Μήνας: Μάιος 2001

Τα ελληνικά προϊόντα χάνουν τη μάχη που χρόνια τώρα δίνουν με τα ξένα για την ισχυροποίησή τους στα ράφια των σούπερ μάρκετ. Η συμμετοχή τους στις συνολικές πωλήσεις μιας αλυσίδας περιορίσθηκε την πενταετία που μας πέρασε κατά 10%.

Τα ανωτέρω δηλώνουν στο “σελφ σέρβις” κορυφαίοι παράγοντες γνωστών σούπερ μάρκετ της χώρας, σχολιάζοντας την πορεία και την εικόνα των ελληνικών προϊόντων στην αγορά του λιανεμπορίου. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις που κάνουν, το μερίδιο των ελληνικών μαρκών περιορίσθηκε σημαντικά στο διάστημα της πενταετίας που προηγήθηκε, όμως ο κλάδος των λιανικών πωλήσεων αρχίζει πλέον να ισορροπεί, οπότε τα επόμενα χρόνια τα δεδομένα μεταξύ ελληνικών και ξένων αγαθών δεν θα αλλάξουν σημαντικά. Βέβαια, η όποια διαφοροποίηση αναμένεται να αποβεί σε βάρος των ελληνικών μαρκών, όμως αυτή δεν μπορεί πλέον παρά να είναι μικρή.

Οι συνήθειες και οι διαθέσεις των Ελλήνων καταναλωτών δείχνουν σημάδια κορεσμού για τις ξένες μάρκες.

Σε επαγρύπνηση

“Η βασική μάχη μεταξύ ελληνικών και εισαγόμενων προϊόντων έλαβε τέλος”, υποστηρίζουν παράγοντες του λιανεμπορίου, επισημαίνοντας ωστόσο ότι οι Έλληνες παραγωγοί, αλλά και οι έμποροι, δεν θα πρέπει να καταθέσουν τα όπλα. Οφείλουν να είναι πάντα σε επαγρύπνηση για να διατηρήσουν ισχυρή την παρουσία των προϊόντων τους στο λιανεμπόριο. Μάλιστα ορισμένοι προχωρούν ένα βήμα περαιτέρω δηλώνοντας στο “σελφ σέρβις” πως “κανείς δεν καταλαβαίνει ότι όταν αγοράζει ξένα προϊόντα έμμεσα δημιουργεί πρόβλημα και στη δουλειά του, αφού ουσιαστικά ενεργεί σε βάρος των ελληνικών επενδυτικών πρωτοβουλιών”.

Σχολιάζοντας την εικόνα που έχει δημιουργηθεί με τα ελληνικά προϊόντα και τη συρρίκνωση της δύναμής τους έναντι των ξένων, κύκλοι του λιανεμπορίου τροφίμων κάνουν ιδιαίτερες αναφορές στην ελλιπή ενημέρωση που υπάρχει, τόσο προς τους καταναλωτές όσο και προς τους ίδιους τους εμπόρους, ενώ ως βασικότερο λόγο για την υπερίσχυση των ξένων σε βάρος των ελληνικών αναφέρουν το ζήτημα της ποιότητας. Δεν τίθεται μόνο το θέμα της τιμής και του έντονου ανταγωνισμού που αναπτύσσεται στην τιμολόγηση των προϊόντων. Η διαφορά έγκειται και στην ποιότητα των αγαθών, τομέα στον οποίο οι ξένοι υπερτερούν έναντι των Ελλήνων. Όμως, στις αιτίες για την κρίση που διέπει τις πωλήσεις των ελληνικών προϊόντων συγκαταλέγουν και τις πιέσεις που δέχονται οι μικροί προμηθευτές, – στην πλειοψηφία τους Έλληνες – από τις ισχυρές ελληνικές και πολυεθνικές εταιρείες. Ο εξοντωτικός πόλεμος που σημειώνεται με τις τιμές των προϊόντων αφανίζει πρώτα τους αδύνατους, οπότε η πίτα των ξένων διογκώνεται σε βάρος της ελληνικής παραγωγής. Την εξέλιξη αυτή όφειλε να τη σταματήσει πρώτα η ίδια η πολιτεία, δίνοντας ουσιαστικότερα κίνητρα για την υποστήριξη των ελληνικών επενδύσεων.

Τέλος, αναφέρεται ότι οι ξένες ετικέτες έχουν διεισδύσει κυρίως σε τομείς όπου υπάρχουν μεγάλα περιθώρια κέρδους, καθώς και αυξημένο ενδιαφέρον από την πλευρά των καταναλωτών, ενώ παράλληλα η υψηλή τεχνογνωσία που διαθέτουν οι ξένες εταιρείες τους έδωσε προβάδισμα σε πολλές κατηγορίες αγαθών.

Η μάχη ανά προϊόν

Όμως, η μάχη μεταξύ των δύο… στρατοπέδων είναι σκληρή και διαφοροποιείται ανά προϊόν, τόσο ως προς την τακτική που ακολουθείται όσο και ως προς το αποτέλεσμα. Έτσι στα παραδοσιακά προϊόντα οι ελληνικές μάρκες έχουν την πρωτοκαθεδρία στις πωλήσεις. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα του ελαιολάδου ή των λευκών τυριών, καθώς επίσης των βουτύρων και μαργαρινών, όπου ο τζίρος που πραγματοποιείται από τις ελληνικές ετικέτες είναι κατά πολύ υψηλότερος έναντι των ξένων. Κάτι ανάλογο συμβαίνει και με τις κατηγορίες των χαρτικών, αλλά και των ζυμαρικών, με τα ελληνικά τρόφιμα να κερδίζουν την εκτίμηση των καταναλωτών, ενώ οι ιταλικοί τίτλοι κατάφεραν απλά να διεισδύσουν στην ελληνική αγορά, χωρίς παράλληλα να κερδίσουν το μεγαλύτερο κομμάτι της πίτας. Πρέπει βέβαια να διευκρινίσουμε πως για όλες τις παραπάνω κατηγορίες θεωρούμε ως ελληνικά τα προϊόντα που παράγονται στην Ελλάδα, έστω και αν ανήκουν σε ξένες εταιρείες. Αν μιλήσουμε για αμιγώς ελληνικά προϊόντα, με την έννοια όχι μόνο της παραγωγής αλλά και της ιδιοκτησίας της εταιρείας παραγωγής, τότε τα ποσοστά περιορίζονται δραματικά.

Στον τομέα του κρέατος το καθεστώς είναι ιδιότυπο, αφού ο κύριος όγκος των ζώντων ζώων έχει “βαπτιστεί” ελληνικός βάσει της νομοθεσίας που ίσχυε μέχρι πρότινος. Η εφαρμογή όμως των νέων ενδείξεων που επιβάλλονται και στην ελληνική αγορά κρέατος από την κοινότητα, με τη χρήση των ειδικών ετικετών, θα οδηγήσει στην ανατροπή των δεδομένων. Ο Έλληνας πολίτης θα είναι σύντομα σε θέση να γνωρίζει από πού πραγματικά προέρχεται το κρέας που καταναλώνει, αφού θα έχει πλήρη εικόνα για την παραγωγή, τη διακίνηση και την εμπορία του κρέατος στη χώρα μας. Με άλλα λόγια θα αποδειχθεί και στην πράξη ότι η εγχώρια παραγωγή δεν έχει τη δυνατότητα να καλύψει πλήρως τις καταναλωτικές ανάγκες.

Στα κατεψυγμένα προϊόντα τα λαχανικά ελέγχονται ως αγορά από τους ξένους, το ίδιο ισχύει και με τα συσκευασμένα αλιεύματα και τις πατάτες, ενώ σε αντίθεση με τα λευκά τυριά, στα κίτρινα οι εισαγωγές που πραγματοποιούνται καλύπτουν τον κύριο όγκο των πωλήσεων. Βέβαια, στα κίτρινα τυριά σημαντική είναι και η συμμετοχή των Ελλήνων παραγωγών με τα τοπικά προϊόντα.

Μπύρες, αναψυκτικά, απορρυπαντικά, γιαούρτια και παγωτά είναι ορισμένες ακόμη κατηγορίες προϊόντων όπου οι ελληνικές ετικέτες έχουν τον κύριο όγκο των πωλήσεων, ενώ στα όσπρια και τους χυμούς η πρώτη ύλη προέρχεται από το εξωτερικό και υπό αυτή την έννοια τα εν λόγω προϊόντα θα μπορούσαν να θεωρηθούν και ως ξένα.

Τα private label

Στο μεταξύ, ένα μεγάλο κομμάτι των ελληνικών πωλήσεων αντιστοιχεί στο τζίρο που εξασφαλίζουν οι αλυσίδες με δική τους πρωτοβουλία προωθώντας τα προϊόντα ιδιωτικής ετικέτας. Πρόκειται για μια ξεχωριστή αγορά, με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, που αναπτύσσεται στη χώρα μας τα τελευταία χρόνια κερδίζοντας σήμερα το 7 – 10% του ετήσιου τζίρου σε μια τυπική ελληνική αλυσίδα και φυσικά πολύ μεγαλύτερα ποσοστά στις ξένες αλυσίδες. Βασικές κατηγορίες αγαθών, στις οποίες πρωταγωνιστούν τα private label προϊόντα, είναι τα χαρτικά, ορισμένα απορρυπαντικά και τα καθαριστικά. Όμως, οι ίδιες αλυσίδες, παράλληλα με τα προϊόντα ιδιωτικής ετικέτας προωθούν στην αγορά και μάρκες που εισάγουν οι ίδιες απευθείας, είτε από κράτη μέλη της Κοινότητας, είτε από Τρίτες χώρες. Την πρωτοκαθεδρία βέβαια στην πολιτική των εισαγωγών έχουν τα hard discount σούπερ μάρκετ, καθώς και οι πολυεθνικές αλυσίδες, οι οποίες κατά κύριο λόγο φέρνουν στη χώρα μας προϊόντα χαμηλής τιμής, με τα οποία χτυπούν την αγορά και φυσικά και τις ελληνικές ετικέτες.

Αν και ο τομέας των βιολογικών προϊόντων θα μπορούσε να αποτελέσει και για τη χώρα μας μία πολλά υποσχόμενη εναλλακτική λύση στο μέγα πρόβλημα της διατροφής, εν τούτοις δεν αξιοποιήθηκε αποτελεσματικά από το σύνολο των παραγόντων που έχουν άμεση σχέση όπως η πολιτεία, οι καλλιεργητές, οι γεωργοκτηνοτροφικοί και οι επαγγελματικοί φορείς κ.ά.

Αν ακόμη και σήμερα η βιολογική καλλιέργεια και κτηνοτροφία δεν έχει αναπτυχθεί, τουλάχιστον στην Ευρώπη, στο βαθμό που το απαιτεί έστω και δυνητικά η ζήτηση των Ευρωπαίων καταναλωτών, θα μπορούσε να αποτελέσει για τη χώρα μας μία ελπιδοφόρα προοπτική από πολλές πλευρές (υγιεινή και ποιότητα τροφίμων, μεγαλύτερη ζήτηση εγχώριων αγροτικών προϊόντων στη θέση των εισαγόμενων, δυναμική ανάπτυξη της γεωργικής παραγωγής, των αντίστοιχων εξαγωγών, συναλλαγματικά οφέλη, βελτίωση γεωργικού εισοδήματος, σταδιακή αλλαγή – βελτίωση του διατροφικού μοντέλου με άξονα τη “μεσογειακή- ελληνική δίαιτα”, κ.ά.).

Μεγαλύτερο κόστος

Ο λόγος για τον οποίο δεν έχει αναπτυχθεί η βιολογική καλλιέργεια και κτηνοτροφία στο ύψος των καταναλωτικών ευρωπαϊκών προσδοκιών, παρά την έντονη ζήτηση και επιθυμία για υγιεινές και διασφαλισμένες τροφές, είναι διότι τα βιολογικά προϊόντα κοστίζουν περισσότερο, δεν διαθέτουν οργανωμένα εμπορικά κανάλια και ο ανταγωνισμός των συμβατικών γεωργικών προϊόντων, σε ποσότητα, τιμές, διαφήμιση, οργανωμένα εμπορικά κανάλια κλπ, παραμένει ισχυρότατος. Γενικά, τα βιολογικά προϊόντα βρίσκονται στην αρχική και δύσκολη φάση τους.

Όμως, οι προοπτικές γι’ αυτά είναι σίγουρες και τεράστιες. Πολύ περισσότερο που εδώ και 15 χρόνια η διατροφική κρίση με τις “τρελές αγελάδες”, τις επιζωοτίες, τις διοξίνες, αλλά και τα φυτοφάρμακα, τις ορμόνες και τα εκατοντάδες χημικά πρόσθετα για την καλλιέργεια ή την εκτροφή των ζώων, έχει αποσταθεροποιήσει τον γεωργοκτηνοτροφικό τομέα και φυσικά έχει ανησυχήσει παραγωγούς, επιχειρηματίες, τα ίδια τα κράτη και πάνω απ’ όλα τους απανταχού καταναλωτές, που βλέπουν την τεράστια απειλή για την υγεία τους. Κοντολογίς, η βιολογική καλλιέργεια και κτηνοτροφία αναδεικνύει σε μία άλλη πρωτόγνωρη διάσταση το επείγον πρόβλημα της ανθρώπινης διατροφής, της υγείας και των συνθηκών ζωής. Υποχρεωτικά παραγκωνίζει και αντικαθιστά τη συμβατική και κυρίως την επικίνδυνη για την υγεία μας “χημική” καλλιέργεια και εκτροφή ζώων. Γι’ αυτό και οι νέες πολυάριθμες πρακτικές για φυσική καλλιέργεια, για τα αειφόρα καλλιεργητικά συστήματα, για ολοκληρωμένη διαχείριση καλλιεργειών, για περιβαλλοντική γεωργική εκμετάλλευση και για πολλές άλλες νέες καλλιεργητικές πρακτικές, που βρίσκονται στον αντίποδα της συμβατικής γεωργίας, ιδιαίτερα της “χημικής” και που όλες μαζί συνιστούν και κωδικοποιούν τη νέα γεωργία, δυναμικός πυρήνας της οποίας είναι η βιοκαλλιέργεια.

Στην τελευταία θέση

Παρ' όλα αυτά η χώρα μας βρίσκεται τελευταία μεταξύ των 15 χωρών της ΕΕ στη βιολογική καλλιέργεια, παρ’ όλο που από το 1992 η ΕΕ έχει υιοθετήσει με τον Κανονισμό 2078/92 τη βιοκαλλιέργεια, την οποία και ενισχύει οικονομικά, θεσμικά, με διάφορες επιδοτήσεις (από 7-30 χιλ. δρχ./στρέμμα, ανάλογα την καλλιέργεια). Η Ελλάδα έχει το χαμηλότερο ποσοστό βιοκαλλιεργούμενης γεωργικής έκτασης (μόλις 0,50% ή 180 χιλ. στρέμματα), έναντι 2,1% της ΕΕ (28 εκατ. στρέμματα και 31 εκατ. στρέμματα σε όλη την Ευρώπη), ενώ σε ορισμένες χώρες το ποσοστό αυτό είναι πολύ υψηλότερο όπως: Αυστρία 9%, Ελβετία 8%, Δανία 6%, Ιταλία 5,5%, Φινλανδία 6,3%, Γερμανία 2,4%, Σουηδία 3,7%, Αγγλία 1,8%, Ολλανδία 1,2% κ.λπ.

Το γιατί μείναμε πίσω σαν χώρα έχει σχέση τόσο με την ολιγωρία και ραθυμία της επίσημης κρατικής αγροτικής πολιτικής, όσο και με την καθυστέρηση του ίδιου του γεωργικού τομέα (καλλιεργητές, φορείς, οργάνωση κλπ), που από την αρχή δεν συνέλαβαν και δεν συνειδητοποίησαν τα μηνύματα και τις τάσεις της εποχής μας. Οι πωλήσεις βιολογικών προϊόντων στις αγορές της Ευρώπης, ΗΠΑ και Ιαπωνίας έφθασαν το 2000 τα 20 δισ. δολ. (διπλασιασμός σε σύγκριση με το 1997), ενώ για τα επόμενα χρόνια προβλέπεται ακόμα μεγαλύτερη αύξηση.

Για τη χώρα μας αποκτά μεγάλη σημασία, δεδομένου ότι το 1/3 των εξαγωγών της αποτελούν τα γεωργικά προϊόντα, από τα οποία το 40% είναι σε φρούτα-λαχανικά. Η γερμανική αγορά, η οποία είναι η πλέον δυναμική σε τζίρο, εκδηλώνει μεγάλο ενδιαφέρον για τα εισαγόμενα βιολογικά προϊόντα και η Ελλάδα, που εξάγει περίπου τα μισά της γεωργικά προϊόντα στη Γερμανία, θα μπορούσε να προσφέρει περισσότερα προϊόντα βιολογικής καλλιέργειας, πραγματοποιώντας μεγαλύτερες και περισσότερο κερδοφόρες πωλήσεις.

Νέο μοντέλο ανάπτυξης

Τέλος, δεν πρέπει να βλέπουμε τη βιολογική καλλιέργεια μονοδιάστατα, αλλά θα πρέπει να τη συσχετίζουμε και με πολλές άλλες πλευρές, όπως το επίπεδο και τη δυναμική της οικονομικής, παραγωγικής και κοινωνικής ζωής. Διότι μία κυριαρχική ανάπτυξη της φυσικής ή βιολογικής καλλιέργειας δίχως χημικά μπορεί να οδηγήσει προς ένα νέο μοντέλο ανάπτυξης του αγροτικού χώρου, σε αρμονία με τις περιβαλλοντικές ανησυχίες του κοινωνικού συνόλου. Μπορεί, δηλαδή, αν συνδυαστεί με δράσεις όπως αγροτουρισμός, οικοτουρισμός, εκπαιδευτικός τουρισμός κ.ά., να αποτελέσει συνολικά μια απάντηση σε θέματα ζωτικής σημασίας που αντιμετωπίζει σήμερα ο αγροτικός κόσμος, αλλά και προς την κατεύθυνση διαφύλαξης της υπαίθρου από την απειλή της απερήμωσης.

Η χώρα μας, στην αποφασιστική και καίρια "μάχη της αυτάρκειας" κατά την τελευταία 20ετή πορεία της στην ΕΕ, έχασε πολύτιμο έδαφος, με οδυνηρές επιπτώσεις σε πολλά επίπεδα, οικονομικά και κοινωνικά. Και το χειρότερο είναι πως περιορίσθηκαν ανεπιστρεπτί τα περιθώρια τόσο για συγκράτηση των εισαγωγών τροφίμων όσο και για τη μελλοντική αυτάρκεια σε πολλά από αυτά. Πολλά είναι τα ερωτηματικά που τίθενται σχετικά με αυτή την πορεία, με το τι έγινε μα πάνω από όλα με το τι μέλλει γενέσθαι.

Προς τα πού βαδίζει η συνολική αγορά των γεωργικών προϊόντων της χώρας μας και ιδιαίτερα η αγορά των εδώδιμων τροφίμων, είτε νωπών είτε μεταποιημένων; Ποιες είναι οι ισχυρότερες τάσεις στην πρωτογενή παραγωγή, στη μεταποίηση, στις εξαγωγές και εισαγωγές, όπως διαμορφώθηκαν στα είκοσι χρόνια της ένταξης της χώρας στην ΕΕ (1981-2000); Στη νέα δεκαετία που κυλάει, ποια είναι η δυναμική, η κατεύθυνση και οι προοπτικές, ποιοι κλάδοι, τομείς αλλά και σημαντικά προϊόντα είναι εκείνα που άντεξαν στον οποιονδήποτε ανταγωνισμό, εσωτερικό, κοινοτικό και διεθνή και ποια δεν άντεξαν, οπότε τι μέλλον ανοίγεται γι’ αυτά;

Γιατί διευρύνθηκε το παθητικό εμπορικό ισοζύγιο των τροφίμων, νωπών και μεταποιημένων, στην περασμένη 20ετία και με ποιες επιπτώσεις στην παραγωγική, εμπορική και οικονομική διαδικασία; Προβλέπεται να διευρυνθεί περισσότερο και στην τρέχουσα δεκαετία και με ποιες επιπτώσεις, σε επίπεδο παραγωγής, εμπορίου και εθνικής οικονομίας;

Παράλληλα με αυτά, ποια μέτρα, πολιτικές προσπάθειες, προγράμματα θα χρειαστεί να υλοποιηθούν, είτε για να προληφθούν τα χειρότερα, είτε για να αποκατασταθεί μια σταθεροποίηση, είτε για να βελτιωθούν περαιτέρω, ενόψει του οξύτερου ανταγωνισμού της εξωτερικής και παγκοσμιοποιημένης αγοράς αυτών των προϊόντων τροφίμων; Σε αυτά τα ερωτήματα θα προσπαθήσουμε να απαντήσουμε παρακάτω.

Η εμπειρία από την 20ετή ένταξη

Στη διάρκεια της 20ετίας από την ένταξη στην τότε ΕΟΚ μέχρι σήμερα στην Ενωμένη Ευρώπη (1981-2000), η ασθενής ελληνική γεωργοκτηνοτροφία (μικρός κλήρος, φτωχά νοικοκυριά, καθυστερημένες δομές, ανύπαρκτη χρηματοδότηση, χαμηλή επαγγελματική κατάρτιση, ελλιπής άρδευση, χαμηλές αποδόσεις και παραγωγικότητα κλπ), δέχθηκε -υπό συνθήκες κατάργησης δασμολογίου και ελεύθερης διακίνησης προϊόντων- το συντριπτικό ανταγωνιστικό βάρος της ισχυρά οργανωμένης κοινοτικής γεωργοκτηνοτροφίας (μεγέθη, ποιότητα, τιμές, βιομηχανία, μάρκετινγκ κλπ). Το αποτέλεσμα αυτής της “επίθεσης” ήταν πολλοί κλάδοι και προϊόντα, ιδίως κτηνοτροφίας και γαλακτοκομικά, αμπελοοινικά κ.ά., να υποστούν αποδιοργάνωση, συρρίκνωση, ενώ άλλοι κλάδοι και προϊόντα κατάφεραν με πολλές θυσίες να επιζήσουν ή να διατηρηθούν στα ίδια επίπεδα χάριν των κοινοτικών επιδοτήσεων.

Από τις επιδοτήσεις της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής (ΚΑΠ) η Ελλάδα δεν επωφελήθηκε και δεν αξιοποίησε επαρκώς τις δυνατότητες-ευκαιρίες που υπήρχαν σε αυτή, είτε γιατί η ΚΑΠ μπήκε στα επόμενα χρόνια σε μία ολοένα πιο περιοριστική πολιτική, είτε λόγω αδυναμιών της ελληνικής πλευράς να τις εκμεταλλευτεί στο μάξιμουμ, είτε γιατί μέρος των επιδοτήσεων “χανόταν”, λόγω του σκληρού κοινοτικού ανταγωνισμού.

Τα μόνα προϊόντα – κλάδοι που επωφελήθηκαν σχετικά και δεν ζημιώθηκαν, τουλάχιστον μέχρι τη νέα πολιτική της AGENDA 2000, είναι η εκτροφή αιγοπροβάτων, το βαμβάκι, ο καπνός και το ελαιόλαδο, για τα οποία συνεχίζει να υπάρχει κάποια συγκρατημένη αισιοδοξία μέχρι το 2004-2005, διότι μετά το έδαφος στήριξης θα αρχίσει να υποχωρεί απειλητικά…

Ο μεγάλος τομέας των οπωροκηπευτικών δέχτηκε και αυτός ανάλογες αρνητικές επιπτώσεις από τον κοινοτικό ανταγωνισμό, διότι η ελληνική πλευρά ολιγώρησε και δεν επέδειξε την απαιτούμενη επιθετική τακτική και προσαρμοστικότητα για να επωφεληθεί από τη μεγάλη κοινοτική αγορά.

Από την άλλη πλευρά, η ελληνική βιομηχανία τροφίμων, αδύνατη ανταγωνιστικά μέχρι την ένταξη, άργησε να αναδιοργανωθεί, τουλάχιστον σε όλους τους κλάδους και μόνο στη δεκαετία του ‘90 απέκτησε κάποιες ικανοποιητικές οικονομικοτεχνικές δομές, κυρίως με την επενδυτική απορρόφηση ή και συνεργασία με αλλοδαπά -κοινοτικά και μη – κεφάλαια και σε κλάδους ελλειμματικούς σε πρώτες ύλες όπως γαλακτοκομικά, ιχθυηρά, κρέατα, αλλαντικά, ζυμαρικά, σάλτσες, κονσέρβες φρούτων ή λαχανικών, με χυμούς, με διάφορα φαγητά, ψαρικά, είδη ζαχαροπλαστικής, ρύζι, όσπρια, αναψυκτικά, ποτά κ.ά. Σήμερα, πάνω από τα 2/3 του κεφαλαίου της ελληνικής βιομηχανίας τροφίμων ελέγχεται από αλλοδαπές εταιρείες.

Όλα αυτά εξηγούν την απειλητική για την εγχώρια αγορά αύξηση των εισαγωγών τροφίμων, κυρίως κρεάτων και γαλακτοκομικών, αλλά και άλλων προϊόντων.

Ποια προϊόντα άντεξαν και ποια όχι

Αυτή την εικοσαετία, τόσο στην πρωτογενή παραγωγή – γεωργία, κτηνοτροφία, αλιεία – όσο και στη δευτερογενή – βιομηχανία τροφίμων – σημειώθηκαν σημαντικές αλλαγές. Σε ορισμένα προϊόντα σημειώθηκαν αυξήσεις και σε άλλα μειώσεις ή στασιμότητα. Στα 20 χρόνια αυξήθηκε ο όγκος της παραγωγής στο βαμβάκι (230%), στο σκληρό σιτάρι (100%), στο καλαμπόκι (65%), στο ελαιόλαδο (70%), στα πορτοκάλια (50%), στο ρύζι (120%), ενώ μειώθηκε ή έμεινε στα ίδια επίπεδα σε πολλά άλλα όπως μαλακό σιτάρι, κριθάρι, βρώμη, καπνό, πατάτες, ροδάκινα, βερίκοκα, καρπούζια, τομάτες, αγγούρια, σταφύλια κ.ά. Επίσης, σε πολλά λαχανικά η παραγωγή μειώθηκε -όπως, νωπά φασόλια, κρεμμύδια, αγκινάρες, σκόρδα, μπάμιες- ενώ σε άλλα σημειώθηκαν μικρές αυξήσεις στα όρια της εσωτερικής αγοράς. Το υψηλό κόστος παραγωγής αποθάρρυνε τις εξαγωγές, παρά την αυξημένη ζήτηση στην κοινοτική αγορά, την οποία τελικά κάλυπταν με κερδοφορία αλλά κράτη. Γενικά, στα λαχανικά και φρούτα η χώρα μας δεν επωφελήθηκε από την αυξημένη κοινοτική ζήτηση λόγω υποκειμενικών αδυναμιών. Στα προϊόντα της ζωικής παραγωγής η Ελλάδα μάλλον ζημιώθηκε, λόγω του πανίσχυρου κοινοτικού ανταγωνισμού, αφού σήμερα στο μεν βόειο κρέας έχει μια αυτάρκεια μόλις 25% (το 75% εισάγεται), στα δε άλλα κρέατα δεν σημειώθηκε καμία ουσιαστική αύξηση. Το ίδιο και στα γάλατα ή στα διάφορα τυροκομικά, βούτυρα κ.ά., αφού στο αγελαδινό έχει αυτάρκεια μόλις 60% (το υπόλοιπο εισάγεται σε κουτιά).

Πανωλεθρία υπέστη η χώρα μας στον παραδοσιακό τομέα της αμπελουργίας, εφόσον σε όλα τα προϊόντα (σταφύλια, σταφίδα, κρασί, κ.ά.) η μεν παραγωγή μειώθηκε δραματικά, οι δε καλλιεργούμενες εκτάσεις στα πλαίσια της ΚΑΠ συρρικνώθηκαν (ξεριζώθηκαν) κατά το 1/3.

Αν όμως η κατάσταση είναι απογοητευτική στην πρωτογενή παραγωγή, με εξαίρεση ορισμένα προϊόντα που αναφέραμε και τη θετική εξέλιξη των υδατοκαλλιεργειών με τις εξαγωγικές τους επιδόσεις, στον επίσης κρίσιμο τομέα της βιομηχανίας τροφίμων είναι το ίδιο αποθαρρυντική, με εξαίρεση ορισμένους κλάδους όπου πραγματοποιήθηκαν σημαντικές επενδύσεις – συνεργασίες εγχώριων και αλλοδαπών κεφαλαίων, με αποτέλεσμα μια ικανοποιητική βελτίωση της ανταγωνιστικότητας, της κερδοφορίας και ορισμένων εξαγωγικών επιδόσεων όπως σε γαλακτοκομικά, ζυμαρικά, τοματοπολτό, κονσέρβες ροδάκινων, μπύρας, κρασιού, αλλαντικά, ιχθυηρά κ.ά.

Η χώρα μας όμως εξακολουθεί να μην είναι αυτάρκης σε βασικά τρόφιμα όπως, γαλακτοκομικά, κρέατα, δημητριακά και γενικά σε τρόφιμα.

Ειδικά αξίζει να επισημανθούν τα εξής:

α) ο δείκτης παραγωγής της βιομηχανίας τροφίμων μεταξύ 1980-1999 παρέμεινε σχεδόν ο ίδιος με ενδιάμεσες μικρές αυξήσεις

β) ο δείκτης λιανικής πώλησης ειδών διατροφής αυξήθηκε στο ίδιο διάστημα πάνω από 6-7 φορές

γ) το εμπορικό ισοζύγιο γεωργικών προϊόντων από ενεργητικό που ήταν το 1981 μετατράπηκε σε ιδιαίτερα υψηλό παθητικό (15,8 δισ. ECU το 1998)

δ) οι εισαγωγές γεωργικών προϊόντων από 58 δισ. δρχ. το 1980 έφθασαν τα 9 τρισ. δρχ. το 1999

ε) μόνο οι εισαγωγές νωπών φρούτων – λαχανικών αυξήθηκαν στη δεκαετία του '90 κατά 2470%, για να φθάσουν από 34,5 δισ. δρχ. σε 118 δισ. δρχ. Επίσης, στην ίδια δεκαετία τα επεξεργασμένα φρούτα-λαχανικά αυξήθηκαν κατά 110% (από 70 χιλ. τον. σε πάνω από 150 χιλ. τον.)

στ) μόνο για κρέατα πλήρωσε η χώρα μας το 1998 περίπου 240 δισ. δρχ., για γάλατα 161 δισ. δρχ., για διάφορα άλλα τρόφιμα 59 δισ. δρχ., κλπ.

ζ) συμμετοχή ΕΕ σε σύνολο εισαγωγών γεωργικών προϊόντων 80%

Και η αιμορραγία συνεχίζεται περισσότερο από χρόνο σε χρόνο, η οικονομία αφυδατώνεται από οικονομικές δυνάμεις, η χώρα είναι ανοχύρωτη σε κάθε είδους εισαγωγές, ιδιαίτερα από αγροτικά, που μπορεί κατά 80% να τα παράγει η ίδια.

Γιατί αυξάνουν οι εισαγωγές τροφίμων

Από την 20ετή ανάλυση των εξελίξεων τόσο στην πρωτογενή και δευτερογενή παραγωγή των εδώδιμων γεωργικών προϊόντων, δηλαδή των τροφίμων, όσο και στην κατανάλωση προκύπτει το βασικό συμπέρασμα ότι οι συνεχώς αυξανόμενες εισαγωγές τροφίμων (είτε γεωργικών είτε επεξεργασμένων) κρύβουν βαθύτερες διαρθρωτικές αδυναμίες στον συνολικό τομέα τροφίμων. Και όλα αυτά διότι:

1. Η πρωτογενής (γεωργική-κτηνοτροφική) παραγωγή δεν κατάφερε να αναπτυχθεί για να εξασφαλίσει αυτάρκεια
2. Το ίδιο συνέβη και με τη βιομηχανία τροφίμων, παρά τις κάποιες επενδυτικές και τεχνολογικές βελτιώσεις σε ορισμένους υποκλάδους
3. Στην εικοσαετή περίοδο της ένταξης στην ΕΟΚ/Ε.Ε. η χώρα μας δεν επωφελήθηκε, ούτε μπόρεσε να αξιοποιήσει τις δυνατότητες, είτε διότι κάμφθηκε σε πολλούς τομείς από τον κοινοτικό ανταγωνισμό, είτε διότι ολιγώρησε στη νέα κρίσιμη κατάσταση της ένταξης, είτε διότι οι ίδιες οι μεταλλαγές της ΚΑΠ, με τις συνεχείς περιοριστικές αναθεωρήσεις των ΚΟΑ, στένεψαν τις δυνατότητες ανάπτυξης και αυτάρκειας σε τρόφιμα
4. Στην ίδια όμως περίοδο η κατανάλωση τροφίμων αυξήθηκε πολύ περισσότερο από την εσωτερική προσφορά (λόγω βελτίωσης εισοδημάτων, διαφοροποίησης της ζήτησης τροφίμων με αγαθά που δεν παρήγαγε η εγχώρια γεωργία/ βιομηχανία, αύξησης του τουρισμού άρα και της επιπλέον κατανάλωσης τροφίμων κλπ), οπότε οι ανάγκες καλύπτονταν συνεχώς από ανερχόμενες εισαγωγές διατροφικών αγαθών.

Το συμπέρασμα είναι ότι η χώρα μας, στην αποφασιστική και καίρια “μάχη της αυτάρκειας” κατά την τελευταία 20ετή ευκαιρία, έχασε πολύτιμο έδαφος, με οδυνηρές επιπτώσεις σε πολλά επίπεδα, οικονομικά και κοινωνικά. Και το χειρότερο είναι πως περιορίσθηκαν ανεπιστρεπτί τα περιθώρια τόσο για συγκράτηση του “εισαγωγικού κενού” όσο κυρίως για μία μελλοντική αυτάρκεια σε πολλά είδη τροφίμων.

Η επερχόμενη παγκοσμιοποίηση και στην αγορά ειδών διατροφής θα επιβεβαιώσει τις δυσοίωνες αυτές προοπτικές.

Η Ελλάδα έπαψε να είναι χώρα χαμηλού κόστους. Είναι… καταδικασμένη να παράγει προϊόντα υψηλών καταναλωτικών προτύπων αποδεκτών στη διεθνή αγορά. Μόνον η εξαγωγική δραστηριότητα θα μας λυτρώσει από τα δεινά της υστέρησης και της ομφαλοσκόπησης.

Είναι περίπου παροιμιώδης, ήδη από τη δεκαετία του ’60, η έκφραση: "έγινε επένδυση στην Ελλάδα της τάξεως των τόσων εκατ. δολαρίων, με την οποία προσδοκάται υποκατάσταση εισαγωγών τόσων εκατ. δολαρίων…". Και μόνη η διατύπωση αποκαλύπτει μια ποιοτικής τάξης κρίση, στη βάση της οποίας αναγνωρίζεται ότι ουδέποτε κάποιος διανοήθηκε με ποια άλλη επενδυτική στρατηγική, στρατηγική προσανατολισμού του παραγωγικού δυναμικού μας σε εξαγωγικές δραστηριότητες, θα εξάλειφε εν δυνάμει το τριτοκοσμικό αίτημα της "υποκατάστασης" των εισαγωγών. Διότι περί αυτού πρόκειται, αφού μόνο κάποιες από τις χώρες του Τρίτου κόσμου, μη έχοντας τη στοιχειώδη επάρκεια πόρων, προβάλλουν τέτοιου είδους αιτήματα. Ή μάλλον περί αυτού καταντάει να πρόκειται, καθώς το εξαγωγικό μας πρόβλημα συνοψίζεται στη φράση: Οι ελληνικές επιχειρήσεις ΔΕΝ αξιοποιούν επαρκώς το παραγωγικό-εξαγωγικό τους δυναμικό, με αποτέλεσμα η Ελλάδα μεταξύ των χωρών της ΕΕ να βρίσκεται στην τελευταία θέση -και με απόσταση από τις άλλες- στη σχέση των εξαγωγών της προς το Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν της (όπου η αναγωγή στο ΑΕΠ δείχνει το βαθμό εξωστρέφειας της οικονομίας).

Η… κάθοδος των "μοιραίων"

Ειδικότερα, οι εξαγωγές της χώρας μας ως ποσοστού του ΑΕΠ της από 19,1% το 1987 (τότε ο μέσος όρος στην ΕΕ ήταν 27,2%) περιορίστηκαν στο 15,7% του ΑΕΠ το 1998 (με μέσο όρο στην Ένωση 32,1%), όταν τα σχετικά ποσοστά άλλων χωρών της ΕΕ, όπως της Πορτογαλίας, της Ιρλανδίας και της Ισπανίας ανήλθαν το 1998 αντιστοίχως σε 33% (από 32% το 1987), σε 84,9% (από 55,8% το 1987) και σε 29,7% (από 19,4% το 1987). Αξίζει να σημειωθεί ότι παρά την αύξηση των παγκόσμιων εξαγωγών κατά 68,5% την οκταετία 1990-1998 οι ελληνικές εξαγωγές αυξήθηκαν μόλις κατά 22%, όταν την ίδια χρονική περίοδο οι εξαγωγές της Πορτογαλίας, της Ιρλανδίας και της Ισπανίας αυξήθηκαν αντίστοιχα κατά 47,5%, 169% και 96% (πηγή: ΟΠΕ)!

Εν πάση περιπτώσει, σημασία έχει ότι κι αυτή ακόμα η κοντόθωρη πολιτική γενναιότητα της "υποκατάστασης" έπαιξε, όσο έπαιξε, το ρόλο της στο πλαίσιο των κλειστών και προστατευμένων οικονομιών. Αφ΄ ης στιγμής απελευθερώθηκε το παγκόσμιο εμπόριο δεν υπάρχει πλέον ζήτημα "υποκατάστασης των εισαγωγών". Αντ’ αυτού, στο βαθμό που η ελληνική παραγωγή θα συνεχίσει να ομφαλοσκοπεί αδιαφορώντας για την ανάγκη έγκαιρης προσαρμογής της στις "μεγάλες πιέσεις" του διεθνούς καταμερισμού, κινδυνεύει με αφανισμό που θα έχει και το βαρύ τίμημα της ανεργίας. Διότι οι εξελίξεις στο διεθνές εμπόριο εντείνουν αντί να περιορίζουν τα υφιστάμενα προβλήματα. Ήδη η επιτάχυνση και η ένταση του ανταγωνισμού διευρύνουν την απόσταση που χωρίζει τις ισχυρές εξαγωγικές οικονομίες από τις χώρες που σπρώχνονται να αναπτύξουν τις εξαγωγές τους. Αλλά εμείς επιδιώκουμε κάτι τέτοιο ή εμμένουμε στην ανακύκλωση της υστέρησής μας;

Η μεταφυσική προσδοκία της ανόδου

Προ εβδομάδων, στην ετήσια έκθεση του διοικητού της ΤτΕ κ. Λ. Παπαδήμου, σχετικά με την επιδείνωση της διεθνούς επενδυτικής θέσης της χώρας (ειρήσθω εν παρόδω, χρωστάμε περισσότερα από όσα εισπράττουμε, ήτοι για κάθε 100 δρχ. που παράγουμε εγχωρίως οι περίπου 43 φεύγουν προς το εξωτερικό) ως αίτιο της αιμορραγίας των πόρων μας εκτιμάται και η χαμηλή ανταγωνιστικότητα των ελληνικών προϊόντων, ενώ γίνεται η εξής υπόδειξη: απαιτείται η υλοποίηση επενδύσεων οι οποίες θα υποκαταστήσουν τις σημερινές υψηλές εισαγωγές με εγχώρια παραγωγή, καθώς μια τέτοια εξέλιξη θα περιόριζε τους πόρους που φεύγουν στο εξωτερικό…

Διερωτάται, λοιπόν, κανείς: Η επένδυση για τη βελτίωση της παραγωγής π.χ. του ελληνικού ροδάκινου ή της πατάτας ή της μπλούζας μακό κοκ εγγυάται ότι θα περιοριστούν οι εισαγωγές των αντίστοιχων προϊόντων από τις χώρες του Τρίτου κόσμου, που είναι και φθηνότερα; Οι αγοραστές των επιχειρήσεων του οργανωμένου λιανεμπορίου θα έσκαζαν στα γέλια. Η διαφορά του κόστους των προϊόντων μας από τα προϊόντα Τρίτων χωρών δεν αφορίζεται με μεταφυσικές προσδοκίες.

Αναπροσανατολισμός της παραγωγής με στόχο τις εξαγωγές

Συμπέρασμα πρώτο: Άπαξ δια παντός η πολιτεία οφείλει να ξεκαθαρίσει στους παραγωγούς -και του πρωτογενούς τομέα και της μεταποίησης- ότι η Ελλάδα έπαψε να είναι χώρα φτηνού κόστους. Συνεπώς δεν μπορεί πλέον να παράγει προϊόντα που απευθύνονται σε καταναλωτές χαμηλών απαιτήσεων, κυρίως όταν η διάθεση αυτών των προϊόντων της προσκρούει στον ανταγωνισμό οικονομιών που ανήκουν σε κατώτερη φάση ανάπτυξης από τη δική της. Επομένως, είναι καταδικασμένη να επαναπροσδιορίσει και να διαφοροποιήσει πολλά από τα προϊόντα της και τις μεθόδους (συστήματα, τεχνολογίες) παραγωγής τους, ώστε να προσφέρει προϊόντα υψηλών καταναλωτικών προτύπων προκειμένου να τα κάνει τι; -Συμπέρασμα δεύτερο:- Να τα εξάγει! Άλλη περίπτωση ικανότητας αναπαραγωγής και ανθεκτικότητας του πλουτοπαραγωγικού δυναμικού της χώρας σε βάθος χρόνου δεν υπάρχει.

Η λογική του "να παράγουμε εγχωρίως το ίδιο προϊόν που σήμερα εισάγουμε" (με κίνδυνο ασφαλώς να τρωθεί από το διεθνή ανταγωνισμό του στον "πόλεμο των τιμών" που μαίνεται κι αυτός εγχωρίως) είναι το λιγότερο φενάκη. Ως κατεξοχήν λογική της "σχετικής οικονομικής αυτάρκειας", δηλαδή της βραδύτητας, είναι τελειωμένη υπόθεση για τον υπερκινητικό και έντονα εξωστρεφή χαρακτήρα του παγκόσμιου εμπορίου.

Ήρθε η ώρα να ξεβολευτούμε

Αλλά η προοπτική της οργάνωσης της ελληνικής παραγωγής στην κατεύθυνση της εξωστρέφειας ουδέποτε απασχόλησε σοβαρά τους εκάστοτε ιθύνοντες των οικονομικών επιτελείων. Ο λόγος είναι απλός μέσα στην τραγικότητά μας, όπως την ορίζει η συνενοχή της αδράνειας πάντων των πολιτικών ηγεσιών και των παραγωγικών τάξεων: Θα έπρεπε άπαντες να ξεβολευτούμε: η μεν (ή η όποια) πολιτική ηγεσία από τη λογική των "στόχων άμεσης απόδοσης" και από το φόβο του πολιτικού κόστους, οι δε παραγωγικές τάξεις από την ευκολία με την οποία περνάνε από την καταγγελία του "κρατισμού" στην καταγγελία της "κρατικής απουσίας", αρκεί να μη χρεώνεται σ’ αυτές ουδεμία ευθύνη για το κόστος των συνεπειών παρά μόνον στο κράτος.

Με δυο λόγια χρειάζεται ένα νέο "καθαρό συμβόλαιο" μεταξύ παραγωγικών τάξεων και πολιτείας, όπου να συμφωνηθεί ποια είναι επιτέλους η θέση της οικονομίας μας στην παγκόσμια αγορά -στον καταμερισμό της-, τι είδους προσαρμογές απαιτούνται στη δραστηριότητα κάθε κλάδου, ώστε τα προϊόντα του να γίνουν "απαραίτητα" για ποιες ακριβώς αγορές και κυρίως να συμφωνηθεί ότι χρειάζεται μια στρατηγική ανάπτυξης μακρού ορίζοντα, συστηματικότητα στην αναζήτηση των ευκαιριών και πειθαρχημένη δουλειά.

Επί παραδείγματι, αν στο πλαίσιο ενός τέτοιου συμβολαίου αντικαθιστούσαμε την έκφραση "η Ελλάδα παράγει αρίστης ποιότητας σταφίδα" με την έκφραση "η Ελλάδα παράγει βιολογικά αρίστης ποιότητας σταφίδα, την οποία τυποποιεί σύμφωνα με τις απαιτήσεις των Αμερικανών καταναλωτών και τη διαθέτει στις ΗΠΑ, όπου διαπιστώθηκε θερμή υποδοχή του προϊόντος ως ονομασίας προέλευσης", η διαφορά είναι μέγιστη. Θα γινόταν δε τεράστια αν λέγαμε: "αφού και οι Τούρκοι παράγουν διεθνώς αποδεκτό και φτηνότερο σταφύλι από το δικό μας, εμείς παράγουμε μπράντι από σταφύλι και καραμέλες από γνήσιο σταφυλοζάχαρο" ή "από τη μαστίχα της Χίου φτιάχνουμε τη μοναδική παγκοσμίως φυσική τσίχλα και ως τέτοια την απευθύνουμε, σε δεκαπλάσια τιμή από τις κοινές τσίχλες, στα ανώτερα εισοδηματικά στρώματα των Ευρωπαίων και των Αμερικανών καταναλωτών, που μας γνώρισαν γιατί φροντίσαμε να προωθήσουμε το προϊόν μας"! Εξάλλου, η επένδυση για την απόκτηση τεχνογνωσίας π.χ. στον τομέα της μεταποίησης και της τυποποίησης των τροφίμων φαντάζει μέγεθος αστείο μπροστά στη μεσομακροπρόθεσμη ωφέλεια των επενδυτών. Δεν μιλάμε δα για πυρηνική τεχνολογία!

Η οδυνηρή πραγματικότητα και τα οξύμωρα σχήματά της

Η οδυνηρή πραγματικότητα της χαμηλής σχέσης των εξαγωγών προς τις εισαγωγές μας και μάλιστα με τάσεις μείωσης (1995: 42,9%, 1996: 41,7%, 1997: 41,2%, 1998: 38,9%) επ’ ουδενί διασκεδάζεται από την παράθεση λογιστικών μεγεθών -όπως π.χ. του ρυθμού ανάπτυξης του εθνικού προϊόντος κατά 5%-6% ή του δημοσιονομικού πλεονάσματος κατά 5,6%- προκειμένου να συγκαλύπτεται το χάσμα της ονομαστικής με την πραγματική σύγκλιση της χώρας με την ΟΝΕ, ή να προβάλλεται αυτάρεσκα "η κατάταξη της Ελλάδας μεταξύ των 25 πλουσιότερων χωρών του κόσμου". Απεναντίας, δημιουργεί οξύμωρο σχήμα, δεδομένου και του γεγονότος ότι ενώ η παραγωγικότητα της εργασίας στη χώρα μας αυξάνεται κατά τα τελευταία έτη με ετήσιο ρυθμό σχεδόν 3%, έναντι 0,7% του μέσου όρου της Ε.Ε., εξακολουθούμε να παράγουμε άνεργους κατέχοντας το ευρωπαϊκό πρωτείο, εξαιτίας του ότι η ανταγωνιστικότητά μας παραμένει σε φθίνουσα πορεία. Και θα συνεχίσει να είναι σε φθίνουσα πορεία οδηγώντας τις επιχειρήσεις σε χρεοκοπία, εφόσον θα εξακολουθούν να παράγουν χαμηλής προστιθέμενης αξίας και ελαστικής ζήτησης προϊόντα (ιδίως στον αγροτικό τομέα η ελληνική παραγωγή δημιουργεί προϊόν χωρίς καν να ξέρει για ποια αγορά και για ποιο επίπεδο καταναλωτών το προορίζει. Στερνή καταφυγή της είναι το “χύμα” της λαϊκής του Σαββάτου στα αστικά κέντρα). Όλα αυτά φανερώνουν ότι απέχουμε παρασάγγες από τη στοιχειώδη κατανόηση του "θαυμαστού καινούργιου κόσμου" της παγκοσμιοποίησης και του τι προοιωνίζεται για τον "πολιτισμό της βραδύτητας".

Τα άλλοθι πλέον δεν συγχωρούνται

Όσον αφορά στον πολιτικό ισχυρισμό περί ευθύνης του μικρού μεγέθους των ελληνικών επιχειρήσεων για τα δεινά του εμπορικού ισοζυγίου μας, πρόκειται για κακοστημένο άλλοθι. Κακοστημένο διότι λ.χ. οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις της ιταλικής ή της αυστριακής αγοράς είναι αντίστοιχου -αν όχι μικρότερου- μεγέθους από πολλές δικές μας και άλλοθι διότι επιζητεί να εμφανίσει ως "μοιραίο αίτιο" τα αποτελέσματα της απουσίας στρατηγικής σχεδιασμού σχετικά με τον προσανατολισμό της παραγωγικής δυνατότητας των επιχειρήσεων και με την προώθηση των προϊόντων τους.

"Κι όμως, η ανάπτυξη της εξαγωγικής δυνατότητας της Ελλάδας είναι τεράστια. Κατ’ αρχάς πρόκειται για μια οικονομία που έχει τη δυνατότητα παραγωγής του μεγαλύτερου δυνατού εύρους βιολογικών προϊόντων!… Είμαστε η χώρα που βγάζει το καλύτερο ελαιόλαδο. Κι όμως ο κόσμος αναγνωρίζει ως κορυφαία στο είδος την Ιταλία! Γιατί; Μα, διάολε, οι Ιταλοί επενδύουν για τη διεθνή προώθηση του ελαιολάδου τους όσο η Ελλάδα για το σύνολο των αγροτικών της προϊόντων κι ενδεχομένως περισσότερο!…", εξανίστατο σεβαστός φίλος -βαθύς γνώστης των δυνατοτήτων και των αυτοκαταστροφικών μας συνδρόμων- σε πρόσφατη συζήτησή μας.

Σε μία δυναμική κίνηση ενίσχυσης της συνεργασίας της με το λιανεμπόριο προχώρησε η εταιρεία Henkel Pelikan, αναλαμβάνοντας από δω και στο εξής η ίδια την απευθείας εξυπηρέτηση των καταστημάτων των σούπερ μάρκετ.

Ανατρέχοντας στο παρελθόν θα θυμηθούμε ότι τα χαρτοπωλιακά προϊόντα Pelikan κυκλοφορούν στην ελληνική αγορά από το 1912 και η διακίνησή τους γινόταν μέσω χονδρεμπορικών μονάδων. Από την έναρξη λειτουργίας όμως της θυγατρικής εταιρείας Pelikan Ελλάς (1978), το σκηνικό άλλαξε και ο δρόμος για την απευθείας εξυπηρέτηση από τη θυγατρική εταιρεία των μονάδων μεταπώλησης άνοιξε. Από το 1991 η Henkel Pelikan διανέμει τα προϊόντα της από τις δικές της αποθήκες στο παραδοσιακό κανάλι του βιβλιοχαρτοπωλείου σε όλη την Ελλάδα, καταξιώνοντας έτσι τα γνωστότερα brands της αγοράς (Pelikan, Blanco, Pritt κλπ). Ως γνωστόν, η Henkel Pelikan διαθέτει μία ευρεία γκάμα χαρτοπωλιακών προϊόντων στις κατηγορίες της διόρθωσης, κόλλησης, γραφής, ζωγραφικής κλπ.

Σημαντικός στόχος

Όπως σημειώνει ο κος Ευάγγελος Παπαδόπουλος, διευθυντής πωλήσεων της εταιρείας, “το κανάλι των σούπερ μάρκετ αποτέλεσε από την αρχή έναν από τους σημαντικότερους στόχους της εταιρείας, στο οποίο όμως μέχρι και πέρυσι η διανομή γινόταν μέσω χονδρεμπορικής συνεργασίας. Τα προϊόντα Henkel Pelikan βρίσκονταν σχεδόν σε όλες τις αλυσίδες. Η "νέα" λοιπόν κίνηση της εταιρείας δεν αφορά τόσο στην παρουσία των προϊόντων της στο συγκεκριμένο κανάλι, αλλά κυρίως στην απευθείας εξυπηρέτηση των μονάδων σούπερ μάρκετ, προσβλέποντας σε μακροχρόνιες και επικερδείς συνεργασίες για τους συμβαλλόμενους αλλά κυρίως σε όφελος του καταναλωτή”.

Με τη νέα της κίνηση η εταιρεία λαμβάνει υπόψη της την αυξημένη ζήτηση για τα προϊόντα αυτά καθ' όλη τη διάρκεια του έτους και σε αυτό το κανάλι. Έτσι, από φέτος, πιο οργανωμένα, με μεγαλύτερη γκάμα προϊόντων, διαφημιστική υποστήριξη και εντονότερη παρουσία, τόσο κατά τη διάρκεια της σχολικής περιόδου όσο και κατά την υπόλοιπη διάρκεια του έτους, η Henkel Pelikan ανταποκρίνεται στην καταναλωτική ζήτηση.

“Τα χαρτοπωλιακά προϊόντα αντιμετωπίζονται από το σύνολο σχεδόν των ελληνικών σούπερ μάρκετ ως μία ακόμα εποχιακή κατηγορία, κάτι που δεν ισχύει στις υπόλοιπες επαρχιακές αγορές”, τονίζει ο κος Παπαδόπουλος, προσθέτοντας ότι ως εκ τούτου “η όποια μέτρηση αριθμητικής ή σταθμισμένης διανομής δεν θα ήταν αντικειμενική. Θεωρούμε ότι τόσο η προηγούμενη πορεία μας όσο και οι νέες μας κινήσεις στο χώρο έχουν εξασφαλίσει κατά ένα μεγάλο ποσοστό την παρουσία των προϊόντων μας στα σούπερ μάρκετ. Στόχος της εταιρείας είναι να αποδείξει στους ενδιαφερόμενους την αξία της συνεχούς παρουσίας των χαρτοπωλιακών προϊόντων στα ράφια με όσο το δυνατόν μεγαλύτερη γκάμα.

Ο αποχαρακτηρισμός αυτής της κατηγορίας προϊόντων ως “εποχιακά” και η βαθύτερη μελέτη οικονομικών στοιχείων και αποτελεσμάτων από πλευράς των υπευθύνων σχεδιασμού των σούπερ μάρκετ θα δώσει το χώρο και τη θέση που πρέπει στα συγκεκριμένα προϊόντα”.

Ξεκάθαρη πολιτική

Ως προς το επίπεδο της συνεργασίας της εταιρείας με τα σούπερ μάρκετ, ο κος Παπαδόπουλος επισημαίνει ότι “η πολύχρονη παρουσία της Henkel Pelikan στο παραδοσιακό χαρτοπωλείο με την καθαρή και σταθερή πολιτική της (τιμολογιακή και πιστωτική), τη διαφημιστική υποστήριξη των προϊόντων της, τη συνεχή παρουσία των ανθρώπων της ενημερώνοντας και βοηθώντας, ανέδειξαν την Henkel Pelikan σε φίλο και συνεργάτη κάθε χαρτοπώλη. Το ίδιο, πιστεύω, ισχύει με όποιον συνεργαζόμαστε μέχρι σήμερα από το χώρο των σούπερ μάρκετ και θα ισχύσει με κάθε μελλοντικό συνεργάτη”.

Σε ό,τι αφορά τον τρόπο τοποθέτησης των προϊόντων της συγκεκριμένης κατηγορίας στα ράφια των καταστημάτων για την επίτευξη των καλύτερων δυνατών αποτελεσμάτων, η πρόταση της εταιρείας στους συνεργάτες της είναι να λαμβάνουν υπόψη τους τη δυναμικότητα του κάθε προϊόντος και τον πιθανό αγοραστή τους. “Η ομοιόμορφη εικόνα που παρουσιάζουν τα προϊόντα μας όταν τοποθετούνται στους γάντζους”, τονίζει, “επιτρέπει στον καταναλωτή να διακρίνει το είδος και τη χρηστικότητα του κάθε προϊόντος. Επιπλέον, σε κάθε επαφή μας με τους συνεργάτες μας τονίζουμε το θέμα της δυναμικότητας του κάθε κωδικού που βελτιώνει την απόδοση ανά τετραγωνικό εκατοστό επιφανείας”.

Λαμβάνοντας υπόψη την ιδιομορφία στην παρουσίαση των προϊόντων στο κανάλι των σούπερ μάρκετ, τα προϊόντα αυτά συσκευάζονται σε συσκευασίες blister, επιτυγχάνοντας έτσι την καλύτερη και ομοιόμορφη παρουσία τους, καθώς και την οπτική επαφή του προϊόντος.

Η μεταπωλητική δύναμη του καναλιού των σούπερ μάρκετ είναι αναμφισβήτητη, με συνεχώς αυξανόμενη δυναμική στη συγκεκριμένη κατηγορία. Η δυναμική αυτή οφείλεται και στα μοντέλα συνεργασίας με αλυσίδες ευρωπαϊκών προτύπων. Η αγορά οδηγείται πράγματι από τα επιτυχημένα ευρωπαϊκά μοντέλα, που παραπέμπουν σε πωλήσεις υψηλών ποσοστών των non food προϊόντων, από καταστήματα με αυξανόμενο μέγεθος και με παρουσία νέων κατηγοριών προϊόντων με υψηλότερα περιθώρια κέρδους. Ο κος Παπαδόπουλος εκτιμά ότι την πολιτική αυτή θα ακολουθήσουν όλες οι αλυσίδες στην Ελλάδα προκειμένου να “εισπράξουν” τα οφέλη της.