Παρουσιάζουμε τις τάσεις του μάρκετινγκ στη νέα οικονομία, έτσι όπως τις παρουσίασε ο διεθνούς φήμης “γκουρού” του μάρκετινγκ καθηγητής Philip Kotler, στην ημερίδα που διοργάνωσε η εταιρεία EMI-ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΑΕ-ΚΕΚ.
Το περιοδικό μας, επιχειρώντας να παρουσιάσει συνοπτικά τη σκέψη, τις εκτιμήσεις και τις προτάσεις του κορυφαίου καθηγητή, σχετικά με την προσαρμογή της δράσης των επιχειρήσεων και του μάρκετινγκ στο περιβάλλον της “Νέας Οικονομίας”, επέλεξε να συμπυκνώσει το περιεχόμενό τους σε μια σειρά ερωτήσεων και απαντήσεων, που αποτολμήσαμε να συνθέσουμε για λογαριασμό των αναγνωστών μας. Το πρώτο μέρος τους το δημοσιεύουμε στο παρόν τεύχος. Η προσπάθειά μας θα ολοκληρωθεί στην επόμενη έκδοσή μας. Φυσικά, είναι αδύνατο να μεταφερθεί σε λίγες σελίδες το πολυδιάστατο περιεχόμενο μιας διάλεξης διάρκειας περίπου πέντε ωρών -πολύ περισσότερο η αμεσότητα, ο παραδειγματικός λόγος και η γοητεία της εκφοράς τους από έναν διανοούμενο που ξέρει να καθηλώνει το κοινό του. Ελπίζουμε, όμως, ότι το εγχείρημά μας δεν αδικεί την ουσία των όσων είπε ο καθηγητής Philip Kotler…
Τι χαρακτηρίζουμε “νέα οικονομία” από την άποψη του μάνατζμεντ και του μάρκετινγκ;
Οι έννοιες “παλαιά” και “νέα” οικονομία καθιερώθηκαν τη δεκαετία του ’90 προκειμένου να προσδιοριστεί το πέρασμα από την κλασικού τύπου οργάνωση των επιχειρήσεων (του δεύτερου μισού του 20ου αιώνα) στην εποχή του ηλεκτρονικού εμπορίου, δηλαδή των on line επικοινωνιών και συναλλαγών των επιχειρήσεων μεταξύ τους και των επιχειρήσεων με τους καταναλωτές. Η εποχή του ηλεκτρονικού εμπορίου απαιτεί μια εντελώς καινούργια μορφή διοικητικής οργάνωσης και συμπεριφοράς μάρκετινγκ των επιχειρήσεων κυρίως για δύο λόγους:
- Πρώτο, γιατί η επέκταση της εφαρμογής των νέων τεχνολογιών οδηγεί κατευθείαν στην οργανωτική αναδιάρθρωση των επιχειρήσεων, αφού οι αντιδράσεις τους πρέπει πλέον να είναι ταχύτατες. Αυτό σημαίνει ότι είναι υποχρεωμένες να εκμοντερνίζουν διαρκώς την οργανωτική τους δομή, στην κατεύθυνση της υιοθέτησης όλο και πιο νέων τεχνολογικών εργαλείων και συστημάτων, που αποδίδουν αφενός οικονομίες κόστους και χρόνου και αφετέρου ακριβή, πλήρη και αξιόπιστη πληροφόρηση. Σημαίνει, επίσης, ότι η δομή τους πρέπει να εξασφαλίζει και να ευνοεί την επίτευξη αποτελεσματικών συνεργιών τόσο σε ενδοεπιχειρησιακό επίπεδο (π.χ. διατμηματικό) όσο και διεπιχειρησιακό (π.χ. μέσω της ανάθεσης έργου σε τρίτους, διακλαδικό μέσω της επίτευξης στρατηγικών συμμαχιών κ.λπ.).
- Δεύτερο , γιατί στο πλαίσιο του ηλεκτρονικού εμπορίου επαναπροσδιορίζεται ριζικά το μάρκετινγκ, δηλαδή η επικοινωνιακή σχέση της επιχείρησης με τον καταναλωτή του προϊόντος της. Τα μηνύματά της πλέον, μέσω της οθόνης του προσωπικού υπολογιστή του καταναλωτή, του απευθύνονται ατομικά. Διαμεσολάβηση φυσικού προσώπου (πωλητή) ή καταστήματος δεν υπάρχει. Επομένως, πρέπει να είναι σαφή, ειλικρινή, ελκυστικά και κυρίως να του προτείνουν λύσεις που ταιριάζουν στη δική του αποκλειστική ανάγκη (εξατομικευμένο μάρκετινγκ).
Τι είναι αυτό που αλλάζει ως προς τη μεθόδευση της λήψης των αποφάσεων του μάνατζμεντ και του μάρκετινγκ μιας εταιρείας στην πορεία της προσαρμογής της από το καθεστώς της “παλαιάς” στο περιβάλλον της “νέας οικονομίας”;
Η “παλαιά οικονομία” (όπως ορίζεται κυρίως από τη δεκαετία του ’60, οπότε άρχισε να αναδιαμορφώνεται ο ανταγωνισμός των επιχειρήσεων σε διεθνές και παγκόσμιο επίπεδο) εξελίχθηκε περνώντας από μεταβατικά στάδια, το χαρακτήρα των οποίων αναγνωρίζουμε στα μοντέλα μάνατζμεντ και μάρκετινγκ που υιοθέτησαν οι επιχειρήσεις. Ειδικότερα, στις δεκαετίες του ’70 και του ’80, οπότε η έμφαση του ανταγωνισμού δόθηκε στην ποιότητα, στον ανταγωνισμό των τιμών και στον περιορισμό του κόστους, η μέθοδος λήψης των αποφάσεων ακολουθούσε τις εξής φάσεις: Προετοιμασία – Στόχευση – Εκτέλεση. Στη δεκαετία του ’90, όταν πλέον στο προσκήνιο καθιερώθηκαν ως νέο πεδίο αναφοράς -και επιταχυντές- του ανταγωνισμού η εφαρμογή των τεχνολογιών της πληροφορικής και τα logistics, η μέθοδος λήψης των αποφάσεων επιταχύνθηκε: Από την Προετοιμασία, οι εταιρείες πέρασαν απευθείας στην Εκτέλεση, δεδομένου ότι η φάση της Στόχευσης αυτοματοποιήθηκε εξαιτίας της χρήσης των τεχνολογιών. Στη νέα δεκαετία, με την τροπή που έχουν πάρει τα πράγματα από την άποψη της επιτάχυνσης των τεχνολογικών μετεξελίξεων και της άμεσης υιοθέτησής τους ως όπλου ανταγωνιστικής ισχύος, οι επιχειρήσεις “συνοψίζουν” τις τρεις πρότερες φάσεις της μεθόδου λήψεως των αποφάσεων σε μία, διαρκώς συνεχιζόμενη και αδιάλειπτη: Εκτέλεση- Εκτέλεση -Εκτέλεση! Πλέον η Προετοιμασία και η Στόχευση γίνονται σε μηδενικό χρόνο, καθώς έχουν υποστεί τεχνολογικώς συμπύκνωση. Η αδυναμία αρκετών επιχειρήσεων να ανταποκριθούν ανταγωνιστικά στους νέους ρυθμούς δράσης είναι βέβαιο ότι θα τις οδηγήσει στην απαξίωση.
Τι συνέπειες δημιουργεί η μετάβαση στη “νέα οικονομία” από την άποψη του αναπροσανατολισμού των στρατηγικών ενδιαφερόντων των επιχειρήσεων και πώς επηρεάζει τη σχέση των εταίρων της αγοράς μεταξύ τους;
Ενόσω κλιμακώνεται η μετάβαση των επιχειρήσεων στο περιβάλλον της “νέας οικονομίας”, το στρατηγικό τους ενδιαφέρον μετατοπίζεται σε δραστηριότητες και σε λειτουργίες που εξασφαλίζουν ταχύτητα και αμεσότητα επικοινωνίας, οικονομίες χρόνου και χρήματος, αξιοπιστία και αυτοματοποίηση. Με άλλα λόγια, το επιχειρηματικό ενδιαφέρον στρέφεται από τη μεταποίηση, που ήταν η βάση στήριξης του οικοδομήματος της “παλαιάς οικονομίας”, προς το αναπτυσσόμενο κύκλωμα των εταιρειών που δημιουργούν, διαχειρίζονται και υποστηρίζουν τις τεχνολογικές και οργανωτικές προσβάσεις (τηλεπικοινωνιών και διαδικτύωσης) στο περιβάλλον της “νέας οικονομίας”. Αυτό ακριβώς το κύκλωμα -του οποίου, μάλιστα, οι υπηρεσίες μάρκετινγκ προσφέρουν την υψηλότερη δυνατή εξατομίκευση, με μικρό κόστος- αποτελεί τη βάση της “νέας οικονομίας”.
Η στρατηγική χρήση, λοιπόν, των τεχνολογιών και των συναφών λειτουργιών υποστήριξης του εν λόγω κυκλώματος θα υποσκελίζει το καθεστώς της “παλαιάς οικονομίας”, όπου το στρατηγικό πλεονέκτημα στις επιχειρήσεις το έδιναν
- η κατοχή των μέσων (παραγωγής, διανομής κ.λπ.),
- η αυτόνομη και κάθετη επιχειρηματική δραστηριότητα,
- η εκτέλεση των αποφάσεων από μηχανισμούς εξειδικευμένης λειτουργίας (διευθύνσεις, τμήματα της επιχείρησης),
- η ανεύρεση ενός κάποιου διατηρήσιμου πλεονεκτήματος,
- η επικέντρωση στο προϊόν και
- η χρησιμοποίηση πολλών διαφορετικών πηγών προμήθειας.
Αυτός ο υποσκελισμός θα γίνεται ανεπίστρεπτα ακριβώς διότι η χρήση των τεχνολογιών ωθεί σε επιχειρησιακή εξωστρέφεια και σε επιτάχυνση του ανταγωνισμού. Δεδομένης, μάλιστα, της εμφάνισης νέων καταναλωτικών αναγκών και συμπεριφορών, εξαιτίας της αλλαγής του τρόπου ζωής στις ανεπτυγμένες κοινωνίες, η έννοια “κλάδος” χάνει το νόημά της, εφόσον διαφορετικοί επιχειρηματικοί κλάδοι απευθύνονται στα ίδια κομμάτια της αγοράς (π.χ. τα σούπερ μάρκετ και το κέτερινγκ).
Έτσι, λοιπόν, τα ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα στο περιβάλλον της “νέας οικονομίας” τα δίνουν:
- η ανάθεση όλο και περισσότερων τομέων δράσης των επιχειρήσεων σε ειδικευμένους “τρίτους”,
- η διαδικτύωση και οι διακλαδικές συνέργιες (π.χ. προμηθευτών- λιανεμπορίου- κέτερινγκ),
- η εκτέλεση των αποφάσεων από μικτές ομάδες όλων των επιμέρους ειδικεύσεων και λειτουργιών, σε επιχειρησιακό αλλά και διεπιχειρησιακό και διακλαδικό επίπεδο,
- η συνεχής προσπάθεια ανεύρεσης καινούργιων πλεονεκτημάτων, που υπερκαλύπτουν τη ζήτηση,
- η επικέντρωση του ενδιαφέροντος στις κοινές πλέον αγορές και
- η χρησιμοποίηση λιγότερων διαφορετικών πηγών προμηθειών.
Τι αλλάζει στη διαχείριση-μάρκετινγκ της “μάρκας” στο περιβάλλον της “νέας οικονομίας”, ποια είναι η σημασία της και τι συνέπειες έχουν οι αλλαγές στην οργάνωση του κλασικού μάρκετινγκ;
Στο βαθμό που θα ολοκληρώνεται η μετάβαση των εταιρειών στο περιβάλλον της “νέας οικονομίας”, είναι προφανές ότι πλέον αυτές δεν θα λειτουργούν ως κάτοχοι και διαχειριστές “μέσων”, αλλά ως κάτοχοι “άυλων αξιών”, καθώς τα “μέσα” -πάγια, διαδικασίες και υπηρεσίες- στο μεγαλύτερο βαθμό θα έχουν μεταβιβαστεί σε χέρια τρίτων (κλασικό παράδειγμα είναι ήδη η εταιρία αθλητικών ειδών NIKE). Επομένως, αυτό που παραμένει στα χέρια των επιχειρήσεων για να το διαχειρίζονται από την άποψη του μάρκετινγκ είναι οι “μάρκες” των προϊόντων τους ως “άυλες αξίες”. Το ζητούμενο, λοιπόν, ως προτεραιότητα ολκής του ανταγωνισμού είναι η προσαύξηση της αξίας των μαρκών. Αυτό σημαίνει ότι η διαχείριση-μάρκετινγκ της κάθε μάρκας πριν απ’ όλα προϋποθέτει ικανή στρατηγική “διοίκησης της αλυσίδας αξίας” της. Στην ακολουθία των κρίκων που την απαρτίζουν συμπεριλαμβάνονται όχι μόνο η εταιρεία-ιδιοκτήτης της μάρκας, αλλά το σύνολο των συνεργατών της, στους οποίους έχει μεταβιβάσει κομμάτια της δραστηριότητας και των λειτουργιών της, αλλά και το κάθε φυσικό πρόσωπο -ανεξαρτήτως ρόλου και θέσης στις ιεραρχίες- που παίρνει μέρος στην παραγωγή, τη διάθεση και την υποστήριξη της μάρκας. Ακριβώς γι’ αυτό το λόγο, από άποψη οργανωτικής δομής, …“το μάρκετινγκ είναι πολύ σοβαρή υπόθεση για να μένει στα χέρια ενός μόνο τμήματος ή διεύθυνσης”! Έτσι, η διαχείριση-μάρκετινγκ γίνεται αντικείμενο όλων όσοι …“οφείλουν να προσθέτουν αξία στη μάρκα” με τη δουλειά τους και τη συμπεριφορά τους.
Όσο επεκτείνονται οι ηλεκτρονικές συναλλαγές και επικοινωνίες μεταξύ των επιχειρήσεων και των καταναλωτών τόσο θα αναπτύσσεται το “database μάρκετινγκ”, δηλαδή το μάρκετινγκ που εμβαθύνει στην εξατομίκευση της επικοινωνίας της μάρκας με τον καταναλωτή. Αυτό έχει δύο κύριες συνέπειες:
- Πρώτη: Κλιμακωτά θα εκπίπτουν της αξίας τους τα κλασικά εργαλεία της μαζικής εμπορικής επικοινωνίας (π.χ. η διαφήμιση), ενώ το ειδικό κύκλωμα της αγοράς που ασχολείται με αυτά θα προσανατολίζει τη δράση του στη δημιουργία ελκυστικών και λειτουργικών μηνυμάτων, που θα διοχετεύονται ως πληροφορίες στον κυβερνοχώρο.
- Δεύτερη: Οι επιχειρήσεις, απευθυνόμενες ατομικά στους καταναλωτές, δεν θα “ρισκάρουν” υποσχέσεις που οι μάρκες θα αδυνατούν να πραγματοποιήσουν -ή καλύτερα: θα είναι υποχρεωμένες όσα υπόσχονται να τα τηρούν μέχρι κεραίας. Άλλωστε, στο ηλεκτρονικό περιβάλλον πομποί μηνυμάτων είναι και οι καταναλωτές. Αλίμονο στις μάρκες που θα κληθούν να πληρώσουν την ασυνέπειά τους με δυσφημιστικά μηνύματα…
Business to business on line marketing
- Το μέγεθος της αγοράς business to consumer υπολογίζεται σήμερα ότι είναι 40 δισ. δολ., ενώ ως το 2004 εκτιμάται ότι θα φτάσει τα 180 δισ. δολ.
- Το μέγεθος της αγοράς business to business υπολογίζεται σήμερα ότι είναι 445 δισ. δολ., ενώ ως το 2004 εκτιμάται ότι θα φτάσει τα 3 τρισ. δολ.
Ερωτήματα προς τις επιχειρήσεις
- Ποιο είναι το ανταγωνιστικό σας πλεονέκτημα σήμερα;
- Ποιο πλεονέκτημά σας θεωρείτε ότι εισπράττει ο πελάτης σας;
- Ποιο θα είναι το επόμενο πλεονέκτημά σας;
- Ποιες θα είναι οι πιο κύριες ανάγκες των πελατών σας σε τρία χρόνια;
- Ποιος είναι σήμερα ο κυριότερος ανταγωνιστής σας;
- Ποιος θα είναι σε τρία χρόνια;
"Κτίσιμο" μάρκας
- Παλαιά Οικονομία: “κτίσιμο” μάρκας, μέσω του μαζικού μάρκετινγκ, με δημιουργικά διαφημιστικά μηνύματα, λογότυπα κ.ά.
- Νέα Οικονομία: κτίσιμο μάρκας, μέσω της συλλογικής συνεισφοράς στην “ολική αξία” της προς τον πελάτη από το σύνολο των ανθρώπων που την υπηρετούν -από τον διευθύνοντα σύμβουλο της εταιρίας και το σύνολο του προσωπικού της, μέχρι τον τελευταίο εργαζόμενο των outsourcing υπηρεσιών που την υποστηρίζουν.
Από το "μαζικό μάρκετινγκ" στο "database μάρκετινγκ"
Παλαιά Οικονομία: Η ΑΤ&Τ δαπανούσε το 60% του προϋπολογισμού για την προβολή της σε διαφήμιση, το 20% σε direct mail, το 10% σε telemarketing και το υπόλοιπο 10% σε δημόσιες σχέσεις.
Νέα Οικονομία: Η ΑΤ&Τ δαπανά το 10% σε διαφήμιση, το 25% σε direct mail και το υπόλοιπο 65% σε telemarketing, εμφανίζοντας υψηλότερη αποτελεσματικότητα από πριν.