Δεν είναι εύκολο να περιδιαβείς ένα αρχείο 40 τόμων και να ανακαλέσεις στη μνήμη σου όσα έγιναν επί τρεις δεκαετίες για να στηθεί αυτό το περιοδικό, το «σελφ σέρβις». Με αφορμή τη συμπλήρωση των τριάντα χρόνων από τη «γέννησή» του, θα παρουσιάσουμε μερικούς από τους σημαντικότερους σταθμούς της πορείας του.
Συνοπτικά, λιτά, τηλεγραφικά σχεδόν θα επιχειρήσουμε να ανασυστήσουμε αυτές τις ξεχωριστές στιγμές. Δεν μπορούμε όμως να αποτυπώσουμε με λέξεις την προσπάθεια, το κέφι, τον ενθουσιασμό των συνεργατών που εργάστηκαν και εργάζονται όλα αυτά τα χρόνια για την έκδοση του περιοδικού μας. Τα συγχαρητήρια και οι έπαινοι που δέχεται το «σελφ σέρβις» είναι η καλύτερη επιβράβευση του έργου τους.
1. Λίγη… «προϊστορία»
Πριν από 40 χρόνια, το 1962, ο Δημήτρης Μιχαηλίδης γράφει τα κείμενα για μία ραδιοφωνική εκπομπή με τον τίτλο «Πίσω από τη βιτρίνα…», που μεταδίδεται από το Ε.Ι.Ρ. και απευθύνεται στο μέσο καταστηματάρχη της χώρας. Το 1961 είχε παρακολουθήσει μαθήματα λιανεμπορίου και διαφήμισης στο Λονδίνο και είχε εντυπωσιαστεί από τα διεθνή επιτεύγματα στο συγκεκριμένο τομέα. Η εκπομπή σημείωσε μεγάλη επιτυχία και πολλοί ακροατές από όλη την Ελλάδα ζητούσαν να έχουν τα κείμενά της. Τα κείμενα αυτά, διασκευασμένα, αποτέλεσαν την ύλη ενός βιβλίου με τίτλο «Πίσω από τη βιτρίνα», που εξέδωσε τον επόμενο χρόνο το περιοδικό «Δημοσιότης». Το «Πίσω από τη βιτρίνα» είχε απήχηση στο αναγνωστικό κοινό και το 1963 ο κ. Κώστας Βερόπουλος ζήτησε να γίνει επανέκδοσή του και να περιληφθούν σε ορισμένες σελίδες του τα προϊόντα της εταιρείας –τότε– Ν. ΒΕΡΟΠΟΥΛΟΣ ΚΑΙ ΥΙΟΙ. Έτσι κυκλοφόρησε με αρκετές αλλαγές και πιο εκλαϊκευμένο ένα καινούργιο βιβλίο, «Το Σύγχρονο Παντοπωλείο», το οποίο διένειμε η εταιρεία δωρεάν σε χιλιάδες παντοπώλες-συνεργάτες της. Στη συνέχεια ο κ. Σαμούρκας της BRAVO εξέδωσε κάποια κεφάλαιά του σε ξεχωριστή ανατύπωση. Αυτές οι εκδόσεις αποτέλεσαν τον… πρόγονο του «σελφ σέρβις». Η ιδέα για τη δημιουργία ενός περιοδικού άρχισε να υλοποιείται μετά από αρκετά χρόνια, όταν ο Δ. Μιχαηλίδης μελετούσε το περιοδικό «SELF SERVICE REVIEW» στο Βρετανικό Ινστιτούτο Μάρκετινγκ. Αντιλαμβανόμενος την εξάπλωση των νέων συστημάτων λιανεμπορίου, που μόλις τότε έφταναν στην Ελλάδα, αποφάσισε μετά από πολλές συζητήσεις με ειδικούς να ξεκινήσει την έκδοση του «σελφ σέρβις» το 1972.
2. Το πρώτο τεύχος, Ιούνιος 1972
Τον Ιούνιο του 1972, με παρότρυνση σημαντικών εκπροσώπων του λιανεμπορίου, εκδίδεται από μία μικρή ομάδα συνεργατών ένα μικρό… λιανό τεύχος μόλις 48 σελίδων. Το περιοδικό γίνεται δεκτό με ενδιαφέρον και το «τολμηρό» για την εποχή του (λόγω δικτατορίας) εξώφυλλο, με μία κοπέλα που φορούσε μίνι, σχολιάζεται ποικιλοτρόπως. Λάβαμε αρκετές επιστολές τότε και είναι χαρακτηριστικό το γράμμα του παλαιού Αθηναίου παντοπώλη, κ. Παν. Τσαφούλια (βλ. φωτ.).
3. Ξεκίνημα με φιλοδοξίες
Δεν αρκεί όμως μόνο η έκδοση του «σελφ σέρβις». Αμέσως ξεκινούν παράλληλες δραστηριότητες, όπως η συλλογή στατιστικών στοιχείων, η δημοσίευση της απογραφής των καταστημάτων τροφίμων MARKETEL (που γίνεται το 1974 σε συνεργασία με τη γνωστή εταιρεία ερευνών P.R.C.), αλλά κυρίως η έκδοση τευχών με οργανωτικά θέματα (π.χ. Νο. 5: «Πως θα μετατρέψετε το παντοπωλείο σε σελφ σέρβις») και σειράς τευχών μετά το Νο. 20 με μεγάλα αφιερώματα (π.χ. «Οργάνωση και εξοπλισμός του σελφ σέρβις»).
4. Τεύχη βιβλιοθήκης
Από την αρχή της εκδοτικής μας δραστηριότητας αναλάβαμε την έκδοση μεγάλων τευχών βιβλιοθήκης με ειδικά αντικείμενα. Παράδειγμα, τα πολυσέλιδα έκτακτα τεύχη με το νέο «Αγορανομικό Κώδικα», τον «Υγειονομικό Κανονισμό για τα εργαστήρια και καταστήματα τροφίμων και ποτών», τον «Κανονισμό πυροσβεστικών μέτρων προστασίας» κ.ά.
5. Σύνδεση με ΣΕΣΜΕ
Το περιοδικό μας πίστεψε εξ αρχής στη νέα μορφή του λιανεμπορίου που εξέφραζε το σούπερ μάρκετ. Για το λόγο αυτό σταθήκαμε πάντοτε πλάι στους αγώνες του ΣΕΣΜΕ και βοηθήσαμε στις εκδηλώσεις και τις εκδόσεις του, παρά την υβριστική εκστρατεία εναντίον μας από διάφορες πλευρές, πολιτικές και συνδικαλιστικές.
6. Μάχη με το Υπουργείο Εμπορίου
Από το 1982 αρχίζει μία πολύχρονη μάχη ενάντια στις αλλοπρόσαλλες αποφάσεις των υπουργών Εμπορίου και στις αυθαιρεσίες των τοπικών αρχών στις νομαρχίες και τους δήμους. Στη δεκαετία μεταξύ 1981-1990 τα μισά εξώφυλλα και κύρια άρθρα του «σελφ σέρβις» αναφέρονται στη λανθασμένη πολιτική του Υπουργείου Εμπορίου.
7. Ξεκινούν τα ειδικά έντυπα
Πριν κλείσουν δέκα χρόνια από την έκδοση του «σελφ σέρβις», αρχίζει η κυκλοφορία μίας σειράς χρήσιμων εντύπων που απευθύνονται στο λιανεμπόριο ή τους υπαλλήλους των σούπερ μάρκετ. Ένα από αυτά τα ειδικά έντυπα είναι το «Καλώς όρισες στο σούπερ μάρκετ», το οποίο επανεκδόθηκε πολλές φορές.
8. Οδηγός Μάρκετινγκ Ελλάδος
Στο πλαίσιο των δραστηριοτήτων μας εντάσσεται και η έκδοση του «Οδηγού Μάρκετινγκ» σε συνεργασία με το Ελληνικό Ινστιτούτο Μάρκετινγκ της ΕΕΔΕ. Ήταν ένας τόμος 250 σελίδων με πολλά χρήσιμα στατιστικά στοιχεία και με κατάλογο των μελών του Ινστιτούτου (εκδόθηκε τρεις φορές).
9. Η πρώτη χαρτογράφηση
Το 1978 κυκλοφόρησε «Η απογραφή των καταστημάτων λιανεμπορίου τροφίμων της Πρωτεύουσας». Η απογραφή αυτή, καρπός μιας δειλής αρχικά προσπάθειας, εξελίχθηκε στη συνέχεια στην έκδοση «Χαρτογράφηση του κλάδου των σούπερ μάρκετ» για να οδηγήσει τελικά στη δημιουργία του περιοδικού «Πανόραμα των Ελληνικών σούπερ μάρκετ».
10. Μία δεκαετία επιμόρφωσης και εκπαίδευσης
Σε ένα πανηγυρικό τεύχος για τη δεκαετή πορεία του περιοδικού μας συμπεριλήφθηκε μία ξεχωριστή επιμορφωτική έκδοση 150 σελίδων, που χρησιμοποιήθηκε από πολλούς επαγγελματίες για πολλά χρόνια. Αυτό το ειδικό τεύχος (Νο 102), λόγω της μεγάλης ζήτησης, επανεκτυπώθηκε δύο φορές και πολλά τμήματά του αναδημοσιεύθηκαν σε επόμενα τεύχη.
11. Εκδηλώσεις ΣΕΣΜΕ
Η στενή συνεργασία με τον ΣΕΣΜΕ άρχισε ταυτόχρονα με την ίδρυσή του και συνεχίστηκε όλα αυτά τα χρόνια με πολλές εκδηλώσεις, όπως σεμινάρια, διαλέξεις, συνέδρια και ημερίδες, των οποίων την οργάνωση είχε αναλάβει το επιτελείο του «σελφ σέρβις». Οι περισσότερες πραγματοποιήθηκαν με τη συμμετοχή εκατοντάδων επιχειρηματιών και στελεχών των επιχειρήσεων.
12. Οι κομπιούτερ έφτασαν
Μόλις εμφανίστηκαν οι πρώτες μορφές μηχανογραφικής επεξεργασίας, το «σελφ σέρβις» άρχισε μία σειρά ερευνών και ρεπορτάζ για τα κομπιούτερ και τις νέες τεχνολογικές εφαρμογές. Στη δεκαετία του '80 πολλές σελίδες κάθε τεύχους αφιερώθηκαν σε θέματα τεχνολογίας, ενώ καθιερώθηκε και ειδικό τμήμα, το «Retail Technology». Παράλληλα κυκλοφόρησαν και ανάτυπα των μεγάλων αυτών αφιερωμάτων.
13. Έρευνες… Έρευνες… Έρευνες!
Από τα πρώτα τεύχη του περιοδικού μας δημοσιεύσαμε σελίδες επί σελίδων με τα στατιστικά στοιχεία από τις –λίγες– απογραφές λιανεμπορίου της ΕΣΥΕ και από τις έρευνες των Ινστιτούτων Έρευνας. Με τη συνεργασία της NIELSEN από το 1977 και της IRI από το 1998 δώσαμε στη διψασμένη αγορά μας πολυάριθμες αναλύσεις σχετικά με το ελληνικό και διεθνές λιανεμπόριο, αλλά και στοιχεία για την παραγωγή, τις εισαγωγές και την κατανάλωση των προϊόντων.
14. Ο καθρέφτης των διεθνών εξελίξεων
Το «σελφ σέρβις» μεταφέρει μέσα στις σελίδες του τον παλμό των διεθνών εξελίξεων για όλο το κύκλωμα διανομής καταναλωτικών αγαθών. Έχοντας παρουσιάσει εκατοντάδες παραδείγματα ξένων λιανεμπορικών μονάδων και άφθονα παραδείγματα σχετικά με τα νέα συστήματα οργάνωσης που εφαρμόζονται στις ξένες χώρες, γίνεται το 1987 μέλος του «Ευρωπαϊκού Ομίλου Περιοδικών Διανομής» (EUROPEAN DISTRIBUTION PRESS GROUP), στον οποίο ανήκουν τα παρακάτω περιοδικά: Αγγλία: THE GROCER, Αυστρία: REGAL, Γαλλία: POINTS DE VENTE, Γερμανία: LEBENSMITTEL PRAXIS, Ελβετία: HANDEL HEUTE, Ισπανία: DISTRIBUTION ACTUALIDAD, Πορτογαλία: DISTRIBUCAO HOJE, Σουηδία: SUPERMARKET, Ολλανδία: FOOD MAGAZINE και Ουγγαρία : HUNGRO REGAL.
15. Η Eurostat με στοιχεία «σελφ σέρβις»
Το «σελφ σέρβις» θεωρείται, σε διεθνές επίπεδο, ως η πιο έγκυρη πηγή πληροφόρησης για τα θέματα της ελληνικής διανομής. Είναι χαρακτηριστικό ότι η επίσημη ετήσια έκδοση του Eurostat, «Retailing in European Economic Area», αναφέρει το περιοδικό μας ως μέσο ενημέρωσης για την εξέλιξη του ελληνικού λιανεμπορίου. Αλλά και τα βρετανικά πανεπιστήμια της Οξφόρδης, Μάντσεστερ, Λέιτσεστερ και Στέρλινγκ, που έχουν ειδικά τμήματα σπουδών για το λιανεμπόριο, παραπέμπουν τους φοιτητές τους στο «σελφ σέρβις», από το οποίο αντλούν επίσης πληροφορίες για τις μελέτες τους το Γερμανικό Ινστιτούτο «European Handelinstitut» (EMI) και το αντίστοιχο αγγλικό «Corporate Intelligence on Retailing».
16. Το «Λιανεμπόριο-Χονδρεμπόριο» προβάλλει τα μεγάλα θέματα
Το 1985 έκανε την εμφάνισή της μία νέα πολυσέλιδη έκδοσή μας, «Λιανεμπόριο-Χονδρεμπόριο», στην οποία αναλύονται μεγάλα θέματα του ελληνικού και διεθνούς λιανεμπορίου, αλλά και της οικονομίας γενικότερα. Στην αρχή κυκλοφορούσε σε κάθε ΔΕΤΡΟΠ. Στη συνέχεια αποτέλεσε μία ειδική έκδοση αφιερωμένη κάθε φορά σε ένα συγκεκριμένο θέμα, όπως στη στατιστική αποτύπωση του λιανεμπορίου, στην τεχνολογία του καταστήματος, στο μάνατζερ του καταστήματος και στη χαρτογράφηση του κλάδου των σούπερ μάρκετ –η τελευταία εξελίχθηκε στο «Πανόραμα των Ελληνικών σούπερ μάρκετ».
17. Τα συνέδρια των σούπερ μάρκετ
Αξιόλογη δραστηριότητα ανέπτυξε το περιοδικό μας στην αρχή της δεκαετίας του '90, με δύο Συνέδρια ΣΟΥΠΕΡ ΜΑΡΚΕΤ '92 και '93, τα οποία πραγματοποιήθηκαν υπό την αιγίδα του ΣΕΣΜΕ και με τη χορηγία της ΤΡΙΑ ΕΨΙΛΟΝ. Ήταν δύο επιτυχημένες εκδηλώσεις, που συγκέντρωσαν εκατοντάδες συνέδρους από όλη την Ελλάδα. Με ομιλητές ξένους αλλά και Έλληνες ειδικούς και πεπειραμένα στελέχη λιανεμπορικών και προμηθευτικών εταιρειών, παρουσιάστηκαν τα επίκαιρα θέματα του κλάδου. Και τα δύο συνέδρια αποτέλεσαν την απαρχή ενός έντονου προβληματισμού που οδήγησε σταδιακά στον εκσυγχρονισμό και στην καλύτερη οργάνωση των αλυσίδων λιανεμπορίου.
18. Το ευρωπαϊκό συνέδριο λιανεμπορίου
Το επιτελείο του «σελφ σέρβις» μετείχε στην ομάδα οργάνωσης ενός σημαντικού πανευρωπαϊκού συνεδρίου από τον EDPG (European Distribution Press Group), το συλλογικό όργανο των ευρωπαϊκών περιοδικών που ασχολούνται με τη διανομή. Το θέμα του ήταν «Retail Trends 2001» και έλαβε χώρα τον Οκτώβριο του 1992 στο Μόντε Κάρλο. Με τη συμμετοχή δεκάδων συνέδρων από την Ελλάδα, το συνέδριο αυτό έδειξε το δρόμο που θα ακολουθούσε το ευρωπαϊκό λιανεμπόριο στην επόμενη δεκαετία.
19. Οργανώνεται η Data Bank
Από πολύ νωρίς αρχίζει η μηχανογράφηση της δραστηριότητάς μας. Στην αρχή μηχανογραφείται το αρχείο συνδρομών και στη συνέχεια οργανώνεται μία «Τράπεζα Στοιχείων» (Data Bank). Με ένα ειδικό software (που σήμερα έχει εκσυγχρονιστεί) συγκεντρώνονται πληροφορίες για επιχειρήσεις και προϊόντα που μπορούν να ομαδοποιηθούν και να μας δώσουν συγκρίσιμα στοιχεία. Η Data Bank αποτέλεσε τη βάση για τις ειδικές εκδόσεις μας «Πανόραμα των Ελληνικών σούπερ μάρκετ», «Οδηγός Χονδρεμπορίου και Διανομής», «Οδηγός Προϊόντων Ευρείας Κατανάλωσης» κ.ά.
20. Το «σελφ σέρβις» προβάλλει το ECR
Η ίδρυση του ECR Hellas από κορυφαία στελέχη των προμηθευτών και λιανέμπορων ενθαρρύνει τις νέες οργανωτικές μεθόδους ανάπτυξης της παραγωγικότητας σε όλα τα στάδια της εφοδιαστικής αλυσίδας. Το «σελφ σέρβις» προβάλλει και υποστηρίζει ένθερμα αυτή την προσπάθεια με δημοσιεύματα, ανάτυπα και ειδικά τεύχη.
21. «Το Μαγαζί μας», μία νέα δυναμική έκδοση
Εκτός από το αναγνωστικό κοινό του «σελφ σέρβις» υπήρχε και υπάρχει ένας μεγάλος αριθμός μικρομεσαίων προοδευτικών επιχειρηματιών που είχαν ανάγκη από ενημέρωση και επιμόρφωση. Για το λόγο αυτό το 1996 εκδίδεται ένα ειδικό διμηνιαίο περιοδικό (από το 2001 έγινε μηνιαίο) που περιλαμβάνει αρθρογραφία, ειδήσεις, ανάλυση των νέων τεχνικών του λιανεμπορίου, ενημέρωση για τις διεθνείς εξελίξεις στον τομέα των μικρομεσαίων επιχειρήσεων και χρήσιμη ύλη πάνω στα καταναλωτικά προϊόντα, τη νομοθεσία κ.ά.
22. Οι μεγάλοι Οδηγοί
Στη δεκαετία 1990-2000 εκδίδονται μεγάλοι και πρακτικοί οδηγοί, με πλούσιο υλικό. Σε τέσσερις εκδόσεις κυκλοφορεί ο «Οδηγός Προϊόντων Ευρείας Κατανάλωσης», ο οποίος συγκεντρώνει στοιχεία για την παραγωγή, διανομή και προώθηση των προϊόντων στην ελληνική αγορά σε περισσότερους από 500 πίνακες και για 85 κατηγορίες προϊόντων –η τελευταία του έκδοση αριθμούσε 800 σελίδες. Μέσα στο ίδιο χρονικό διάστημα εκδίδεται ο «Οδηγός Οργάνωσης και Εξοπλισμού Καταστημάτων Λιανεμπορίου 1997», με αναλυτική πληροφόρηση για όλα τα προϊόντα και τις υπηρεσίες εξοπλισμού λιανεμπορικών καταστημάτων, αλλά και πλήρη κατάλογο 1.100 επιχειρήσεων του κλάδου. Στη συνέχεια εκδίδεται και ο «Οδηγός Διανομής και Χονδρεμπορίου 1999», στον οποίο καταγράφονται όλα τα στοιχεία μίας απογραφής σε 2.000 επιχειρήσεις διανομής όλης της χώρας.
23. Το «Πανόραμα των Ελληνικών Σούπερ Μάρκετ»
Έχοντας συγκεντρώσει ικανά στοιχεία για την ετήσια δραστηριότητα του κλάδου των σούπερ μάρκετ, εκδώσαμε το 1995 το πρώτο τεύχος του «Πανοράματος», με πλούσιο υλικό που προερχόταν κυρίως από την Data Bank των εκδόσεών μας. Το «Πανόραμα» αποτέλεσε μία βασική εκδοτική προσπάθεια, η οποία συνεχίζεται με επιτυχία.
24. Ενημέρωση μέσω internet
Για πρώτη φορά επιχειρήσαμε να δημιουργήσουμε ένα site στο internet το 1998. Η ιστοσελίδα της εταιρείας περιλάμβάνε τα κυριότερα περιεχόμενα του κάθε τεύχους, ειδήσεις και ορισμένες έρευνες από τα περιοδικά «σελφ σέρβις» και «Το Μαγαζί μας». Σήμερα βρίσκεται σε φάση αναδιάρθρωσης.
25. «Αλλάζει ο καταναλωτής»
Το 1999 οργανώνεται μία σημαντική ημερίδα με θέμα «Αλλάζει ο καταναλωτής, αλλάζει το λιανεμπόριο». Ακόμη πιο ενδιαφέρουσα από την ημερίδα αυτή ήταν η παράλληλη έκδοση με τον ίδιο τίτλο (στη σειρά εκδόσεών μας «Λιανεμπόριο-Χονδρεμπόριο»), στην οποία περιλαμβάνονταν σημαντικά στοιχεία από διεθνείς και ελληνικές μελέτες σχετικά με τις αλλαγές στην κατανάλωση, στις κοινωνικές συνθήκες και στη λειτουργία του λιανεμπορίου.
26. Η ComCenter αναλαμβάνει το «σελφ σέρβις»
Στα μέσα του 1999 η εταιρεία ComCenter, των Αρη Δριμαρόπουλου και Αναστάσιου Ξύδη, εξαγοράζει τις «Εκδόσεις Μιχαηλίδη» και με νέα ορμή συνεχίζει με το ίδιο επιτελείο την εκδοτική προσπάθεια.
27. «Ο Άτλας του Ελληνικού Λιανεμπορίου»
Η ComCenter επεκτείνει την ποικιλία των εκδόσεών της και εκδίδει ένα νέο εργαλείο δουλειάς, το «Ο Άτλας του Ελληνικού Λιανεμπορίου Τροφίμων», στο οποίο παρουσιάζονται τα πιο δυναμικά μικρομεσαία καταστήματα τροφίμων σε όλους τους νομούς της χώρας.
28. «Το Λιανεμπόριο στη Νέα Οικονομία»
Με τη συμμετοχή 650 στελεχών από το λιανεμπόριο και τις προμηθευτικές εταιρείες πραγματοποιείται στις αρχές του 2001 μία απόλυτα επιτυχημένη ημερίδα των εκδόσεών μας με τίτλο «Το Λιανεμπόριο στη Νέα Οικονομία». Με πολλούς ξένους ομιλητές, αλλά και Έλληνες επιστήμονες και επιχειρηματίες παρουσιάζεται σφαιρικά η θέση του λιανεμπορίου στις αρχές της νέας χιλιετίας.
29. Η κατάκτηση ενός δύσκολου δικτύου
Ένα από τα πιο δύσκολα δίκτυα του λιανεμπορίου από πλευράς επικοινωνίας είναι αυτό των περιπτέρων. Με τη βοήθεια της εξειδικευμένης εταιρείας προωθήσεων DEPEND καθίσταται δυνατή η προσέγγισή του δικτύου από το περιοδικό «Το Μαγαζί μας», που από το 1999 καταγράφει τις εξελίξεις και τα προβλήματα του κλάδου των περιπτέρων και των καταστημάτων ψιλικών. Από το 2001 «Το Μαγαζί μας», για την καλύτερη ενημέρωση των αναγνωστών του, γίνεται μηνιαίο και καλύπτει και το μικρομεσαίο κατάστημα τροφίμων.
30. Προχωράμε
Παρά την οδυνηρή και αδόκητη απώλεια του Άρη Δριμαρόπουλου το Μάιο του 2001, η ComCenter συνεχίζει τη δραστηριότητα της. Το νέο επιτελείο του «σελφ σέρβις» και των υπόλοιπων εκδόσεων παίρνει τη σκυτάλη από τη γενιά των πρωτοπόρων και συνεχίζει με επιτυχία τη δυναμική προσπάθεια των 30 ετών.
