχύουσες τάσεις.

Οι καταναλωτές στρέφονται στο on line
Σύμφωνα με τα συμπεράσματα της πρώτης έρευνας, που διενεργήθηκε επί δείγματος 250 ατόμων, οι ερωτώμενοι δήλωσαν ότι τα capital controls τους ώθησαν στην αξιοποίηση του e- banking, με σκοπό κατά 47% την αντιμετώπιση της έλλειψης μετρητών και κατά 39% τη μείωση του υπολοίπου των λογαριασμών τους, λόγω του φόβου κουρέματος των καταθέσεών τους. Μόλις κατά το 8% δήλωσαν ότι στράφηκαν σε on line αγορές αγαθών για την εύρεση συγκεκριμένων ειδών. Πάντως, κατά το 55% πραγματοποίησαν on line αγορές μετά την επιβολή του ελέγχου κεφαλαίων, αν και η σχετική συνήθεια περιορίστηκε στο 45% από 73% στους ανθρώπους του δείγματος, οι οποίοι, πάντως, επέλεξαν τώρα τις πληρωμές κυρίως με χρεωστικές κάρτες (52%) ή πιστωτικές (23%), εγκαταλείποντας την προτίμηση της αντικαταβολής και του PayPal (10% και μόλις 4% αντίστοιχα, έναντι 38% και 36% προ του ελέγχου κεφαλαίων).

Αντίστοιχα, η μεταφορά χρημάτων στο e-banking ενισχύθηκε στο 73% από το σύνηθες 63%, ενώ η προτίμηση χρήσης του για την ενημέρωση υπολοίπου και τις αποπληρωμές μη τραπεζικών λογαριασμών δεν διαφοροποιήθηκε αισθητά. Το σημαίνον είναι, πάντως, όπως τόνισε ο κ. Δουκίδης, ότι οι κεφαλαιακοί έλεγχοι ώθησαν σε αύξηση της έντασης χρήσης όλων των υπηρεσιών του e-banking κατά 30%. Εκκρεμεί, λοιπόν, η μελλοντική διερεύνηση του ίχνους της σχετικής τάσης συμπεριφοράς των χρηστών.

Σε ό,τι αφορά τις on line αγορές γενικά, η έρευνα έδειξε πως τα capital controls επέδρασαν ανασταλτικά, αφού μόλις ο 1 στους 7 on line αγοραστές τις αύξησε και κατά το 1/3 του συνόλου τους τις μείωσαν σε όλες τις κατηγορίες αγαθών, ενώ μόλις οι 2 στους 10 έκαναν κάποια αύξηση αγορών, κυρίως από τα on line φαρμακεία (με έμφαση στα προϊόντα ομορφιάς) και τα σούπερ μάρκετ. Το χειρότερο, όμως, ήταν ότι ώθησαν τον 1 στους 3 αγοραστές να ακυρώσει την ηλεκτρονική του παραγγελία ή να ματαιώσει τον προγραμματισμό της.

Επίσης, οι 4 στους 10 αγοραστές αντιμετώπισαν προβλήματα στις σχετικές τους αγορές από τα e-shops, εγχώρια αλλά κυρίως διεθνή (οι 7 στους 10 αντιμετώπισαν πρόβλημα στις διεθνείς παραγγελίες τους). Όπως ήταν αναμενόμενο, τα προβλήματα αυτά σχετίζονται με τη μη αποδοχή των χρεωστικών και πιστωτικών καρτών, την αδυναμία χρήσης της υπηρεσίας PayPal κλπ. Επισημάνθηκε, μάλιστα, ότι περίπου οι μισοί από όσους αντιμετώπισαν προβλήματα με τις διεθνείς on line παραγγελίες τους δήλωσαν ότι δεν αναζήτησαν καμία εναλλακτική λύση, προτιμώντας την απραξία και την αναμονή, ενώ οι υπόλοιποι απευθύνθηκαν εναλλακτικά στο εγχώριο εμπόριο, ηλεκτρονικό και φυσικό.

Ως γενικό συμπέρασμα ο κ. Δουκίδης επισήμανε πως έχει ιδιαίτερη σημασία ότι τόσο οι on line αγορές όσο και το e- banking αξιολογήθηκαν και αξιοποιήθηκαν από το κοινό ως εργαλεία για την υπέρβαση των πρωτόγνωρων προβλημάτων, είτε επιβίωσης είτε ασφαλείας (μείωση ρίσκου), που δημιούργησε ο έλεγχος κεφαλαίων στις B2C σχέσεις και συναλλαγές.

Οι επιχειρήσεις υποφέρουν Το καθολικό συμπέρασμα της δεύτερης έρευνας που παρουσίασε ο εισηγητής, η οποία διενεργήθηκε επί δείγματος 80 ελληνικών επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται μέσω ψηφιακών μέσων για τις συναλλαγές τους, κυρίως νέων και μικρού μάλλον επιχειρηματικού ειδικού βάρους, ήταν ότι κατά τη συντριπτική πλειονότητά τους (97%) υπό τους περιορισμούς των capital controls υποφέρουν από προβλήματα στις πληρωμές και τις εισπράξεις τους. Η πρώτη μεγάλη κατηγορία των προβλημάτων τους σχετίζεται με την αποπληρωμή πολύτιμων γι’ αυτές υπηρεσιών που αγοράζουν από το εξωτερικό (αδυναμία πληρωμής των marketing partners 66%, οφειλών προς προμηθευτές 49%, υπηρεσιών hosting / domain 46% και cloud 44%, απαιτήσεων αποπληρωμών τοις μετρητοίς 44%, εξόφλησης επιταγών 41%, αδυναμία χρήσης μεθόδων πληρωμής όπως το PayPal 61%, χρήσης πιστωτικών / χρεωστικών καρτών 49% κλπ).

Η δεύτερη μεγάλη κατηγορία προβλημάτων τους αναφέρεται στην αντιμετώπιση δυσχερειών στην παραγωγή, τη διακίνηση προϊόντων και τις εξαγωγές τους, καθώς κατά το 78% πάσχουν από ακυρώσεις παραγγελιών, κατά το 31% και 22% από αδυναμία εισαγωγής πρώτων υλών και συνεργασίας με μεταφορικές εταιρείες αντίστοιχα κλπ και η τρίτη συναφής κατηγορία προβλημάτων σχετίζεται με τις οφειλές, τις εισφορές, τη μισθοδοσία τους κλπ. Σχεδόν στις μισές από τις επιχειρήσεις του δείγματος δηλώνεται αδυναμία αντιμετώπισης των προβλημάτων που δημιουργούν οι έλεγχοι κίνησης κεφαλαίου, είτε για αντικειμενικούς λόγους είτε εξαιτίας της απογοήτευσης των επιχειρηματιών.

Οι υπόλοιπες, πάντως, προσπαθούν να βρίσκουν εναλλακτικούς τρόπους λύσεων, πχ χρήση τραπεζικού λογαριασμού σε τράπεζα του εξωτερικού για διεθνείς πληρωμές (60%), αναλήψεις μετρητών από το εξωτερικό για την κάλυψη των αναγκών (10%) και συναλλαγές μέσω θυγατρικής (6%). Εν προκειμένω ο ομιλητής επισήμανε την ευκολία εγκατάλειψης της χώρας από απογοητευμένους νέους επιχειρηματίες, οι υποδομές των οποίων δεν απαίτησαν δαπανηρές εγκαταστάσεις… Η έρευνα έδειξε, λοιπόν, ότι προκειμένου οι επιχειρήσεις να αντιμετωπίσουν τη δυσμενή κατάσταση ρίσκου που δημιουργούν τα capital controls

α) κατέβαλαν πρόωρα κατά το 53% τη μισθοδοσία και κατά 38% φόρους και εισφορές, β) κατά 33% ανέστειλαν τις πληρωμές προς προμηθευτές και κατά 29% εξόφλησαν τις οφειλές τους προς αυτούς, γ) κατά 22% έδωσαν υποχρεωτικές άδειες προσωπικού, όπως και προχώρησαν σε ακυρώσεις παραγγελιών, κατά 15% μείωσαν τον όγκο της παραγωγής τους (περιπτώσεις downsizing), ενώ δ) κατά το ίδιο ποσοστό δεν έκαναν καμία απολύτως ενέργεια.


Eρευνα: Χαρης Μακρυνιωτης, Διευθυνων Συμβουλος, Endeavor Greece

#GReality – Επιχειρηματικότητα στην Ελλάδα με Κεφαλαιακούς Ελέγχους

Στην έρευνα καταγραφής των απόψεων επιχειρηματικών είκοσι ημέρες μετά την έναρξη ισχύος του ελέγχου της κίνησης κεφαλαίου παρατηρήθηκε, πέραν των αρνητικών συνεπειών, και ένα θετικό στοιχείο: η στροφή επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται online στη χρήση ελληνικών λύσεων.

Με στόχο την ποσοτικοποίηση των εξελίξεων κατά τη διάρκεια των πρώτων είκοσι ημερών μετά την επιβολή των capital controls, η Endeavor Greece πραγματοποίησε έρευνα, στην οποία έθεσε ερωτήσεις σε επιχειρηματίες για το πώς επηρεάστηκαν από τους περιορισμούς στις συναλλαγές, τα μέτρα που λαμβάνουν, τις εκτιμήσεις σχετικά για τη διάρκεια των μέτρων, αλλά και τις δράσεις που θεωρούν, ώστε να υπάρξει βελτίωση στην εικόνα της αγοράς. Η έρευνα παρουσιάστηκε στο Capital Controls Forum από τον Διευθύνοντα Σύμβουλο της εταιρείας, κ. Χάρη Μακρυνιώτη.

Το βασικό συμπέρασμα είναι πως οι επιχειρήσεις πληρώνουν βαρύ τίμημα, όχι μόνο ως συνέπεια των ορίων αναλήψεων, που επηρεάζουν την κατανάλωση, αλλά και από τα προβλήματα στις διεθνείς συναλλαγές. Συγκεκριμένα, το 46% των ερωτηθέντων απάντησαν πως επηρεάστηκαν σημαντικά από τον περιορισμό των ημερήσιων συναλλαγών, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό εκείνων που δήλωσαν πως είχαν πολύ σημαντικές επιπτώσεις από τα προβλήματα που δημιουργήθηκαν στις διεθνείς συναλλαγές ήταν 58%.

Σχετικά με τον κύκλο εργασιών, 7 στις 10 επιχειρήσεις σημείωναν, μέσα στις πρώτες 20-25 μέρες των κεφαλαιακών ελέγχων, πως είχαν σημαντική μείωση, με 2 στις 10 να δηλώνουν μείωση πάνω από 50% Την ίδια στιγμή, ένα μικρό ποσοστό εταιρειών παρουσίαζε αύξηση τζίρου. Ήταν επιχειρήσεις του κλάδου των σούπερ μάρκετ, εταιρείες τροφίμων σε συγκεκριμένους κλάδους, όπως αυτός των ζυμαρικών (αναφέρθηκε αύξηση τζίρου πάνω από 20%), αλλά και εταιρείες, όπως ορισμένες ασφαλιστικές, που δέχονται μόνο ηλεκτρονικές συναλλαγές. Παράλληλα, κάποιες εταιρείες επωφελήθηκαν από την τάση των καταναλωτών να προλάβουν πιθανό κούρεμα καταθέσεων, πραγματοποιώντας αγορές σε κατηγορίες όπως αυτές των ηλεκτρονικών ειδών, του οικιακού εξοπλισμού κλπ. Η αύξηση αυτή κρίνεται, φυσικά, ως ένα παροδικό φαινόμενο.

Μεταξύ των ευρημάτων της έρευνας, ιδιαίτερη σημασία έχει αυτό που επιβεβαιώνει τις σχετικές δηλώσεις από εκπροσώπους φορέων που συμμετείχαν στα πάνελ του φόρουμ και αφορά στη μεταφορά της έδρας επιχειρήσεων στο εξωτερικό: 1 στις 4 επιχειρήσεις απάντησε θετικά στη σχετική ερώτηση της έρευνας. Όπως είπε ο κ. Μακρυνιώτης, αυτή ήταν μια τάση που υπήρχε και τα προηγούμενα χρόνια, επιταχύνθηκε όμως τους τελευταίους 12 μήνες και ιδίως με την εφαρμογή των capital controls.

Τι κάνουν οι επιχειρήσεις;
Η έρευνα κατέγραψε και τους τρόπους με τους οποίους αντέδρασαν οι επιχειρήσεις στα capital controls. Η κύρια επιλογή τους αφορούσε σε τρόπους μείωσης των διαθεσίμων τους στις τράπεζες, μέσω αποπληρωμής προμηθευτών, χρεών προς το δημόσιο, πληρωμή μισθών κλπ. Διέξοδο στην αδυναμία κάλυψης των αναγκών πληρωμής ξένων προμηθευτών έδωσε η χρήση διεθνών λογαριασμών για εισπράξεις και πληρωμές, ενώ από κάποιους που δεν είχαν διεθνείς λογαριασμούς ζητήθηκε από πελάτες τους στο εξωτερικό να πληρώνουν απευθείας προμηθευτές τους. Δηλαδή, εφαρμόστηκε μια ιδιότυπη τριγωνική συναλλαγή, όπου, για παράδειγμα, ένας εξαγωγέας προϊόντων στο Ηνωμένο Βασίλειο ζητούσε από την Tesco, αντί κατάθεσης του ποσού πληρωμής στο όνομά του να πραγματοποιήσει την κατάθεση σε κάποιον προμηθευτή (πχ συσκευασίας ή πρώτων υλών). Βέβαια, υπήρξαν και οι επιλογές της μείωσης μισθών και των απολύσεων (η δεύτερη σε μικρότερο ποσοστό). Ήδη στις πρώτες εβδομάδες, οπότε πραγματοποιήθηκε η έρευνα, είχαν σημειωθεί μειώσεις στην παραγωγή και ελλείψεις.

Πόσο θα διαρκέσουν;
Σε ποσοστό πάνω από 70% οι επιχειρηματίες δήλωναν πως τα capital controls θα διαρκέσουν πάνω από 4 μήνες, και σχεδόν το 50% θεωρούσε πως θα διαρκέσουν πάνω από 10 μήνες. Αυτό που απασχολούσε κυρίως τους ερωτηθέντες δεν ήταν η πλήρης άρση των περιορισμών στην κίνηση κεφαλαίων, που εκτιμάται πως θα απαιτήσει πάνω από έναν χρόνο, αλλά η σταδιακή έστω άρση των περιορισμών των διεθνών συναλλαγών για εισαγωγή πρώτων υλών και αντίστοιχες ενέργειες που είναι βασικές για την απρόσκοπτη λειτουργία των επιχειρήσεων. Στην πλειοψηφία τους (54%) οι επιχειρήσεις δήλωσαν πως ανέμεναν κούρεμα καταθέσεων, 22% πως θα είναι μεγαλύτερο του 25% και 32% πως θα είναι μικρότερο του 25%. Σε ποσοστό 45% δήλωναν πως δεν θα υπάρξει κούρεμα. Επίσης, 8 στους 10 πιστεύουν πως η Ελλάδα θα μείνει στο ευρώ τουλάχιστον για τα επόμενα 2 χρόνια και σχεδόν καθολικά φαίνεται να το επιθυμούν (97%).

Προτεραιότητες
Οι επιχειρηματίες δήλωναν με τις απαντήσεις τους στην έρευνα πως θεωρούν άμεσης προτεραιότητας μέτρο την άρση των ελέγχων στις διεθνείς συναλλαγές, σύμφωνα με το μοντέλο της Κύπρου, όπου σε σύντομο σχετικά χρονικό διάστημα, το μικρό αρχικά όριο των συναλλαγών αυξήθηκε στις 500.000 ευρώ (βέβαια, σημειώνεται πως στην Κύπρο είχε προηγηθεί ανακεφαλαιοποίηση και κούρεμα). Στα μεσο-μακροπρόθεσμα αιτήματα, συγκαταλέγονται η αύξηση της ρευστότητας, και στη συνέχεια, σε ότι αφορά τις μεταρρυθμίσεις, η πάταξη της φοροδιαφυγής, αλλαγές στο εργασιακό, η καταπολέμηση της γραφειοκρατίας και η βελτίωση του εκπαιδευτικού συστήματος θεωρούνται σημαντικά.

Η εμπειρία άλλων χωρών
Όπως ανέφερε ο κ. Μακρυνιώτης, «μιλήσαμε με συναδέλφους στη Βραζιλία, την Αργεντινή, το Μεξικό, χώρες που έχουν περάσει αντίστοιχα και πολύ χειρότερα προβλήματα από αυτά της χώρας μας, και με μεγαλύτερη διάρκεια. Η άποψη που καταθέτουν είναι πως εκείνοι που θα επιβιώσουν σήμερα θα είναι οι ηγέτες του αύριο. Άρα, αυτό που απαιτείται δεν είναι ένα πλάνο για την αντιμετώπιση των άμεσων προβλημάτων, όπως η έλλειψη ρευστότητας, το Grexit κλπ, αλλά ένα πλάνο ανάπτυξης (με τον ίδιο τρόπο που χρειάζεται και για την χώρα). Κατηγορούμε τη χώρα πως δεν έχει πλάνο ανάπτυξης, αλλά βλέπουμε πως και οι περισσότερες επιχειρήσεις έχουν μόνο πλάνο άμεσης επιβίωσης. Βλέπουμε μερικές ΜΜΕ να επεκτείνονται και να κερδίζουν μερίδια αγοράς. Αυτό συμβαίνει γιατί αυτή τη στιγμή υπάρχουν μεγάλα μερίδια αγοράς στον «αέρα», που προήλθαν είτε από κάποιες εταιρείες που έκλεισαν είτε από μεγάλες πολυεθνικές που αποσύρονται ή ακολουθούν μια πιο συντηρητική πολιτική. Υπάρχουν μερίδια αγοράς, τηλεοπτικός χρόνος, χώρος στο ράφι, πελάτες και προμηθευτές που περιμένουν μια στενή σχέση με τον επιχειρηματία.

Τώρα είναι η ώρα να αναπτυχθεί αυτή η σχέση. Σύμφωνα με τα διδάγματα των χωρών που προανέφερα, τώρα είναι η ώρα ο επιχειρηματίας να σταθεί κοντά στον εργαζόμενο, να τον εμπλέξει στις διαδικασίες, στην ιστορία της επιχείρησης. Τώρα χτίζονται οι σχέσεις μεταξύ επιχειρηματιών και εργαζομένων, τώρα χτίζεται η αντίληψη του πελάτη για το πόσο η εταιρεία στάθηκε κοντά του τις δύσκολες ώρες. Άρα, ο επιχειρηματίας που θα κερδίσει είναι αυτός που θα επιλέξει όχι μια μίζερη αντιμετώπιση, όχι την αδράνεια, αλλά να βγει μπροστά, παρασύροντας σε αυτή τη λογική τους προμηθευτές του, τους εργαζόμενους και τους πελάτες του».

Χωρίς… προοπτικές προσλήψεων το δ’ τρίμηνο

Οι ερευνητές στάθμισαν τις Συνολικές Προοπτικές Απασχόλησης στο -2%, μειωμένες κατά 5 ποσοστιαίες μονάδες σε σχέση με το προηγούμενο τρίμηνο και κατά 11 ποσοστιαίες μονάδες συγκριτικά με το αντίστοιχο τρίμηνο του 2014. Το εργατικό δυναμικό αναμένεται, λοιπόν, ότι θα μειωθεί σε επτά από συνολικά εννέα τομείς οικονομικής δραστηριότητας στο τελευταίο τρίμηνο του έτους. Οι εργοδότες του τομέα «Ηλεκτρισμός, Φυσικό Αέριο, Ύδρευση» κατέγραψαν τις πλέον αδύναμες προβλέψεις προσλήψεων, με Συνολικές Προοπτικές Απασχόλησης -11%. Απαισιόδοξες Προοπτικές της στάθμης του – 10% καταγράφηκαν στους τομείς «Δημόσιο, Κοινωνικές Υπηρεσίες» και «Μεταφορές, Επικοινωνίες», ενώ οι Προοπτικές «ανέβηκαν» στο -6% στους τομείς «Κατασκευές» και «Μεταποίηση». Θετικές Προοπτικές, αλλά της στάθμης του 2%, καταγράφηκαν στους τομείς «Χρηματοοικονομικά, Ασφάλειες, Ακίνητη Περιουσία, Παροχή Υπηρεσιών προς Επιχειρήσεις» και «Τουρισμός».

Σε σχέση με το προηγούμενο τρίμηνο, οι προθέσεις προσλήψεων αποδυναμώνονται και στους εννέα τομείς οικονομικής δραστηριότητας. Η σημαντικότερη μείωση (16%) καταγράφηκε στον τομέα «Μεταφορές, Επικοινωνίες». Ακολουθεί ο τομέας «Χονδρικό-Λιανικό Εμπόριο» με -12%. Οι Προοπτικές εμφανίζονται αποδυναμωμένες κατά 10% στους τομείς «Χρηματοοικονομικά, Ασφάλειες, Ακίνητη Περιουσία κλπ» και «Μεταποίηση», ενώ τα σχέδια προσλήψεων μειώνονται κατά 9% και 8% αντίστοιχα στους τομείς «Δημόσιο, Κοινωνικές Υπηρεσίες» και «Τουρισμός». Συγκριτικά με το δ’ τρίμηνο του 2014 οι προθέσεις προσλήψεων φθίνουν και στους εννέα τομείς οικονομικής δραστηριότητας. Ως πιο αδύναμη αγορά εργασίας εξακολουθεί να καταγράφεται πάνω από δύο χρόνια η Ευρύτερη Περιφέρεια Αττικής, όπου ο δείκτης των Συνολικών Προοπτικών Απασχόλησης διαμορφώνεται στο -8%. Στη Βόρεια Ελλάδα, οι εργοδότες προβλέπουν τον πιο αδύναμο ρυθμό προσλήψεων από το Β’ Τρίμηνο του 2013, με τις Συνολικές Προοπτικές Απασχόλησης για το προσεχές τρίμηνο να ανέρχονται στο -6%.

Προοπτικές απασχόλησης βάσει εταιρικού μεγέθους
Με βάση την κατηγοριοποίηση των επιχειρηματικών οργανισμών σε «μεγάλες επιχειρήσεις», δυναμικού άνω των 250 εργαζομένων, «μεσαίες επιχειρήσεις» με προσωπικό μεταξύ 50 και 249 εργαζομένων, «μικρές επιχειρήσεις» με 10 ως 49 εργαζόμενους και «πολύ μικρές επιχειρήσεις» με λιγότερους από 10 εργαζόμενους, οι εργοδότες των «μεγάλων επιχειρήσεων» αναμένουν αύξηση του εργατικού δυναμικού κατά το προσεχές τρίμηνο, καταγράφοντας Συνολικές Προοπτικές Απασχόλησης της στάθμης του 6%. Ωστόσο, οι προβλέψεις προσλήψεων στις άλλες τρεις κατηγορίες επιχειρήσεων αναμένεται ότι θα μειωθούν. Η πιο αδύναμη αγορά εργασίας καταγράφεται από τους εργοδότες στις «πολύ μικρές επιχειρήσεις» με Προοπτικές της στάθμης του -10%. Παράλληλα, οι Συνολικές Προοπτικές Απασχόλησης για τις «μεσαίες» και «μικρές» επιχειρήσεις διαμορφώνονται σε -7% και -4% αντίστοιχα.

Οι προθέσεις προσλήψεων εμφανίζονται αποδυναμωμένες και στις τέσσερις κατηγορίες μεγέθους επιχειρήσεων, σε σύγκριση με το γ’ τρίμηνο του 2015. Η σημαντικότερη πτώση αφορά τις «μεσαίες» και τις «πολύ μικρές» επιχειρήσεις (13% και 12% αντίστοιχα). Οι Συνολικές Προοπτικές Απασχόλησης για τις «μικρές επιχειρήσεις» εμφανίζονται αποδυναμωμένες κατά 9 μονάδες, ενώ μείωση 5 μονάδων σημειώνεται από τους εργοδότες των «μεγάλων» επιχειρήσεων. Σε σύγκριση με το αντίστοιχο διάστημα του 2014, οι Προοπτικές μειώνονται και στις τέσσερις κατηγορίες επιχειρήσεων, με σημαντικότερες τις μειώσεις 20 και 17 ποσοστιαίων μονάδων στις «μεσαίες» και «πολύ μικρές» επιχειρήσεις αντίστοιχα. Παράλληλα, οι προοπτικές προσλήψεων αποδυναμώνονται κατά 9 ποσοστιαίες μονάδες για τις «μικρές επιχειρήσεις» και κατά 8 ποσοστιαίες μονάδες για τις «μεγάλες επιχειρήσεις».

Τα capital controls έφεραν νέα συναλλακτικά ήθη

Ιδιαίτερα την περίοδο που οι τράπεζες παρέμειναν κλειστές, αλλά και στη συνέχεια, οπότε το ζήτημα της ρευστότητας λόγω του περιορισμού στη διακίνηση κεφαλαίων ήταν (και παραμένει) ψηλά στην ατζέντα του λιανεμπορίου, υπήρξαν, όπως τονίζουν παράγοντες της αγοράς, αρκετές περιπτώσεις εταιρειών «οι οποίες συμπεριφέρθηκαν σαν να μην υπήρχε αύριο για το εμπόριο κι άλλες που επιχείρησαν να επωφεληθούν με αθέμιτα μέσα, στην έκτακτη αυτή συγκυρία. Εφόσον το κλίμα στο εμπόριο ομαλοποιηθεί, είναι βέβαιο ότι ορισμένοι θα μείνουν με την πίκρα», τονίζουν οι ίδιοι παράγοντες, προσθέτοντας με νόημα ότι «όσα συνέβησαν την περίοδο αυτή είναι σίγουρο ότι θα αποτιμηθούν εν ευθέτω χρόνω κι οι σχέσεις μεταξύ των εταιρειών μοιραία θ’ αλλάξουν. Κάποιες προς το καλύτερο και κάποιες προς το χειρότερο…».

Μια από τις χαρακτηριστικότερες περιπτώσεις κακής συναλλακτικής συμπεριφοράς επιχειρηματιών ήταν εκ μέρους όσων, προσπαθώντας να εκμεταλλευθούν την κατάσταση, πίεζαν για αυξημένες τιμές όπου υπήρχαν ελλείψεις προϊόντων, οι οποίες φαινόταν ότι θα είχαν μια κάποια διάρκεια. Τέτοια κρούσματα εκδηλώθηκαν κυρίως μεταξύ παραγωγών πρώτων υλών και τυποποιητών προϊόντων. Η στάση των παραγωγών σε αρκετές περιπτώσεις οδήγησε σε ελλείψεις κωδικών στο ράφι, οι οποίες ωστόσο καλύπτονταν σχετικά σύντομα. Στις αθέμιτες τακτικές τα στελέχη της λιανικής περιλαμβάνουν και την επιβολή του μέτρου των πληρωμών τοις μετρητοίς για την προμήθεια προϊόντων, πρακτική η οποία απευθυνόμενη στις λιανεμπορικές επιχειρήσεις σε αρκετές περιπτώσεις δεν ίσχυσε βάσει κριτηρίων, αλλά οριζόντια.

Διόρθωση συναλλακτικών στρεβλώσεων
Δεν ήταν λίγοι οι προμηθευτές που εξέλαβαν τα capital controls ως ευκαιρία για τη διόρθωση μιας σειράς σφαλμάτων στην πιστωτική τους πολιτική. Έτσι λοιπόν, ορισμένοι περιόρισαν τους χρόνους πληρωμής τους κι άλλοι ζητούσαν για κάποιο διάστημα ή για ορισμένες παραγγελίες τους μετρητά. Κι αυτοί, βέβαια, με τη σειρά τους είχαν να αντιμετωπίσουν δυσεπίλυτα προβλήματα στις συναλλαγές τους με τους δικούς τους προμηθευτές. Υπό αυτή την έννοια, είναι παρακινδυνευμένη η αξιολόγηση της στάσης τους από τους λιανέμπορους, καθώς οι αυθόρμητες επικρίσεις των τελευταίων είναι πιθανόν να τους αδικούν, εφόσον αγνοείται ο βαθμός της διακινδύνευσης, των εξαναγκασμών και της ζημίωσης των προμηθευτών.

Σε κάθε περίπτωση, πάντως, τα capital controls διόρθωσαν μια σειρά από στρεβλώσεις στις συναλλαγές, δημιουργώντας νέους όρους πίστωσης μεταξύ των συναλλασσόμενων. Κυρίως συνέβαλλαν στην ταχύτερη διακίνηση του χρήματος μεταξύ των συνεργαζόμενων εταιρειών. Δεν ήταν λίγες οι επιχειρήσεις που επεδίωξαν να λύσουν τα προβλήματά τους ανοίγοντας –όσες μπορούσαν– τραπεζικούς λογαριασμούς το εξωτερικό, ενώ κάποιες άλλες βασίσθηκαν σε θυγατρικές τους στο εξωτερικό ώστε να εκτελούν απρόσκοπτα τις αποπληρωμές των εκτός συνόρων προμηθευτών τους.

Το σοβαρότερο πλήγμα των capital controls το δέχθηκε η αγορά εργασίας, καθώς υπήρξαν νέες απώλειες θέσεων εργασίας. Πέραν των «λουκέτων» που μπήκαν σε αρκετές ευάλωτες επιχειρήσεις, το προσωπικό των οποίων έμεινε στον δρόμο, κάποιες άλλες μετέφεραν τις έδρες τους σε γειτονικές χώρες, λύνοντας μια και καλή το επικαιρικό πρόβλημα της διακίνησης των κεφαλαίων και μαζί με αυτό το μόνιμο, της συγκριτικά υψηλότερης φορολόγησης. Δεν είναι τυχαίο ότι η σχετική τάση καταγράφηκε κυρίως στη Βόρεια Ελλάδα, όπου οι «μετακομίσεις» τοπικών επιχειρήσεων στη «γειτονιά» των Βαλκανίων είναι πιο εύκολες, λόγω των μικρών αποστάσεων. Όχι όμως και του προσωπικού τους…

Μετ’ εμποδίων οι εισαγωγές
Στο μεταξύ, οι εγκρίσεις πληρωμών για εισαγωγές καθ΄ όλη τη διάρκεια του καλοκαιριού συνέχισαν να εκτελούνται με μεγάλες καθυστερήσεις. Οι αρμόδιες επιτροπές των τραπεζών ήταν αυτές που είχαν υπό τον έλεγχό τους την όλη διαδικασία. Ανεξάρτητα από τα όσα ακούστηκαν ή γράφηκαν σχετικά με το πώς χειρίσθηκαν το όλο θέμα, παράγοντες του λιανεμπορίου επισημαίνουν πως αν η κυβέρνηση δεν κάνει περισσότερο ελαστικούς τους όρους πληρωμών, αν δεν ανοίξει περαιτέρω τα όρια, «θα έρθει η στιγμή που θα εξαντληθεί η υπομονή των προμηθευτών στο εξωτερικό και θα έχουμε σοβαρές ελλείψεις αγαθών στην αγορά…». «Δεν γνωρίζουμε αν παίζεται κάποιο παιχνίδι προτεραιοτήτων με τις αρμόδιες επιτροπές, γεγονός είναι όμως ότι από τις παραγγελίες του λιανεμπορίου για εισαγωγές προϊόντων ή πρώτων υλών δεν είχαν εκτελεστεί ούτε οι μισές ως τα τέλη του Αυγούστου», μας είπε υψηλόβαθμος παράγοντας του κλάδου, ο οποίος με ειρωνική διάθεση σχολίασε ότι «όσοι χρωστούν στις τράπεζες, ίσως, είναι οι ευνοημένοι αυτής της περιόδου…».

Ολιγοήμερες ελλείψεις στα ράφια
Οι ανατροπές που επήλθαν στις συναλλαγές με το εξωτερικό προκάλεσαν ελλείψεις στα ράφια, οι οποίες όμως καλύφθηκαν μέσω της υποκατάστασης προϊόντων και μαρκών από άλλα/ες, με αποτέλεσμα η τροφοδοσία στους σχετικούς κωδικούς να ομαλοποιείται σε διάστημα λίγων ημερών. Όπως σημειώνουν στελέχη των αλυσίδων, αρκετοί είναι οι ξένοι προμηθευτές που καλή τη πίστει προμηθεύουν τις φερέγγυες ελληνικές εταιρείες με πίστωση, αναγνωρίζοντας τα προβλήματα που αντιμετωπίσουν λόγω των περιορισμών στην κίνηση κεφαλαίων. Ωστόσο, αν οι συνθήκες δεν βελτιωθούν άμεσα, η μη έγκαιρη πληρωμή των εν λόγω παραγγελιών θα οδηγήσει μοιραία στη διακοπή της εκτέλεσής τους. Στη διαφορετική περίπτωση, οι διεθνείς προμηθευτικοί οίκοι θα πρέπει να αποδεχτούν τη διεύρυνση της πίστωσης στους Έλληνες πελάτες τους, πράγμα που δεν ανταποκρίνεται γενικώς στα διεθνή συναλλακτικά ήθη.

Εκτός αρμοδιοτήτων
Σημειώνεται ότι καθ’ όλη τη διάρκεια του καλοκαιριού ο Γενικός Γραμματέας Εμπορίου, κ. Αντώνης Παπαδεράκης, είχε καθημερινή ενημέρωση για τα όσα συνέβαιναν στην αγορά και κυρίως για τις καθυστερήσεις στην εκτέλεση των εισαγωγών. Ο ίδιος φέρεται να άσκησε πιέσεις προς τις τράπεζες, ώστε να επιταχυνθούν οι σχετικές διαδικασίες. Όμως, όπως επισημαίνουν πηγές του σελφ σέρβις, ουσιαστικό αποτέλεσμα δεν υπήρξε, δεδομένου ότι το συγκεκριμένο θέμα αφενός έχει ρυθμιστεί με Πράξεις Νομοθετικού Περιεχομένου από την κυβέρνηση και αφετέρου ξεφεύγει τυπικά των αρμοδιοτήτων του γενικού γραμματέα.

Ενέσεις ρευστότητας στο cash & carry
Παρά τα προβλήματα στην αγορά, το διεθνές τουριστικό ρεύμα προς τη χώρα εμφανίζει διόγκωση φέτος, με αποτέλεσμα να ευνοούνται οι πωλήσεις των cash & carry, τα οποία από αυτή την άποψη κινούνται σε αντίθετη πορεία από εκείνη των σούπερ μάρκετ. Η εκτίμηση για την αγορά της οργανωμένης χονδρικής είναι ότι, παρά την επιβολή των capital controls, όχι μόνο δεν χάθηκαν χρήματα από τα δίκτυά της, αλλά αντίθετα ο τζίρος τους το φετινό καλοκαίρι κινείται ανέλπιστα ανοδικά. Αυτό οφείλεται στο ότι σε υψηλό βαθμό τροφοδοτείται από κεφάλαια εισαγόμενα (από τον διεθνή τουρισμό) στην εγχώρια αγορά, τονώνοντας τον κλάδο. Φυσικά, μέρος αυτών καταλήγει σε προμηθευτές και εισαγωγικές επιχειρήσεις, που αντιμετώπισαν τα περισσότερα προβλήματα, λόγω των περιορισμών στη διακίνηση κεφαλαίων, έναντι κάθε άλλου τομέα του επιχειρείν.

Πανόραμα των Ελληνικών Σούπερ Μάρκετ 2015: Η εικόνα των 10 μεγαλύτερων ομίλων & εταιρειών

Το 2014 ήταν μία χρονιά όπου σημειώθηκε βελτίωση στα βασικά μακροοικονομικά μεγέθη της χώρας, σε σχέση τόσο με το 2013, αλλά πολύ περισσότερο σε σχέση με το 2012, γεγονός που επηρέασε σε μεγάλο βαθμό και τον κλάδο των ελληνικών σούπερ μάρκετ. Σε συνδυασμό, μάλιστα, με τις σημαντικές επιχειρηματικές κινήσεις των μεγάλων εταιρειών του κλάδου θα μπορούσαμε να πούμε ότι το 2014 αποτέλεσε για τις ισχυρότερες επιχειρήσεις μία δημιουργική χρονιά.

Οι πιο δυναμικές κινήσεις προήλθαν σίγουρα από την Ι. & Σ. Σκλαβενίτης, η οποία, ύστερα από τις εξαγορές των αλυσίδων Μπαλάσκα και Δούκα το 2013, προχώρησε το 2014 στην προαναγγελθείσα επέκταση εκτός του νομού Αττικής με την εξαγορά της Μάκρο και του 60% της Χαλκιαδάκης (ποσοστό που κατείχε η Βερόπουλος), εταιρείες οι οποίες στο πλαίσιο αυτού του κειμένου παρουσιάζονται ακόμα ως ξεχωριστές, ενώ μέσα στο 2015 αναμένεται και η πολυσυζητημένη συγχώνευση με την Αφοί ΒερόπουλοιΑφοί Βερόπουλοι.

Αλλά και η Μαρινόπουλος, που απουσιάζει από την παρούσα ανάλυση λόγω μη δημοσίευσης ισολογισμού, προχώρησε σε σημαντικές κινήσεις μετά τη συμφωνία με την Karipidis Bros, τη νέα ιδιοκτήτρια της βορειοελλαδίτικης αλυσίδας Αρβανιτίδης, με την εξαγορά της Cretan Retail Management Παντοπωλεία Κρήτης, καθώς και της εταιρείας Κρόνος – Ν. Καρακίτσος, η οποία ολοκληρώθηκε το 2015. Εξαγορά πραγματοποίησε και η Άλφα Βήτα Βασιλόπουλος το 2015, με την απορρόφηση της τοπικής αλυσίδας της Χίου, της Key Food.

Αυξημένες οι πωλήσεις
Συνολικά οι πωλήσεις για τις 10 μεγαλύτερες εταιρείες ή ομίλους (εφεξής οι «10 μεγάλοι»), εμφανίζονται αυξημένες το 2014 κατά 1,15% ή κατά 70 εκατ. ευρώ σε σχέση με το 2013, φτάνοντας 6,15 δισ. ευρώ. Η πιο ακριβής εικόνα όμως της αγοράς προκύπτει μετά από αναγωγή, απαραίτητη λόγω της δημοσίευσης 10μηνου ισολογισμού από την Αφοί Βερόπουλοι για το 2014 (1/3/2014 έως 31/12/2014) και την περυσινή δημοσίευση 9μηνου ισολογισμού από την Μάκρο (1/1/2013 έως 30/9/2013).

Επειδή τα ποσά των μηνών που υπολείπονται από τους 2 ισολογισμούς (του 2013 για τη Μάκρο που δημοσίευσε 12μηνο ισολογισμό το 2014 και της Αφοί Βερόπουλοι, με 12μηνο ισολογισμό το 2013) έχουν μικρή διαφορά, η επίδραση στην μεταβολή του συνόλου των πωλήσεων των 10 μεγάλων για τη διετία ουσιαστικά αλληλοεξουδετερώνεται. Έτσι, με απλή αναλογική αναγωγή στο σύνολο του έτους, προκύπτει ότι οι πωλήσεις για τους «10 μεγάλους» το 2014 ήταν αυξημένες κατά 1,32% ή κατά 81 εκατ. ευρώ σε σχέση με το 2013, φτάνοντας 6,24 δισ. ευρώ.

Η εξέλιξη αυτή είναι αξιοσημείωτη, δεδομένου ότι η αγορά το 2014 κινήθηκε πτωτικά, με τις εκτιμήσεις του ΙΕΛΚΑ να αναφέρουν μείωση στο σύνολο των λιανικών πωλήσεων ειδών παντοπωλείου κατά 1,80%, δηλαδή κατά 360 εκατ. ευρώ. Αν μάλιστα ληφθεί υπ’ όψιν ο αποπληθωρισμός κατά 1,72% στα τρόφιμα και η ένταση των προσφορών, γίνεται φανερό ότι η επίδοση συνολικά των εταιρειών ήταν ιδιαίτερα επιτυχημένη, μετά από ένα αρνητικό 2013. Σε έναν βαθμό αυτή η αύξηση πιστώνεται στην ανάπτυξη του δικτύου, τόσο μέσω εξαγορών όσο και μέσω της δημιουργίας νέων καταστημάτων.

Τη θέση οδηγού στον κλάδο πλέον διεκδικούν τρεις εταιρείες: Η Μαρινόπουλος (για την οποία δεν υπάρχουν διαθέσιμες δημοσιευμένες λογιστικές καταστάσεις), που δηλώνει πως οι πωλήσεις της κυμάνθηκαν το 2014 στα 2 δισ. ευρώ, η Άλφα Βήτα Βασιλόπουλος, της οποίας οι πωλήσεις ανέρχονται πλέον σε 1,79 δισ. ευρώ με συνεχή αύξηση τα τελευταία χρόνια (πάνω από 10% αύξηση σε σχέση με το 2010 και πρόσθεση μόνο το 2014 πάνω από 50 εκατ. ευρώ στις πωλήσεις της) και πλέον και η Σκλαβενίτης, με τις αθροισμένες πωλήσεις Σκλαβενίτη – Χαλκιαδάκη – Μάκρο να ανέρχονται σε 1,69 δισ. ευρώ, ενώ αν ολοκληρωθεί η συγχώνευση με τη Βερόπουλος, οι πωλήσεις του νέου ομίλου θα ξεπεράσουν τα 2 δισ. ευρώ. Αξίζει να σημειωθεί ότι η Σκλαβενίτης είχε και ως εταιρεία το 2014 τη μεγαλύτερη ποσοστιαία αύξηση των πωλήσεων από τους «10 μεγάλους» κατά 4,09% (σχεδόν 50 εκατ. ευρώ), πιθανότατα ως αποτέλεσμα της κεφαλαιοποίησης των πωλήσεων των εξαγορών που πραγματοποίησε το 2013.

Όσον αφορά στις υπόλοιπες εταιρείες που συμπληρώνουν τη δεκάδα, για τις Αφοί Βερόπουλοι και Μάκρο δεν μπορούμε να εξάγουμε ασφαλή συμπεράσματα, λόγω της ιδιαιτερότητας που έχουν οι λογιστικές τους καταστάσεις. Από τις εναπομείνασες 6 εταιρείες, 3 παρουσιάζουν αύξηση των πωλήσεων: Η Μασούτης, κατά 0,44% (3,29 εκατ. ευρώ), η Πέντε (Γαλαξίας), κατά 0,69% (3,18 εκατ. ευρώ) και η Market In, κατά 1,55% (2,59 εκατ. ευρώ). Αντίθετα, μείωση παρουσίασαν οι πωλήσεις της Μετρό, κατά 0,39% (-2,74 εκατ. ευρώ), του Συνεταιρισμού ΙΝ.ΚΑ., κατά 1,17% (-1.70 εκατ. ευρώ), και της Χαλκιαδάκης, κατά 2,09% (- 2,77 εκατ. ευρώ).

Σταθερή κερδοφορία με αυξητική τάση για τους 10 μεγάλους
Για δεύτερη συνεχή χρονιά, το 2014 η κερδοφορία για τους 10 μεγάλους παραμένει σε σταθερό επίπεδο, με μικρή αύξηση σε σχέση με το 2013. Πρόκειται στην πραγματικότητα για μία εξέλιξη αναμενόμενη, η οποία συνοδεύει την αύξηση των πωλήσεων της χρονιάς που πέρασε. Οι 10 όμιλοι και εταιρείες παρουσιάζουν το 2014 συνολικά κέρδη στα καθαρά αποτελέσματα προ φόρων αξίας 131,09 εκατ. ευρώ, αυξημένα κατά 6,41% σε σχέση με τα 123,20 εκατ. ευρώ του 2013. Ο δείκτης καθαρής κερδοφορίας διαμορφώθηκε στο 2,13%, ελαφρώς αυξημένος σε σχέση με το 2,03% της προηγούμενης χρονιάς.

Όσον αφορά στους υπόλοιπους δείκτες κερδοφορίας, ο δείκτης μεικτού κέρδους αυξήθηκε από 23,11% σε 23,65%, ως αποτέλεσμα της αύξησης τόσο του κόστους πωληθέντων όσο και των λειτουργικών δαπανών των επιχειρήσεων. Η αναλογική αυτή αύξηση των δαπανών είναι και η αιτία η οποία εξηγεί γιατί παρά την αύξηση του μεικτού κέρδους ο δείκτης λειτουργικού περιθωρίου κέρδους αυξήθηκε σε μικρότερο βαθμό, φτάνοντας στο 2,81% το 2014 έναντι 2,64% το 2013. Αντίστοιχη σταθερότητα επέδειξε και ο δείκτης προ χρηματοοικονομικού κόστους και αποσβέσεων (EBITDA), με ελάχιστη αύξηση κατά 0,08%, από 4,60% σε 4,68%, με την τιμή του δείκτη να εξακολουθεί να αξιολογείται ως υψηλή και σίγουρα επαρκής.

Ο τελευταίος δείκτης είναι ίσως και ο πιο αποκαλυπτικός, καθώς δείχνει πιο ξεκάθαρα την «πρωτογενή» κατάσταση του οργανισμού (πλεόνασμα – έλλειμμα), καθώς ακυρώνει την επίδραση της διαχείρισης παγίων, της υπεραξίας και τις ιδιομορφίες του δανεισμού κάθε επιχείρησης. Τέλος, όσον αφορά στην απόδοση ίδιων κεφαλαίων, αυτή αυξήθηκε από 11,95% σε 12,32% (μεταβολή +0,37%), καθώς τα καθαρά κέρδη των 10 επιχειρήσεων αυξήθηκαν σε μεγαλύτερο βαθμό από τα ίδια κεφάλαια.

Από τις 10 μεγαλύτερες εταιρείες οι 8 παρουσιάζουν καθαρά κέρδη. Τις καλύτερες επιδόσεις δεικτών τις παρουσιάζουν η Άλφα Βήτα Βασιλόπουλος, η Διαμαντής Μασούτης και η Χαλκιαδάκης και ακολουθούν Μετρό και Πέντε, με επίσης ιδιαίτερα υψηλά μεγέθη και δείκτες. Η Άλφα Βήτα Βασιλόπουλος έχει με διαφορά τα πιο εντυπωσιακά νούμερα, με 68,81 εκατ. ευρώ καθαρά κέρδη (περισσότερα από όλες τις άλλες επιχειρήσεις μαζί), δείκτη καθαρής κερδοφορίας 3,84% και δείκτη EBITDA 6,84%. Η Δ. Μασούτης έχει δείκτη καθαρής κερδοφορίας 3,12% και απόδοση ιδίων κεφαλαίων 19,90%.

Η Χαλκιαδάκης έχει την υψηλότερη απόδοση ιδίων κεφαλαίων με 37,36%. Υγιή εικόνα παρουσιάζουν και η Market In και ο Συνεταιρισμός ΙΝ.ΚΑ., με την τελευταία εταιρεία να έχει καλύτερους δείκτες. Οι δύο εταιρείες που παρουσιάζουν ζημιές είναι η Βερόπουλος και η Μάκρο (χωρίς να έχουμε τη δυνατότητα να εξάγουμε ασφαλή συμπεράσματα), με τη Βερόπουλος, παρά τις ζημιές, να διατηρεί θετικό δείκτη EBITDA. Περισσότερα στοιχεία για τις επιδόσεις τόσο των 10 μεγαλύτερων ομίλων και εταιρειών, όσο και για το σύνολο του κλάδου, θα υπάρχουν στο «Πανόραμα των Ελληνικών Σούπερ Μάρκετ 2015», που κυκλοφορεί εντός του Οκτωβρίου.

Συνεργασία Lidl με εξειδικευμένο site

Στο πλαίσιο της συμφωνίας, η Lidl αναλαμβάνει τη χορηγική υποστήριξη του mini site Mumsnet Food, για έναν χρόνο, αρχής γενομένης από τον Σεπτέμβριο του 2015. Στη συμφωνία περιλαμβάνεται το branding του site, που έχει πάνω από 70 εκατ. views τον μήνα, καθώς και διαφημίσεις για συγκεκριμένα προϊόντα που θα προβάλλονται στο Mumsnet Food, τα φόρουμ του και τα newsletters. Επιπλέον, θα δημιουργείται αποκλειστικό περιεχόμενο που θα προβάλλεται παράλληλα με τα video που δημιουργούνται από τους bloggers του Mumsnet (vloggers), που προσκαλούνται να κάνουν όλες τις αγορές τους για την οικογένεια από τα Lidl. Η κίνηση της Lidl είναι ενδεικτική της μεγάλης σημασίας που δίνουν οι μεγάλες αλυσίδες στην ανάπτυξη της ψηφιακής τους παρουσίας. Λίγο νωρίτερα, εντός του Αυγούστου, η Aldi λάνσαρε ένα νέο YouTube TV site, ενώ η αλυσίδα Poundland ανακοίνωσε τη λειτουργία της πρώτης της υπηρεσίας online delivery.

Η Tesco δίνει προς πώληση την Homeplus

Η αλυσίδα διαθέτει σήμερα 1.075 καταστήματα και 139 shopping malls στη Νότια Κορέα. Η κίνηση αυτή της Tesco εντάσσεται στο πλαίσιο της προσπάθειάς της να μειώσει τα χρέη δισεκατομμυρίων που έχει συσσωρεύσει (τον Απρίλιο ανέρχονταν σε 8,5 δισ. λίρες Αγγλίας), αξιοποιώντας τα 4,2 δισ. λίρες Αγγλίας που θα εισπράξει από την πώληση της Homeplus, ενώ μέρος τους, σύμφωνα με δηλώσεις του CEO της αλυσίδας, Dave Lewis, θα χρησιμοποιηθεί για να αγοραστούν κάποια από τα καταστήματα που σήμερα λειτουργούν με leasing. Η Tesco έχει ήδη προχωρήσει στην πώληση assets, όπως η Blinkbox, η υπηρεσία video streaming, ενώ έχει θέσει προς πώληση και τη Dunnhumby, την εταιρεία έρευνας που διαχειρίζεται την Tesco Clubcard. Η πώληση της Homeplus αναμένεται να ολοκληρωθεί έως το τέλος του έτους.

Η Sainsbury’s προτείνει αγορές χωρίς σακούλα

Από 5 Οκτωβρίου τίθεται σε ισχύ ο νόμος που προβλέπει την χρέωση τουλάχιστον 5 πενών για κάθε σακούλα μιας χρήσης, ποσό που θα προστίθεται αυτόματα στον online λογαριασμό του πελάτη, εάν επιλέξει να παραλάβει τα προϊόντα του σε σακούλες, και αφορά σε αλυσίδες που απασχολούν πάνω από 250 άτομα. Η Sainsbury’s δίνει στον πελάτη τη δυνατότητα να παραλάβει τα προϊόντα που παραγγέλνει χωρίς σακούλα (τα προϊόντα έρχονται στην πόρτα του στα αντίστοιχα καλάθια μεταφοράς), τσεκάροντας τη σχετική επιλογή στη σελίδα όπου ολοκληρώνει τις αγορές και προχωρά στην πληρωμή του λογαριασμού. Όσο για το ποσό που θα συγκεντρώνεται από τη χρέωση 40 πενών (η χρέωση αυτή ισχύει για κάθε παραγγελία, ανεξάρτητα από το πόσες σακούλες θα χρησιμοποιηθούν) όσων επιλέγουν να χρησιμοποιήσουν σακούλα, η αλυσίδα δηλώνει πως θα δοθούν για πρωτοβουλίες κοινωνικής ευαισθησίας.