Μήνας: Ιούλιος 2005

Το μέγεθος της αγοράς των συγκεκριμένων προϊόντων υπολογίζεται στο ύψος των 58 εκατ. ευρώ εφόσον οι τρεις κατηγορίες περιλαμβάνουν τα “βασικά” προϊόντα. Στα σχολικά περιλαμβάνονται οι σχολικές τσάντες, οι κασετίνες κλπ, στα χαρτικά η γραφική ύλη, όπως τετράδια, μολύβια, στυλό, είδη ζωγραφικής κλπ και στα προϊόντα αρχειοθέτησης τα κλασέρ, οι φάκελοι, τα αναλώσιμα γραφείου κτλ. Ο συνολικός τζίρος των τριών κατηγοριών υπολογίζεται ότι ξεπερνάει τα 205 εκατ. ευρώ, εφόσον σε αυτές συμπεριληφθούν προϊόντα όπως αναλώσιμα Η/Υ, βιβλία κά.

Στις αλυσίδες που επιλέγουν να διαθέτουν μόνιμη γκάμα των εν λόγω προϊόντων, η συμβολή της περιόδου υψηλής εποχικότητας στον συνολικό τζίρο της κατηγορίας δεν υπερβαίνει το 20%-30%, καθώς οι πωλήσεις τους κατανέμονται καθ' όλη τη διάρκεια του έτους. Σε όσες αλυσίδες αντιμετωπίζουν την κατηγορία ως εποχιακή, η συμβολή της υψηλής σεζόν (έναρξη σχολικής περιόδου), αντιπροσωπεύει το 90% του συνολικού τζίρου της κατηγορίας, περίοδος εν τούτοις κατά την οποία ο ανταγωνισμός από τα υπόλοιπα κανάλια διανομής εμφανίζεται ιδιαίτερα έντονος.

Καθώς καταγράφεται μικρός αριθμός αλυσίδων σούπερ μάρκετ που διαθέτουν τις εν λόγω κατηγορίες καθ' όλη τη διάρκεια του έτους, το μερίδιο αυτού του καναλιού διανομής παραμένει μικρό στις συνολικές πωλήσεις και, σύμφωνα με παράγοντες της αγοράς, δεν υπερβαίνει το 15%-20%. Άμεσα ανταγωνιστικό προς τα σούπερ μάρκετ την περίοδο υψηλής εποχικότητας είναι το κανάλι των πολυκαταστημάτων, το μερίδιο των οποίων υπολογίζεται σε 15%. Στο 65% υπολογίζεται το μερίδιο των χαρτοπωλείων και βιβλιοπωλείων, ενώ το 10% κατέχουν οι αποθήκες χονδρεμπορίου που προμηθεύουν μικρότερα καταστήματα, όπως τα καταστήματα ψιλικών κλπ.

Στα καταστήματα πώλησης τροφίμων, ως κύριοι αγοραστές καταγράφονται οι μητέρες, που εκτός των άλλων αγορών της οικογένειας αγοράζουν και σχολικά ή γραφική ύλη για τα παιδιά τους. Αντίθετα, τα παιδιά της ηλικίας του Δημοτικού που αγοράζουν προϊόντα της κατηγορίας επιλέγουν πολυκαταστήματα όπως το Jumbo, ενώ τα παιδιά της εφηβικής ηλικίας προτιμούν τα βιβλιοχαρτοπωλεία και τα καταστήματα τύπου Πλαίσιο κλπ.

Ο ανταγωνισμός από τα πολυκαταστήματα εμφανίζεται ιδιαίτερα έντονος, διότι λόγω χώρου προσφέρουν ευρεία γκάμα προϊόντων σε εξίσου ευρεία γκάμα τιμών. Τα βιβλιοχαρτοπωλεία, από την άλλη πλευρά, προσφέρουν περισσότερο ποιοτικά προϊόντα και επιλέγονται από τους καταναλωτές που δεν πραγματοποιούν τις αγορές τους με γνώμονα την τιμή. Στελέχη των αλυσίδων επισημαίνουν ότι τα σούπερ μάρκετ "επιβάλλεται" να προσφέρουν “ξεκάθαρες” συλλογές, προκειμένου ο πελάτης να έχει τη δυνατότητα να ξεχωρίζει εύκολα το προϊόν που επιζητά. Όπως επισημαίνεται, “τα σούπερ μάρκετ οφείλουν να ξεφύγουν από την "παγίδα" της προσφοράς του ίδιου προϊόντος σε πολλές παραλλαγές. Ζητούμενο είναι μια μικρή συλλογή ποιοτικών προϊόντων σε προσιτή τιμή που θα απευθύνεται σε μεγάλη γκάμα ηλικιών”.

Όπως επισημαίνεται από εκπροσώπους των αλυσίδων σούπερ μάρκετ, ένας από τους βασικούς λόγους για τον οποίο πολλά σούπερ μάρκετ διστάζουν να συγκατανεύσουν στην τοποθέτηση των χαρτοσχολικών καθ' όλη τη διάρκεια του έτους είναι ότι δεν υπάρχει οργανωμένη υποστήριξη merchandising από πλευράς των προμηθευτριών εταιρειών, με εξαίρεση ελάχιστες που συνήθως διαθέτουν και άλλα προϊόντα τα οποία ανήκουν σε άλλες κατηγορίες. Σε γενικές γραμμές, εκτός από δύο-τρεις εταιρείες μεγάλου βεληνεκούς, η αγορά συντίθεται από πολλούς μικρούς παίκτες, οι οποίοι δεν διαθέτουν την τεχνογνωσία ώστε να παρέχουν υποστήριξη merchandising. Κατά συνέπεια, το ράφι οργανώνεται με ίδια πρωτοβουλία των αλυσίδων. Από την πλευρά τους, οι μεγάλες προμηθεύτριες εταιρείες συμβουλεύουν τις αλυσίδες σε ό,τι αφορά τη διάταξη των προϊόντων στο ράφι να διαχωρίζουν εμφανώς τα προϊόντα και να τα τοποθετούν με γνώμονα τη διευκόλυνση του καταναλωτή (βαριά προϊόντα σε χαμηλό ράφι κλπ).

Οι κατηγορίες των προϊόντων αρχειοθέτησης και της γραφικής ύλης παρουσιάζουν τις πιο εντυπωσιακές ανοδικές τάσεις, εν αντιθέσει με την κατηγορία των σχολικών που πλήττεται περισσότερο από την οικονομική κρίση. Παράγοντες της αγοράς επισημαίνουν ότι κατά την έναρξη της σχολικής περιόδου, οπότε τα έξοδα είναι συσσωρευμένα για τους γονείς -και κυρίως για εκείνους που έχουν περισσότερα από ένα παιδί-, γίνεται προσπάθεια συγκράτησης του οικογενειακού προϋπολογισμού. Παρατηρείται δε ότι οι πωλήσεις σχολικής τσάντας παρουσιάζουν αυξομείωση, ανάλογα με τη χρονιά και ως εκ τούτου αν μια χρονιά η πορεία των πωλήσεων του προϊόντος είναι θετική, την επόμενη αναμένεται στασιμότητα, γιατί λόγω της οικονομικής στενότητας, πολλοί γονείς αποφεύγουν την αγορά σχολικής τσάντας για τα παιδιά τους κάθε χρόνο. Αντίθετα, τα αναλώσιμα είδη είναι μία "βάσανος" οικονομική που δύσκολα μπορεί να αποφευχθεί, ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια που στους μαθητές προτείνεται από τους δασκάλους τους συγκεκριμένη λίστα με τα απαιτούμενα για τις δραστηριότητές τους είδη.

Σημαντική άνοδο σημειώνουν τα τελευταία χρόνια και τα προϊόντα αρχειοθέτησης. Όπως επισημαίνεται από στελέχη της αγοράς, αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι σταδιακά οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις οργανώνονται περισσότερο. Η κατηγορία παρουσιάζει αύξηση και σε όσες αλυσίδες έχει παρουσία, κάτι που αποδίδεται στο γεγονός ότι σταδιακά ολοένα και περισσότεροι καταναλωτές διαθέτουν Η/Υ στο σπίτι και έχουν αυξανόμενες ανάγκες αρχειοθέτησης.

Η τιμή των χαρτικών και σχολικών προϊόντων διαδραματίζει σημαντικότατο ρόλο για την επιλογή τους, ιδιαίτερα στην έναρξη της σχολικής σεζόν. Ως εκ τούτου οι αλυσίδες επιδιώκουν χαμηλές τιμές, προκειμένου να διαφημίσουν τα προϊόντα στα φυλλάδιά τους και να προσελκύσουν τον καταναλωτή. Ζητούμενο, ωστόσο, παραμένει η ποιότητα των προϊόντων: οι μεγάλες αλυσίδες -πχ Αφοί Βερόπουλοι και ΑΒ Βασιλόπουλος- προμηθεύονται από ελληνικές εταιρείες τα χαρτικά προϊόντα που διαθέτουν, εταιρείες οι οποίες πληρούν τις ευρωπαϊκές προδιαγραφές για την ποιότητα και ασφάλεια των προϊόντων (πχ δεν λευκαίνονται με χλώριο).

Κινητικότητα εξάλλου επικρατεί και στην παραγωγή προϊόντων ιδιωτικής ετικέτας και first price σε ορισμένες κατηγορίες (πχ γραφικής ύλης). Στόχος των συγκεκριμένων αλυσίδων που τα κινούν είναι να αποσπάσουν μερίδιο 15% επί των συνολικών πωλήσεων της κατηγορίας.

Στην εγχώρια αγορά μεσουρανούν και τα εισαγόμενα σχολικά και χαρτικά προϊόντα, τα οποία όμως δεν πληρούν τις προδιαγραφές της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Εκπρόσωποι των εταιρειών επισημαίνουν ότι το 20%-25% της συνολικής αγοράς αφορούν σε εισαγόμενα προϊόντα, που κατά κανόνα προέρχονται από την Κίνα και την Τουρκία χωρίς να πληρούν τις προδιαγραφές ποιότητας. Πολλές αλυσίδες επιλέγουν τέτοια προϊόντα, που πωλούνται έως και κατά 35%-40% οικονομικότερα. Ωστόσο, όπως επισημαίνεται, τα προϊόντα αυτά είναι κατώτερης ποιότητας (τα μπλε σχολικά τετράδια έχουν πολύ λεπτό χαρτί, αχνές γραμμές, σκίζονται εύκολα κλπ). Εισαγόμενα είναι και το σύνολο των fancy προϊόντων (της μόδας, με διάφορα σχέδια κά).

Οι προσφορές στα σούπερ μάρκετ προέρχονται κυρίως από τις οργανωμένες, μεγάλες εταιρείες και αφορούν κατά κύριο λόγο σε προσφορά επιπλέον προϊόντος, ειδικές εκπτώσεις, προβολές στα φυλλάδια των αλυσίδων και ζωντανή προώθηση κατά την περίοδο αιχμής για τη διευκόλυνση των καταναλωτών.

Ωστόσο, και στα μικρότερα καταστήματα τα προβλήματα δεν είναι λίγα, με τους υπευθύνους των σούπερ μάρκετ να αντιμετωπίζουν περιπτώσεις κλοπών με υπαιτίους:

• Πελάτες, οι οποίοι είτε έκαναν τη λάθος στιγμή μια λάθος κίνηση είτε κατ' επανάληψη ασκούν το επικίνδυνο αυτό… σπορ.
• Κάποιους υπαλλήλους τους με πολύ "κακές συνήθειες".
• Μια, μικρή έστω, μειοψηφία προμηθευτών που όλως… τυχαίως επιμένουν σε προβληματικές παραδόσεις.

Πόσο αποτελεσματική είναι η προσπάθεια των αλυσίδων για τον περιορισμό των κλοπών στα καταστήματα λιανικής; Στελέχη του κλάδου επισημαίνουν ότι, αν το λιανεμπόριο δεν οργανωνόταν καταλλήλως, ο χαμένος τζίρος θα ήταν σαφώς υψηλότερος από ό,τι σήμερα. Προσθέτουν ωστόσο ότι, παρά τις οποίες επιτυχίες, υπάρχουν τα περιθώρια για μεγαλύτερο περιορισμό των κλοπών, αν κανείς κρίνει από το εξωτερικό, όπου τα αντίστοιχα ποσοστά των κλοπών επί του τζίρου των αλυσίδων κυμαίνονται σε επίπεδα χαμηλότερα του 1,5%.

Τα ίδια στελέχη εκφράζουν τη δυσαρέσκειά τους για τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζει η Αστυνομία τις μικροκλοπές. Όπως αναφέρουν, τα όργανα της τάξης συνήθως αποφεύγουν να στείλουν τους συλληφθέντες στο αυτόφωρο είτε διότι βαριούνται να κινητοποιούν τον μηχανισμό τους για μικροαδικήματα είτε διότι το προσωπικό της Αστυνομίας δεν επαρκεί ώστε να επιλαμβάνεται όλων των θεμάτων.

Κατά συνέπεια, σε κάθε περίπτωση εντοπισμού και σύλληψης ενός κλέφτη, οι εταιρείες του κλάδου υποχρεώνονται σε μηνύσεις, οι οποίες εκδικάζονται μετά από πολλές αναβολές, με τον κατηγορούμενο τελικά να αθωώνεται, λόγω της μικρής αξίας του αντικειμένου που αφαίρεσε από κάποιο κατάστημα.

“Η επιβολή ποινής -που δεν συνηθίζεται από τα δικαστήρια- θα δρούσε αποτρεπτικά για την τέλεση νέου αδικήματος”, τονίζουν παράγοντες της αγοράς, που προσθέτουν ότι όσο και αν προσπαθούν οι αλυσίδες να περιορίσουν τις κλοπές, αν δεν συμβάλλει η Πολιτεία με την ενεργοποίηση του μηχανισμού της και κυρίως με την εφαρμογή του νόμου, το πρόβλημα θα παραμένει σε έξαρση.

Ας δούμε, λοιπόν, ποιες πρακτικές εφαρμόζουν οι κλέφτες και καταφέρνουν, με τον έναν ή άλλο τρόπο, να "βάζουν χέρι" στον ετήσιο τζίρο των αλυσίδων σούπερ μάρκετ.

Οι κλοπές των οποίων υπαίτια είναι πρόσωπα που ανήκουν στο προσωπικό των ίδιων των εταιρειών δεν θα μπορούσαν παρά να χαρακτηριστούν “επαγγελματικές”. Στην πλειονότητα των σχετικών κρουσμάτων χρησιμοποιούνται πρακτικές με πολύ φαντασία και αξιοθαύμαστη εφευρετικότητα. Κατά συνέπεια, ο εντοπισμός τους καθίσταται εξαιρετικά δύσκολος για τις διοικήσεις των αλυσίδων, οι οποίες πάντως "δεν καταθέτουν τα όπλα". Επιμένουν με συντονισμένες προσπάθειες στον περιορισμό φαινομένων όπως:

• Κλοπές σε συνεργασία με συνεργάτες ή μέλη του προσωπικού του προμηθευτή. Οδηγός και υπάλληλος συνεννοούνται ώστε κατά τις παραδόσεις να… εξαιρούν από τις παρτίδες μικροποσότητες προς ιδία χρήση ή πώληση.
• Εξαφάνιση μικροποσοτήτων μετά την παράδοση. Ο υπάλληλος αναλαμβάνει "έργο" μόνος του μετά την παράδοση των προϊόντων, προκειμένου στη λήξη της βάρδιας να αποχωρήσει από την εταιρεία, περνώντας πρώτα από την αποθήκη του καταστήματος, όπου τον περιμένουν τα κλοπιμαία.
• Ιδιο-καταναλώσεις εντός του καταστήματος. Ίσως η αξία αυτών των απωλειών να είναι μικρή, όμως αθροιζόμενες καθίστανται σημαντικές. Καταγράφονται στα τμήματα των τροφίμων και κυρίως στα τυριά, τα αλλαντικά, τα γλυκίσματα και τα αναψυκτικά, τα νερά και τις μπίρες.
• Καθαρές κλοπές. Πρόκειται για κλοπές των υπαλλήλων από τα ράφια των καταστημάτων που πραγματοποιούνται κατά τη διάρκεια της βάρδιας και αφορούν κυρίως προϊόντα αξίας, όπως τα καλλυντικά κά.
• Κλοπές στο ταμείο. Αφορούν κλοπές που γίνονται από την ίδια την ταμία κατά το “χτύπημα” των προϊόντων, όταν έχει απέναντί της είτε κάποιο/κάποια συνάδελφο ή ένα φιλικό ή συγγενικό πρόσωπο. Η ταμίας υποτιμολογεί ορισμένα από τα προϊόντα του καλαθιού, ενώ άλλα τα περνάει χωρίς “χτύπημα” στην ταμειακή μηχανή. Οι περιπτώσεις βέβαια αυτές προϋποθέτουν τη συνέργια τουλάχιστον δύο υπαλλήλων ή της κοπέλας στο ταμείο με τρίτο πρόσωπο.
• Προϊόντα-"απορρίμματα". Πρόκειται για κλοπιμαία τα οποία “φεύγουν” από τα καταστήματα ως σκουπίδια σε μαύρες πλαστικές σακούλες, οι οποίες μετά τη λήξη της βάρδιας συλλέγονται από τους υπαλλήλους που διαπράττουν την κλοπή.
• Λάθος ρέστα. Κλασική πρακτική στο ταμείο, που γίνεται όμως σε βάρος του πελάτη.
• Συστηματικές στρογγυλοποιήσεις του λογαριασμού. Και αυτή η πρακτική λειτουργεί σε βάρος του πελάτη. Οι στρογγυλοποιήσεις γίνονται για 10 ή και 15 λεπτά που δεν επιστρέφονται στον καταναλωτή και που, εφόσον επαναλαμβάνονται συχνά κατά τη διάρκεια μιας βάρδιας, αποφέρουν στην ταμία ένα μικρό αλλά σταθερό επιπλέον έσοδο.
• Κλοπή στο μερικό σύνολο. Η ταμίας, πατώντας το μερικό σύνολο για να πληρώσει ο πελάτης, έχει τη δυνατότητα, αφού εισπράξει το ποσό και ο πελάτης απομακρυνθεί από το ταμείο, να ακυρώσει στην ταμειακή μηχανή την αγορά του τελευταίου προϊόντος και στη συνέχεια να κλείσει τον λογαριασμό, κρατώντας για την ίδια την αξία της τελευταίας αγοράς και φυσικά την απόδειξη. Αν αυτό γίνεται κατ' επανάληψη, η ταμίας εξασφαλίζει και πάλι ένα σημαντικό έσοδο ανά βάρδια.
• Με τα κλειδιά του υπευθύνου των ταμείων. Αν δοθούν έστω και για λίγο σε κάποια από τις υπαλλήλους των ταμείων, τίθεται σοβαρό πρόβλημα, καθώς είναι δυνατό να παρακαμφθούν όλοι οι κωδικοί ασφαλείας. Βέβαια πρόβλημα μπορεί να δημιουργήσει και ο ίδιος ο υπεύθυνος των ταμείων, εφόσον αποφασίσει -σε ανύποπτο χρόνο- να υπεξαιρέσει κάποιο μικροποσό από τα ταμεία του καταστήματος.

Εξίσου σημαντικές σε αξία, αλλά και φαντασία, είναι οι κλοπές των καταναλωτών, που χρόνο με τοn χρόνο λαμβάνουν όλο και μεγαλύτερες διαστάσεις, κυρίως λόγω των πιέσεων που δέχεται το οικογενειακό εισόδημα. Οι υπεύθυνοι των καταστημάτων αντιμετωπίζουν καθημερινά περιπτώσεις κλοπών, με υπαίτιους είτε απλούς καταναλωτές είτε επισκέπτες “επιρρεπείς” στις κλοπές, που αφαιρούν προϊόντα από τα ράφια με τους εξής τρόπους:

• Στα ρούχα τους. Οι περιπτώσεις αυτές αφορούν μικροαντικείμενα, μικρής ή μεγάλη αξίας (καλλυντικά), τα οποία στην πρώτη ευκαιρία οι καταναλωτές βάζουν στις τσέπες τους, προκειμένου να τα περάσουν από το ταμείο χωρίς να τα πληρώσουν.
• Στο δοκιμαστήριο. Τα κρούσματα αυτά παρατηρούνται στο τμήμα των ενδυμάτων, όπου ορισμένοι επιτήδειοι φορούν -συνήθως μέσα από βαριά μπουφάν- ρούχα τα οποία αρχικά δοκιμάζουν και στη συνέχεια…ξεχνούν να βγάλουν.
• Εντός του καταστήματος. Αντί να πληρώσουν και στη συνέχεια να καταναλώσουν ένα αγαθό, το καταναλώνουν πάντα διακριτικά εντός του καταστήματος.
• Στο καρότσι. Από ένα μεγάλο καρότσι με πολλά προϊόντα προς αγορά, κάποιοι στο ταμείο ξεχνούν να ανεβάσουν στη ράμπα της ταμειακής μηχανής δύο-τρία αγαθά μικρού όγκου, τα οποία περνούν στη συνέχεια εκτός καταστήματος κάτω από τις σακούλες με τα ψώνια, που έχουν στο μεταξύ τοποθετήσει στο καρότσι.
• Στο ταμείο. Σε συνεννόηση με την ταμία ορισμένοι είτε υποτιμολογούν προϊόντα, είτε δεν τα χτυπούν στην ταμειακή μηχανή.
• Στον πάγκο. Σε συνεργασία με τον πελάτη που αγοράζει αλλαντικά, τυριά, κρέατα, κοτόπουλα, ψάρια ή άλλα φρέσκα ή χύμα αγαθά, μετά το ζύγισμα, ο υπάλληλος κολλά στη συσκευασία αυτοκόλλητη ετικέτα με το barcode άλλου προϊόντος, χαμηλότερης αξίας. Βέβαια, αυτή η πρακτική συνηθίζεται και μεταξύ των υπαλλήλων, όταν δηλαδή μπροστά από τον πάγκο στέκεται υπάλληλος που αγοράζει από το κατάστημα όπου εργάζεται.

Οι απώλειες που καταγράφονται στις αλυσίδες από κλοπές των προμηθευτών είναι ίσως οι λιγότερες, συγκρινόμενες με αυτές των πελατών και των υπαλλήλων. Παραμένουν όμως σημαντικής αξίας. Τα περισσότερα κρούσματα παρατηρούνται στις παραδόσεις, κυρίως όταν αυτές περιλαμβάνουν πολλούς κωδικούς, αλλά και προϊόντα. Πρόκειται για περιπτώσεις κατά τις οποίες ο οδηγός ή ο φορτοεκφορτωτής παραδίδει λιγότερα από τα αναγραφόμενα στα τιμολόγια, προκειμένου στη συνέχεια να τα πουλήσει χωρίς τιμολόγια και σε “ειδική” τιμή σε μικρότερα σημεία πώλησης. Πρώτα στη λίστα των κλοπών κατατάσσονται προϊόντα όπως γάλα, μπισκότα, γλυκίσματα, καραμέλες κά, ενώ δεν λείπουν και ακριβότερα αγαθά, όπως αλκοόλ και καλλυντικά, τα οποία όμως “εξαφανίζονται” κυρίως κατά τις παραδόσεις σε κεντρικές αποθήκες, όπου οι διακινούμενες ποσότητες είναι τεράστιες.

Ο εντοπισμός τέτοιων περιστατικών απαιτεί συστηματική παρακολούθηση, που συνήθως γίνεται όταν έχει προηγηθεί καταγγελία. Μάλιστα έχουν υπάρξει και περιπτώσεις κατά τις οποίες προμηθεύτριες εταιρείες έστησαν μπλόκα στα δρομολόγια οδηγών τους, προκειμένου να μετρήσουν τα προϊόντα που μετέφεραν τη στιγμή εκείνη και να τα αντιπαραβάλουν με τα τιμολόγια αγοράς και τα δελτία αποστολής. Σε όσες περιπτώσεις διαπιστώθηκε πλεόνασμα οι οδηγοί υποχρεώθηκαν να αλλάξουν το δρομολόγιό τους, κάνοντας την επόμενη… παράδοση στον εισαγγελέα.

Περιπτώσεις όπως οι προαναφερόμενες παρατηρούνται κυρίως στους ανεξάρτητους οδηγούς, σε οδηγούς δηλαδή των οποίων το φορτηγό μισθώνεται από τον προμηθευτή για συγκεκριμένα, επαναλαμβανόμενα δρομολόγια. Αντίθετα σπανίζουν οι κλοπές από οδηγούς που ανήκουν στο προσωπικό των προμηθευτών.

Πώς αντιδρούν όμως οι αλυσίδες στην επίθεση την οποία δέχονται από όσους επιμένουν στις κλοπές; Μα "παίζοντας" -τι άλλο;- άμυνα. Οι κινήσεις στρατηγικής που κάνουν περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων, την τοποθέτηση αντικλεπτικών συστημάτων στις εισόδους των καταστημάτων, την εγκατάσταση κλειστών κυκλωμάτων παρακολούθησης, την πρόσληψη ειδικού προσωπικού για την ασφάλεια των καταστημάτων και την εκπαίδευση του μόνιμου προσωπικού ώστε να είναι πάντα σε ετοιμότητα να εντοπίσει τον επίδοξο κλέφτη.

Επίσης εφαρμόζουν και μια σειρά από άλλες πρακτικές, όπως επιλέγουν με ιδιαίτερη προσοχή το προσωπικό για τα ταμεία, απαιτούν από τους υπευθύνους των καταστημάτων μεγάλη αυστηρότητα στην τήρηση των κανόνων ασφαλείας, τοποθετούν τα ακριβά προϊόντα είτε σε εμφανή σημεία είτε κοντά στα ταμεία, ορισμένοι ελέγχουν τις τσάντες του προσωπικού κατά την έξοδό τους μετά τη λήξη της βάρδιας και κάνουν συχνές απογραφές ώστε να διαπιστώνουν άμεσα τις οποίες απώλειες και τη συχνότητά τους για να αντιδρούν με μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα.

Όπως και να έχει πάντως, η “μάχη” κατά των κλοπών είναι και θα είναι διαρκής, δεδομένων των νέων μεθόδων που χρησιμοποιούν κατά διαστήματα οι περιστασιακοί και οι επαγγελματίες κλέφτες και του γεγονός ότι το "τσάμπα" παραμένει το φθηνότερο.

“Ένα από τα παλαιότερα υλικά συσκευασίας”, αναφέρει στο "σέλφ σέρβις", ο δρ. Παναγιώτης Τσαουσόγλου, προέδρος του Ελληνικού Υαλουργικού Συνδέσμου, “είναι το γυαλί. Η υαλουργία χρησιμοποιεί ανεξάντλητες πρώτες ύλες, όπως άμμο, σόδα, μαρμαρόσκονη, και ελπίζουμε να διατηρήσει τη θέση της στη συσκευασία για πολλά χρόνια. Στη χώρα μας έχουμε παράδοση στην κατασκευή γυάλινων αντικειμένων, με το γυαλί ως κύριο υλικό για τη συσκευασία τροφίμων και ποτών”.

Η εμφάνιση όμως, όπως εξηγεί ο κ. Τσαούσογλου, των νέων υλικών συσκευασίας για αναψυκτικά στις αρχές της δεκαετίας του ’90 οδήγησε σε συρρίκνωση του μεριδίου αγοράς της γυάλινης συσκευασίας στον συγκεκριμένο χώρο, όπου μέχρι τότε πρωταγωνιστούσε. Χάριν στις επενδύσεις που πραγματοποίησαν οι υαλουργικές μονάδες, αλλά και στην ευαισθητοποίηση των καταναλωτών σε θέματα ανακύκλωσης, το γυαλί κατάφερε να ξεπεράσει την κρίση. Το γυαλί είναι φιλικό προς το περιβάλλον και ανακυκλώνεται άπειρες φορές, χωρίς να υποβαθμίζεται η ποιότητά του.

Τα πλεονεκτήματα της γυάλινης συσκευασίας, συνεχίζει, είναι η διαφάνεια και η αδράνειά της προς το περιεχόμενο, το οποίο διατηρεί χωρίς να το αλλοιώνει, αλλά ούτε και να του προσθέτει ανεπιθύμητες ιδιότητες. Ανακτά σταθερά το μερίδιο αγοράς που είχε στο παρελθόν και μολονότι ο ανταγωνισμός με τα υπόλοιπα υλικά συνεχίζεται έντονος τελικά το γυαλί θα κερδίσει τη θέση που του αξίζει. Οι επενδύσεις των επιχειρήσεων του κλάδου αποβλέπουν στην παραγωγή βελτιωμένων προϊόντων, πιο λεπτών και ελαφρύτερων, “χωρίς να υστερούν σε ό,τι αφορά την αντοχή τους σε σχέση με τα μπουκάλια που παράγονταν παλαιότερα”.

“Η εφαρμογή του χαρτονιού” τονίζει η κα Κατερίνα Παναγιωτοπούλου, διευθύνουσα σύμβουλος της εταιρείας Φήμη – Αφοί Παναγιωτόπουλοι, “στη δημιουργία συσκευασιών για τρόφιμα, οι νέες μέθοδοι εκτύπωσης και οι προδιαγραφές υγιεινής που πληροί, έχουν καταστήσει το χαρτόνι το κυριότερο υλικό συσκευασίας με σημαντικό μερίδιο αγοράς έναντι των άλλων, με αποτέλεσμα ο κλάδος της συσκευασίας να παρουσιάζει θετική πορεία, ενώ αναμένεται περαιτέρω αύξηση".

Τα πλεονεκτήματα της χάρτινης συσκευασίας, όπως εξηγεί, κινούνται σε τρεις βασικούς άξονες. Πρώτον, το χαρτί χαρακτηρίζεται από ευελιξία σε ό,τι αφορά τη διαμόρφωση του τελικού προϊόντος, ενώ μπορεί να συνδυαστεί με αρκετά υλικά ώστε να πάρει την τελική του μορφή. Δεύτερον, ανακυκλώνεται και έτσι οι εταιρείες του κλάδου μειώνουν το τελικό τους κόστος. Τρίτον, η άριστη ποιότητα εκτύπωσης εξασφαλίζεται μόνο επάνω στο χαρτί. Επιπροσθέτως, είναι φιλικό προς τον καταναλωτή και προς το περιβάλλον.

Τα μειονεκτήματα της χάρτινης συσκευασίας έχουν να κάνουν με τις εξής παραμέτρους: Η κυτιοποιία στην Ελλάδα είναι το μεταποιητικό στάδιο του χαρτιού-χαρτονιού. Οι προμηθευτές των ελληνικών εταιρειών είναι πολυεθνικές εταιρείες που επιβάλλουν την πολιτική τους και το δικό τους επίπεδο κόστους. Από την άλλη, οι ελληνικές κυτιοποιίες απευθύνονται σε μεγάλες εταιρείες που πιέζουν για χαμηλά κόστη. Η ελληνική βιομηχανία συσκευασίας αποτελείται από πολλές μικρές μονάδες που έχουν έντονο ανταγωνισμό και η καθεμία προσπαθεί να επιβάλει τη δική της φιλοσοφία. Επίσης, το χαρτί είναι ευαίσθητο υλικό, χρειάζεται ειδικές συνθήκες αποθήκευσης, ο χρόνος παραμονής του στην αποθήκη πρέπει να είναι περιορισμένος, ενώ οι χάρτινες συσκευασίες είναι επιρρεπείς στη φθορά από τη μεταφορά, την ανασυσκευασία και από την επαφή με άλλα προϊόντα.

“Το αλουμίνιο δεν είναι τοξικό, είναι αδιαπέραστο από υγρά και αέρια και εξασφαλίζει την υγιεινή των τροφίμων", αναφέρει ο διοικητικός διευθυντής της Crown Hellas Can κ. Σπύρος Τσουρούφλης. “Λόγω του υψηλού βαθμού αντοχής στην οξείδωση, της ευκαμψίας, της εύκολης μορφοποίησης, της καλής θερμικής αγωγιμότητας και του υψηλού ποσοστού ανακύκλωσής του κυριαρχεί στον χώρο των μεταλλικών ειδών συσκευασίας. Είναι ελαφρύ υλικό, ιδιότητα σημαντική για τη μεταφορά και χρησιμοποιείται στην αγορά αναψυκτικών και μπίρας, με την ετήσια κατανάλωση κουτιών αναψυκτικών στην Ελλάδα να ανέρχεται στο 1 δισ. κουτιά.

H επεξεργασία του για την παραγωγή προϊόντων α' και β' μεταποίησης δημιουργεί σημαντικές ποσότητες απορριμμάτων, οι οποίες σε ποσοστό 100% συλλέγονται, επαναχυτεύονται και έτσι ξαναγεννάται πρώτη ύλη αλουμινίου για την ίδια χρήση. Και τα κουτάκια οδηγούνται σε ανακύκλωση. Μετά από επεξεργασία επαναχρησιμοποιούνται χωρίς να υποβαθμίζεται η ποιότητα του προϊόντος.

“Η βιομηχανία τροφίμων και ποτών επικεντρώνεται στα υλικά συσκευασίας που εξασφαλίζουν μεγαλύτερη διάρκεια ζωής και συντήρησης στο προϊόν”, εξηγεί ο κ. Ζήσης Γραμμουστιανός, χημικός μηχανικός στην εταιρεία Μόρνος. “Από τα βασικότερα κριτήρια που θέτει η βιομηχανία για την επιλογή του υλικού, είναι η ευκολία με την οποία επεξεργάζεται, ιδιότητα που χαρακτηρίζει το πλαστικό. Επιπλέον, συνδυάζεται με άλλα υλικά, διαμορφώνεται εύκολα σε σχήματα, αντέχει στην κρούση και είναι απρόσβλητο σε χημική προσβολή. Σε μέγεθος μαζικής παραγωγής δεν βρίσκεται υλικό με ανάλογες ιδιότητες. Ένα επιπλέον χαρακτηριστικό του είναι οικονομικής φύσης, και αφορά το μικρό κόστος επιβάρυνσης. Ως προς το πρόγραμμα ανακύκλωσης, το πλαστικό που προκύπτει από αυτή τη διαδικασία είναι περιορισμένης κλίμακας και εύρους εφαρμογών πχ σακούλες σκουπιδιών, σόλες παπουτσιών κλπ, δηλαδή σε προϊόντα χωρίς ιδιαίτερες απαιτήσεις”.

Στο πλαίσιο εναρμόνισης της εθνικής νομοθεσίας με εκείνη της ΕΕ και την Οδηγία 94/62, τον Αύγουστο του 2001 ψηφίστηκε ο νόμος 2939/2001 περί “Συσκευασιών και Εναλλακτικής Διαχείρισης των Συσκευασιών και Άλλων Προϊόντων”. Σύμφωνα με αυτόν, η Ελλάδα οφείλει έως το τέλος του 2005 να αξιοποιεί το 50% των αποβλήτων συσκευασίας.

Για την επίτευξη του στόχου, εξηγεί ο κ. Γιάννης Ραζής, γενικός διευθυντής λειτουργιών της Ελληνικής Εταιρείας Αξιοποίησης Ανακύκλωσης (ΕΕΑΑ), ο νόμος καθιστά υπεύθυνες για την ανακύκλωση των συσκευασιών τις επιχειρήσεις που παράγουν ή εισάγουν συσκευασμένα προϊόντα και τα διαθέτουν στην εγχώρια αγορά. Για τον λόγο αυτό οι υπόχρεοι διαχειριστές συσκευασίας ίδρυσαν την ΕΕΑΑ, ως τον συλλογικό φορέα, που σύμφωνα με τις προβλέψεις του νόμου οργανώνει το Σύστημα Συλλογικής Εναλλακτικής Διαχείρισης, με σκοπό την αξιοποίηση των συσκευασιών. Η εταιρεία αριθμεί 550 μέλη (στοιχεία Απριλίου 2005) τα οποία “μεταφράζονται” σε περίπου 425.000 τόνους υλικών συσκευασίας, που αντιστοιχούν σε 10,1 δισεκατομμύρια συσκευασίες κατανάλωσης.

Οι επιχειρήσεις που αφορά ο νόμος είναι οι προμηθευτές πρώτων υλών για συσκευασίες, οι κατασκευαστές και εισαγωγείς συσκευασιών, οι παραγωγοί και εισαγωγείς συσκευασμένων προϊόντων και οι εταιρείες που διακινούν συσκευασμένα προϊόντα. Οι προμηθευτές πρώτων υλών και οι κατασκευαστές συσκευασιών οφείλουν να παραλαμβάνουν από εγκεκριμένους χώρους ή εγκαταστάσεις το δευτερογενές υλικό (απόβλητα συσκευασίας) και να το χρησιμοποιούν για την παραγωγή νέων προϊόντων. Παράλληλα, οι συσκευαστές-εισαγωγείς συσκευασιών οφείλουν να προβαίνουν σε συλλογή και διαλογή στην πηγή των αποβλήτων συσκευασίας και να μεριμνούν ώστε τα απόβλητα να οδηγούνται σε επαναχρησιμοποίηση ή σε εγκεκριμένες εγκαταστάσεις αξιοποίησης.